Саба?ты? та?ырыбы: Электр машиналарында?ы энергияны? ?згеруі, бір фазалы? ауыспалы то? туралы ?ыс?аша м?ліметтер.
Экономикалы? т?ра?тылы?.
Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а электр машиналарында?ы энергияны? ?згеруі, бір фазалы? ауыспалы то? туралы ?ыс?аша м?лімет беру.
Саба?ты? барысы:
1. ?йымдастыру кезе?і.
2. ?ткен материалдарды ?айталау.
А)А?ашты? ?андай т?рлерін білесі?дер?
?) А?аш ??деу ??ралдарын атап шы?ы?дар.
Б) А?ашты? текстурасы дегеніміз не?
В) А?аштан б?йымдар жасайтын адамды ?алай атайды? 3. Жа?а саба?. Трансформаторлар – айналатын б?ліктері жо? статикалы? электр магниттік машина. Біра? оларды? ?сер ету принципі айналмалы машиналар?а к?п ??сас, сонды?тан оларды ке? ма?ынада электрлік машиналар?а жат?ызады.
Сонымен бірге электрлік машиналарыны? бас?а да т?рлері бар. Электрлік машиналар, бас?аша айт?анда электр энергиясыны? т?рлендіргіштері, т?тынатын ток т?ріне байланысты т?ра?ты ток ж?не айнымалы ток машиналары болып б?лінеді. Арнайы электрлік машиналары жеке т?рде болады.?азіргі заман?ы электр машиналарында?ы энергияны? т?рленуі магнит ?рісі н?тижесінде болады. Осындай машиналар индуктивті деп аталады. Энергиясы электр ?рісіні? (сыйымдылы?ты машиналар) есебінен т?рленетін электрлік машиналары да пайда болуы м?мкін. Біра? ондай машиналар ке? тарама?ан, ?йткені ауа са?ылауында?ы магнит ?рісіні? таралуы, электрлік машинасынан мы? есе к?п.
М?мкіндігінше к?шті магнитті ?рістерді алу ?шін ?рбір электрлік машинасыны? ажырамас б?лігі болып саналатын ферромагнитті ?зекшелер ?олданылады. Найза?ай тогыны? ?серін азайту ?шін ?зекшелерді беттік электр тогы ?тетін ?ткізгіш материалдан жасайды.
Электр машиналары ?айтымдылы? ?асиетіне ие, ?рбір электр генераторы ?оз?алт?ыш режимінде ж?не керісінше де ж?мыс істей алады. Ал ?рбір трансформаторда ж?не элетрлік машинаны? т?рлендіргіштерінде т?рлену ба?ыты кері ?згеріс алады.
Электрлік машиналарында?ы электр энергиясыны? т?рленуі жекелеген факторлар тудыратын жо?алымдармен байланысты:
- ферромагниттік ?зекшелерді? магниттелмеуі;
- токты? ?ткізгіштен ?туі;
- подшипниктегі ?йкелу ж?не ауа т.б.
Сонды?тан машинаны? т?тыну ?уаты ?р кезде беретін немесе пайдалы ?уатынан арты?, я?ни электрлік машинаны? ПЭК-і ?р кезде 100 % аз. Осы?ан ?арамастан бас?а машина т?рлерімен салыстыр?анда электрлік машиналар жо?ары ПЭК-і (?азіргі заман?ы ?лкен ?уат ПЭК 98-99,5 пайызын ??райды) бар дамы?ан т?рлендіргіштерге жатады.
Электрлік машиналарыны? жо?ары электрлік к?рсеткіштері, энергияны? кіріс ж?не шы?ыс ?ондыр?ылары, е? жо?ары ?уатта іс ат?аруы, айналу жылдамды?ы, ?ызметіні? ?арапайымдылы?ы ?рі бас?ару ?арапайымдылы?ы оларды? жетістіктеріне жатады.
Сабақтың тақырыбы: Электр машиналарындағы энергияның өзгеруі, бір фазалық ауыспалы тоқ туралы қысқаша мəліметтер.
Экономикалық тұрақтылық.
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға электр машиналарындағы энергияның өзгеруі, бір фазалық ауыспалы тоқ туралы қысқаша мəлімет беру.
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Өткен материалдарды қайталау. А)Ағаштың қандай түрлерін білесіңдер? Ә) Ағаш өңдеу құралдарын атап шығыңдар. Б) Ағаштың текстурасы дегеніміз не? В) Ағаштан бұйымдар жасайтын адамды қалай атайды? 3. Жаңа сабақ. Трансформаторлар – айналатын бөліктері жоқ статикалық электр магниттік машина. Бірақ олардың әсер ету принципі айналмалы машиналарға көп ұқсас, сондықтан оларды кең мағынада электрлік машиналарға жатқызады.
Сонымен бірге электрлік машиналарының басқа да түрлері бар. Электрлік машиналар, басқаша айтқанда электр энергиясының түрлендіргіштері, тұтынатын ток түріне байланысты тұрақты ток және айнымалы ток машиналары болып бөлінеді. Арнайы электрлік машиналары жеке түрде болады.Қазіргі заманғы электр машиналарындағы энергияның түрленуі магнит өрісі нәтижесінде болады. Осындай машиналар индуктивті деп аталады. Энергиясы электр өрісінің (сыйымдылықты машиналар) есебінен түрленетін электрлік машиналары да пайда болуы мүмкін. Бірақ ондай машиналар кең тарамаған, өйткені ауа саңылауындағы магнит өрісінің таралуы, электрлік машинасынан мың есе көп.
Мүмкіндігінше күшті магнитті өрістерді алу үшін әрбір электрлік машинасының ажырамас бөлігі болып саналатын ферромагнитті өзекшелер қолданылады. Найзағай тогының әсерін азайту үшін өзекшелерді беттік электр тогы өтетін өткізгіш материалдан жасайды.
Электр машиналары қайтымдылық қасиетіне ие, әрбір электр генераторы қозғалтқыш режимінде және керісінше де жұмыс істей алады. Ал әрбір трансформаторда және элетрлік машинаның түрлендіргіштерінде түрлену бағыты кері өзгеріс алады.
Электрлік машиналарындағы электр энергиясының түрленуі жекелеген факторлар тудыратын жоғалымдармен байланысты:
- ферромагниттік өзекшелердің магниттелмеуі;
- токтың өткізгіштен өтуі;
- подшипниктегі үйкелу және ауа т.б.
Сондықтан машинаның тұтыну қуаты әр кезде беретін немесе пайдалы қуатынан артық, яғни электрлік машинаның ПЭК-і әр кезде 100 % аз. Осыған қарамастан басқа машина түрлерімен салыстырғанда электрлік машиналар жоғары ПЭК-і (қазіргі заманғы үлкен қуат ПЭК 98-99,5 пайызын құрайды) бар дамыған түрлендіргіштерге жатады.
Электрлік машиналарының жоғары электрлік көрсеткіштері, энергияның кіріс және шығыс қондырғылары, ең жоғары қуатта іс атқаруы, айналу жылдамдығы, қызметінің қарапайымдылығы әрі басқару қарапайымдылығы олардың жетістіктеріне жатады.
Қауіпсіздік ережесінің сақталуын қатаң тексеру. Қорытынды.
