Кез-келген машина ?оз?алт?ыш, беріліс механизмі мен орындау механизмі деп аталатын ?ш б?ліктен т?рады. Мысалы, трактор немесе ?зі ьж?ретін ауыл шаруашылы? машиналары ?оз?алт?ыштан, к?ш берілісінен, ж?ріс б?лігінен, ж?мыс жабды?тары мен бас?ару органдарынан т?рады.С?йтіп б?ларда кемінде 5 б?лік болады. Тракторды? к?ш берілісі ?оз?алт?ышты? к?шін оны? ж?ріс б?лігіне жеткізеді.Ж?ріс б?ігіні? ?зі бірнеше б?іктен т?рады: ілініс, карданды беріліс, беріліс ?орабы т.б.
Беріліс механизмдері тісті, ?йкелісті, ?айысты, то?ынды, шынжырлы т.б. б?ліктерден т?рады.
?айысты берілстер ?айыс пен тегершіктерден ??ралады.Оларды? ?оз?алысы ?айыс ар?ылы тегершіктерді? арасында пайда болатын ?йкеліс к?шімен жеткізіледі. Тісті берілістер цилиндрлі ж?не конусты тісті до??ала?тар ар?ылы бір-бірімен ты?ыз байланыс?ан. ?йкеліс к?ші де осы байаныс ар?ылы пайда болады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Сабақтың тақырыбы:Машинатану элементтері.Конструкциялық материалдарды өңдеу технологиясы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Машина элементтері туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Кез-келген машина қозғалтқыш, беріліс механизмі мен орындау механизмі деп аталатын үш бөліктен тұрады. Мысалы, трактор немесе өзі ьжүретін ауыл шаруашылық машиналары қозғалтқыштан, күш берілісінен, жүріс бөлігінен, жұмыс жабдықтары мен басқару органдарынан тұрады.Сөйтіп бұларда кемінде 5 бөлік болады. Трактордың күш берілісі қозғалтқыштың күшін оның жүріс бөлігіне жеткізеді.Жүріс бөігінің өзі бірнеше бөіктен тұрады: ілініс, карданды беріліс, беріліс қорабы т.б.
Беріліс механизмдері тісті, үйкелісті, қайысты, тоғынды, шынжырлы т.б. бөліктерден тұрады.
Қайысты берілстер қайыс пен тегершіктерден құралады.Олардың қозғалысы қайыс арқылы тегершіктердің арасында пайда болатын үйкеліс күшімен жеткізіледі. Тісті берілістер цилиндрлі және конусты тісті доңғалақтар арқылы бір-бірімен тығыз байланысқан. Үйкеліс күші де осы байаныс арқылы пайда болады.
Сабақтың тақырыбы:Машиналардың бөлшектері мен механизмдері туралы түсінік
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Машина бөлшектері туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Сағатта тісті механизмдердің сан алуан түрлері бар.
Беріліс механизмдерінің түрі көп. Олардың қозғалмайтын бөлігін тірек деп атайды.Оларға тұрық, станина, біліктің тіректері т.б. жатады.
Тісті доңғалақтар, тегершіктер, жұлдызшалар механизмнің буыны деп аталады. Егер буын басқа буынды қозғалысқа түсірсе, ондай буынды жетекші буын деп атайды. Қозғалысты қабылдайтын буын жетектегі буын деп аталады. Жетекші буынның айналу жиілігінің жетектегі буынның айналу жиілігіне (немесе жетектегі доңғалақтың жетекші доңғалақ диаметріне) қатынасын беріліс қатынасы деп атайды.
i = n1/ n2=D2/D1;
Мұндағы: n1-жетектегі доңғалақтың (буынның) айналу жиілігі(1 минуттағы айналу саны); n2 – жеткетегі боңғалақтың айналу жиілігі; D1 – жетектегі доңғалақтың диаметрі (мм); D2 – жетектегі доңғалақтың диаметрі (мм).
Сабақтың тақырыбы:Конструкциялық материалдармен танысу. Металдар
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Металдар туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Қазіргі өндіріс пен техниканың негізгі материалдарының бірі-металл. Металдар негізінен қара және түсті металдар болып екі топқа бөлінеді.
Қара металдар тобына шойын мен болат жатады.Олар темір мен көміртегінің қоспасынан алынады. Адамның омірінде темір ұкен қызмет атқарады.Табиғатта темір таза күйінде кездеспейді.Ол оттегімен қосылып, тотығады да, темір кеніне айналады.Қара металдар қорытпа күйінде ғана қолданылады.
Қара металдың ең көп тараған. Құрамындағы көміртегі 2%-дан аспайтын,басқа табиғи немесе арнай қосыатын қоспа элементтері бар темір қорытпасын болат деп атайды.Болат-машина жасау өнеркәсібінде қолданылатын негізгі металл.
Сондықтан зайыттар болаттың көптеген түрерін жасап шығарады:табақты, жолақты,дөңгелек,төртбұрышты,қырлы т.б.Пайдалануына байланысты болат:құрылыс,конструкциялық,арнайы мақсаттағы болаттар болып бөлінеді.
Құрамындағы көміртегі 2%-дан асатын темір қорытпасын шойын деп атайды.Ол қатты және морт келеді.Машина жасау өнеркәсібінде мыстың екі түрлі қорытпасы қолданылады:жез бен қола.Мыс пен мырыштың өорытпасын жез деп атайды.
Білімділік: Металдардың қасиеттері туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Металдардың физикалық,химиялық және механикаық қасиеттері бар.Физикалық қасиеттеріне олардың түр-түсі,бақу температурасы,жылу және электр өткізгіштігі,жылудың әсерінен ұлғаюы т.б. жатады.Механикалық қасиеттеріне олардың қаттылығы, серпімділігі,беріктігі,иілгіштігі,тұтқырлығы т.б қасиеттері жатады.Металдардың химиялық қасиеттерінің бірі-тоттануға қарсылығы т.б. қасиеттері жатады. Металдардың химиялық қасиеттерінің бірі-тоттануға қарсылығы.Аталған қасиеттердің кейбір сипаттамасына тоқталайық:
Балқу температурасы-металдардың балқу температурасы деп олардың қатты күйден сұйық күйге өту кезіндегі температурасын айтады.
Жылу өткізгіштік-металдардың өздерінен жыуды өткізу қасиеті.
Жылудан ұғаю қасиеті-қыздыру барысында металдардың өз көемін өзгертуі,басқаша айтқанда ұлғаюы.
Беріктік-металдардың механикаық күштерге қарсыласуы,өздеріне түскен күштердің әсерінен сынбауы.
Қаттылық-металдардың өздеріне қатты заттың түсірген әсеріне қарсы төзімділігі.
Металдардың серпімділік қасиеті оларға түскен күш тоқтаған соң өздерінің алғашқы қалпына келуін білдіреді.
Тоттануға қарсылық- металдардың коррозияға қарсы шыдамдылығын көрсетуі. Металдар негізінде ылғалдың т.б. факторлардың әсерінен тоттанады.
Білімділік: Металдарды өңдеу туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Сендер жұқа металдарды,қаңылтырды қайшымен кесіп үйрендіңдер,ал сым темірлерді қысқашпен қидыңдар.Мектеп шеберханасында баға мен шапқыны пайдаланып,металдардың түрерін өңдеуді үйренесіңдер.Мұндай жұмысты металл кесу деп атайды.Металды кесіп үйрену үшін оған қажет қыспақтар мен құрал-саймандардың қызметін білу керек.Металды өңдеу үшін еріндіктерінің ерні әр түрліайналмалы қыспақтары қажет. Слесарь қыспақ бұранда мен бұрандалық арқылы жұмыс үстеліне өңделетін бұйымды қыспаққа бекітеді.Айналмалы қыспақ мынадай бөліктерден тұрады:жылжымайтын ерінді тұрық, жылжымалы еріндік, қыспақ бұранда,сабы бар жылжымалы еріндік. Қыспақтың негізгі бөліктері шойыннан жасалады.Өңделетін бұйымды қыспаққа бекіту үшін бұранданың көмегімен оның еріндіктерін бұйымның еніне тең етіп ашады.Содан соң жылжымалы және жылжымайтын еріндіктер асарына бұйымды қояды да, бұранданы оңнан солға қарай бұрап бекітеді.
Білімділік: Металдарды түзету мен майыстыру туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Қаңытырдан немесе жолақ метадан жасалған дайындамаарды өңдеу үшін,оларды майыстыруға, не түзетуге тура келеді.Металды түзету үшін оларды алдын ала қайшымен қияды немесе шапқымен кеседі.Жолақ металды түзету әдісі:
Майысқан жолақ металдың бір жағын қолғап арұылы сол қолыңмен ұстап,төстің үстіне қой.Оның майысқан дөңес жағын жоғары қаратып балғамен соқ;
Металдың дөңес жерлерін соғуды шет жақтарынан бастап ортасына қарай ауыс.Майысқан жерлердің түзеле бастағанына көзің жеткен соң,соғу күшін біртіндеп азайт.
Металды майыстыру.Қаңылтыр,жолақ немесе дөңгелек материалдарды бегілі бір қалпына келтіру үшін оларды майыстырады.Ол үшін жазық,дөңгелек немесе фигуралы қыспақтар қолданылады.Жолақ металдан бұрыштама жасау үшін мынадай әдіс қолданылады.Қажет дайындаманы тең етіп,2-ге бөліп,белгілеп алады.Дайын жолақтың белгісі мен қыспақ еріндіктері бір деңгейде болатындай етіп бекітіледі.Содан соң дайын үлгі алынғанша,балғамен бір қалыпты,көп күш түсірмей соға бастайды.
Білімділік: Ағаш туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Ағаш-табиғаттың тамаша туындысы.Ағаш материалын өңдеу үшін оның табиғи түр-түсінің ерекшеліктері,тығыздығы,жұмсақ-қаттылығы,жылу мен ығал өткізгіштігі т.б.қасиеттері ескеріледі.Ағаштың негізгі екі тобы коп тараған.Олар:жапырақты ағаштар мен қылқанды ағаштар.Ағаштардан құрылыс материалдары,үй жиһаздары,ағаш шеберханаларына қажетті құрал-саймандар шеберханаларда,фабрикаларда жасалады.Ағаштың өзегі-бұл ағаштың негізі,ядросы.Өзектің қаттылығы ағаштың діңіне беріктік қасиет береді.Өзек сәулесі ағаштың көлденең қимасынан жіңішке,бозарған сызықша ретінде көрінеді.Камбий тек бірқатар клеткалардан тұрады. Оның қызметі ағаштың ішкі жағынан-жаңа қалың қабат,ал сыртқы жағынан-жұқа флоэма қабатын қалдыру.Оның қызметі арқылы ағаш діңі жылдан-жыға жуандай түседі.Ағаштың қабығы астындағы қатты қабат көптеген жіңішке түтікшелерден тұрады.Жыл сайын камбий ағаштың жаңа сақинасын түзеді,соның арқасындаағаш жуандай бастайды.мұндай сақиналар жылдық сақиналар деп аталады.
Сабақтың тақырыбы: Ағаш материалдарының қасиеттері
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Ағаш материалдарының қасиеттері туралы оқып білуге, өз бетімен ізденуге, пікірталастыра білуге, өзіндік қор жинауға дағдыландыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін дамытуға, пәнге деген қызығушылығын арттыру;
Тәрбиелік:Іскерлікке, ынтымақтастыққа тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Көрнекілік: Тақта
Әдіс- тәсілдер:Түсіндіру, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу, Оқушыларды тексеру
2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару
3. Үй жұмысын тексеру
4. Жаңа сабақ
Ағаш материалдарының түсі-оның жасы мен қоршаған ортасына байланысты.Жас ағаштардың түсі ескілеріне қарағанда ақшылдау болады.Ағаштың қабығы түссе,оның түсі тез қарайып, ескіре бастайды.
Ағаш материалдарының тығыздығы.Ағаш материалының ішкі бөлігінде бос кеңістіктер бар.Егер бос жерлерді нығыздаса, біртектес қуыссыз қабат болар еді.Ол ағаштың тығыздығын көрсетеді.Тығыздықтың үкен мәні бар,себебі тығыз ағаштар өте берік болады.
Ағаш материалының текстурасы.Ағаштың діңінтақтай етіп тілгенде,оның жылдық сақиналарынан тік сызықтар секілді суреттер пайда болады.Осы суретті текстура деп атайды.
Ағаштың дымқылдығы ондағы ығалдың мөлшеріне байланысты.Әдетте жаңа кесіген ағаш материалында ылғал көп болады.
Ағаш материалының беріктігі.Беріктік ағашқа түскен күштің шамасына қарай сипатталады.Өзіне түскен кұшке сынбаса,шытынамаса,ол берік ағаш деген сөз.
