Жыл мезгіліне байланысты а?ашты кептіруге ?анша уа?ыт кетеді?
??рылыс жа?ынан кездесетін а?аш м?кістеріне не жатады?
Жа?а саба?
?азір а?аш ??сату шеберлігімен ш??ылданатын маманды?тарды? т?рлері к?п. А?аш ою ?нері а?аш ??сату шеберлігімен тікелей саба?тас. ?детте, ?аза? хал?ы а?аш ??сату шеберлігімен ш??ылданатын мамандарды ?йші, оймашы, балташы, то?ушы деп шартты т?рде т?ртке б?лген.
?йші деп негізінен киіз ?й с?йегін, яки, кереге, уы?, ша?ыра? жасайтын ?ол?нершілерді атаса, міндетті т?рде бетіне ?рнек салатын жасты?а?аш, ж?кая?, т?сека?аш, кебеже т?різді ?й іші м?лкі мен ая?-таба? оятын ісмерлерді оймашы деп таны?ан.
А?аш ??раумен, ?айы?, арба, шана жасаумен к?сіп етушілерді балташы десе, балы? ?стау ?шін ?аза, т?рлі шаруа ?ажетін ?теу ма?сатымен себет, шыпта, шарба? ?рушілерді то?ушы деп атайтын бол?ан. Алайда, б?л б?ліністі? тияна?ты шегі жо?. Олай дейтініміз, ?мірде балташы ?йшілікпен, ?йші то?умен, немесе, то?ушы оймашылы?пен ?абат айналыса берген. Сонды?тан, ежелгі ??ымда а?аш ??сату ісімен ш??ылданатын шеберлерді ?ста деп атайды.
Ал, ?сталар айналысатын к?сібіні? басты ерекшелігіне орай темір ?стасы, а?аш ?стасы болып б?лінеді. Б?л б?лініске ?арамастан на?ыз ?ста ?сталы? ?нерді? жо?арыда атал?ан екі т?рін де жете ме?геретін бол?ан. Он сауса?ынан ?нер там?ан ?мбебап шеберді ?ана халы?ты? ?ста деп таны?анды?ы сонан да. ?рі ?ста д?кенін жалпы ж?рт ??ттыхана ата?ан. ?лкен ?сталар со??ан заттарды кие т?т?ан. Атап айт?анда, ?лкен ?сталарды? ?олынан шы??ан заттарды ырым етіп ілу к?ні б?гінге шейін ел арасында да са?тал?ан. Осындай жорал?ы темір ?стасы сомда?ан заттарды ?ана емес, а?аш ?стасы жаса?ан м?ліктерге де ?атысты. К?шпенділер, тіпті, к?дімгі а?ашты? ?зін ?улие к?рген.
Елімізді? нары?ты? ?атынас?а к?шуіне байланысты ?азіргі к?сіптік – техникалы? мектептерде ?мбебап ?сталар даярлау ?ол?а алынды. Олар а?аштан, темірден, бас?а да конструкциялы? материалдардан ?шекей б?йымдар жасауды ?йренеді.
Просмотр содержимого документа
«А?аш ??деу маманды?тары »
Ағаш өңдеу мамандықтары туралы мәлімет
Шахан Үсен Махамбетұлы
№3 жалпы білім беретін орта мектеп – интернатының сызу, технология, бейнелеу өнері пәні мұғалімі
Жаңақорған ауданы, Қызылорда облысы
Сабақтың мақсаты:
а) Оқушыларға ағаш өңдеу мамандықтары туралы мәлімет беру.
ә) Оқушылардың теориялық білімдерін, ой - өрісін дамытуға ықпал ету.
Сабақтың түрі: Теориялық
Сабақтың әдісі: Ой шақыру, түсіндіру, көрсету
Сабақтың көрнекілігі: Ағаштан жасалған бұйымдар, суреттер
Пәнаралық байланыс: Бейнелеу өнері, тарих, әдебиет, сызу
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушыларды түгелдеп, олардың жаңа сабаққа әзірлігін тексеру
Үй тапсырмасын тексеру
Өткен тақырыптардан сұрақтар қою арқылы қаншалықты меңгергенін тексеру.
Ағаш неше бөліктен тұрады?
Құрылыс материалының көпшілігі ағаштың қай бөлігінен алынады?
Ағашты пайдаланудан бұрын не істейді?
Жыл мезгіліне байланысты ағашты кептіруге қанша уақыт кетеді?
Құрылыс жағынан кездесетін ағаш мүкістеріне не жатады?
Жаңа сабақ
Қазір ағаш ұқсату шеберлігімен шұғылданатын мамандықтардың түрлері көп. Ағаш ою өнері ағаш ұқсату шеберлігімен тікелей сабақтас. Әдетте, қазақ халқы ағаш ұқсату шеберлігімен шұғылданатын мамандарды үйші, оймашы, балташы, тоқушы деп шартты түрде төртке бөлген.
Үйші деп негізінен киіз үй сүйегін, яки, кереге, уық, шаңырақ жасайтын қолөнершілерді атаса, міндетті түрде бетіне өрнек салатын жастықағаш, жүкаяқ, төсекағаш, кебеже тәрізді үй іші мүлкі мен аяқ-табақ оятын ісмерлерді оймашы деп таныған.
Ағаш құраумен, қайық, арба, шана жасаумен кәсіп етушілерді балташы десе, балық ұстау үшін қаза, түрлі шаруа қажетін өтеу мақсатымен себет, шыпта, шарбақ өрушілерді тоқушы деп атайтын болған. Алайда, бұл бөліністің тиянақты шегі жоқ. Олай дейтініміз, өмірде балташы үйшілікпен, үйші тоқумен, немесе, тоқушы оймашылықпен қабат айналыса берген. Сондықтан, ежелгі ұғымда ағаш ұқсату ісімен шұғылданатын шеберлерді ұста деп атайды.
Ал, ұсталар айналысатын кәсібінің басты ерекшелігіне орай темір ұстасы, ағаш ұстасы болып бөлінеді. Бұл бөлініске қарамастан нағыз ұста ұсталық өнердің жоғарыда аталған екі түрін де жете меңгеретін болған. Он саусағынан өнер тамған әмбебап шеберді ғана халықтың ұста деп танығандығы сонан да. Әрі ұста дүкенін жалпы жұрт құттыхана атаған. Үлкен ұсталар соққан заттарды кие тұтқан. Атап айтқанда, үлкен ұсталардың қолынан шыққан заттарды ырым етіп ілу күні бүгінге шейін ел арасында да сақталған. Осындай жоралғы темір ұстасы сомдаған заттарды ғана емес, ағаш ұстасы жасаған мүліктерге де қатысты. Көшпенділер, тіпті, кәдімгі ағаштың өзін әулие көрген.
Еліміздің нарықтық қатынасқа көшуіне байланысты қазіргі кәсіптік – техникалық мектептерде әмбебап ұсталар даярлау қолға алынды. Олар ағаштан, темірден, басқа да конструкциялық материалдардан әшекей бұйымдар жасауды үйренеді.
Сабақты қорытындылау
Оқушылардың жаңа сабақты қалай меңгергендерін анықтау мақсатында сұрақтар қою.
Қазақ халқы ағаш ұқсатумен айналысатындарды шартты түрде нешеге бөлген?
Үйші деп не жасайтын шеберді атаған?
Ағаш құрау, қайық, арба, шана жасауды кәсіп етушілерді кім деп атаған?
Оймашы деп кімдерді атаған?
Үй тапсырмасын беру
Ағаш өңдеу мамандықтары туралы оқып келу.
Оқушыларды бағалау
Сабақ барысында белсенділік танытып, жақсы жауап беріп отырған оқушыларды және үй тапсырмасына жауап берген оқушыларды бағалау
