Зерттеу ж?мысы: «?АЗА?ТЫ? ?ЛТТЫ? КИІМДЕРІ»

?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

?ызылopдa ?aлaсы

?лия Молда??лова атында?ы №173

Ишимбаева К?л?ш Жузбаевна

?АЗА?ТЫ? ?ЛТТЫ? КИІМДЕРІ

Саба?ты? та?ырыбы: «?АЗА?ТЫ? ?ЛТТЫ? КИІМДЕРІ»

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды? ?аза?ты? ?лтты? киімдері туралы ма?л?мат беру, ?лтты? киімдермен таныстыру.

Дамытушылы? : Д?рыс с?йлей білуге ?йрету, с?здік ?орын дамыту, с?йлей білу ?рекеттерін жетілдіру Ал?ан білімдерін іс- ж?зінде к?рсетуге ы?пал ету, тал?амдарын дамыта отырып, к?ргендерін еске са?тап, оны ?айта жа??ырту?а ?йрету, сауса? ?имылдарыны? шеберлік ж?мысын дамыту
Т?рбиелік: О?ушыларды? е?бекке деген ?абілеті мен ?ызы?ушылы?ын арттыру.Іскерлікке, ??ыптылы??а, баулу. Тияна?тылы? де?гейін к?рсету. Отанс?йгіштікке, адамгершілікке, ?дептілікке т?рбиелеу. ?аза?ты? тарихына, салт - д?ст?ріне деген о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттыру.

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?,сараманды? саба?

Саба?ты? ?дісі: С?ра?-жауап, бейнелі ойлау

Саба?ты? к?рнекілігі : Кеспе ?а?аздар, плакат, бас киім т?рлері, мата, ине жіп, ?айшы т.б.

Саба?ты? барысы.

І. ?йымдастыру кезе?і.

1. О?ушылармен амандасу

2. Сыныпта?ы о?ушыларды тексеру

3. Керекті ??рал-жабды?ты т?гендеу

ІІ. ?й тапсырмасын с?рау. (с?ра?-жауап)

1. Силуэт дегеніміз не?

2. Киім силуэтін ?алай т?сінеміз?

3. Стиль дегеніміз не?

4. Спортты? стильге ?андай киімдер жатады?

5. Классикла? киімдерге то?тал.

ІІІ.?ткен та?ырыпты ?орыту

С?зж?мба? (Кимешек ) презентация (1-слайд)
С?ра?тары:

1) ?ызды ?зат?анда киетін аса ?ымбат бас киім
2) Денені суы?тан са?тайтын, жасанды жамыл?ы т?тыныс б?йымын ата
3) ?кшесіз ж?мса? ая??а же?іл тігілетін ?онышты ая? киім
4) Т?ймелігі жо? іш киім.
5) ?зынды?ы тізеден с?л т?мен болып келетін, же?іні? ?шы сауса? ?шын жабатын ?лтты? киім.
6) ?ай т?лікті? ж?нінен шекпен то?ып, шуда жіп алын?ан
7) ?ай т?лікті? т?біті т?йе ж?нінен де ?ымбат, жібекпен те?дес саналып, ш?лі, ш?лы? то?ы?ан.

ІV.Жа?а саба??а кіріспе

V.Жа?а саба?

?аза?ты? ?лтты? киімдері де ?зіні? сипатымен, сырымен, с?лулы?ымен, санымен осындай сан ?асырлы? тарихты? иісін са?та?ан, бедерін жеткізген. ?аза?ты? ?лтты? киімдеріне ?арап-а? ?аза?тарды? ?андай халы? бол?анын айт?ызбай немесе ?зін к?рмей білуге болады.

?ай ?лтта болмасын ?лтты? киімдер жыныс?а ?арай ма?ызды ?лкен екі топ?а б?лінеді: ерлер киімі ж?не ?йелдер киімі. Ал, балалар киімі осы ересектер киіміні? негізінен алынады. ?аза?ты? ?лт киімдеріні? т?рлері мен атаулары к?п: кейде ?лы ж?з, орта ж?з, кіші ж?з ?лгілері деп, кейде ?лгі ж?здер ішіндегі руларды? аттарымен де айырып айтылады. Мысалы, ар?ын тыма?, найман тыма?, ?ызай б?рік, но?ай б?рік т. с. с. Кейде географиялы? мекен атына ?арай да ерекше м?нер ?лгіге б?лінеді.— ?о?ырат ?лгісі, жетісу ?лгісі, ар?аны? ?лгісі ж?не т. б. М?ндай б?ліп атау киімдерді? ке?дігі, ы?шамдылы?ы, бой?а ?онымдылы?ы ж?не ?шекейлеу м?нерлеріні? ерекшеліктеріне ?арай да ажыратылады. Мысал?а, шапан ?лгісін алайы?. ?лы ж?зді? шапандары к?бінесе жола?ты, сырмалы, етек-же?дері ?зын, ашы? жа?алы келеді. О?т?стік елі ?збек, т?жік, ?й?ыр халы?тарымен к?ршілес, к?пшілік к?сібі ба? ?сіріп, егін салу бол?анды?тан б?ларды? киім ?лгісімен тігілу м?неріне осы жа?дайлар ы?пал еткен. Орта ж?зді? шапандары к?бінесе бір беткей матадан, сырусыз, сирек ?абылып, етектері шал?айлы, же?дері ке?, жа?алары шола? ойма немесе т?ймелі болып келеді. ?йткені орта ж?з ?ала?а жа?ын, орыс, татар халы?тарымен аралас-??ралас отырады. Кіші ж?зді? шапандары да шал?айлы, же?дері ?зын ж?не ке?, ж?н тарт?ан, бидайла?ан ?алы?, ?айырма жа?алы болып келеді. Осындай ара-т?ра айырмашылы?тары бола т?ра, соларды? б?ріне бірдей орта?, ?лтты? м?нер мен ?аза?ша атаулары бар. ?ш ж?зді? ?айсысында болса да шапан?а шабу ?ояды ж?не оны барлы? жерде шабу деп атайды. Же?т?птері ке? келеді де, оны же?т?п, ойынды, ?олтырмаш деп атайды. ?ш ж?зді? ?айсысы болса да шалбар?а ау ?ояды, ?олты??а ?олтырмаш салады. ?аза? киімдеріні? е? ы?шамды кішірек т?рлері орта ж?з бен ?лы ж?зде, ал е? мол, ?лкен ?лгілері кіші ж?з жа?тан кездеседі.

?аза? киімдері іштік, сыртты?, сулы?, бір киер делініп т?рт топ?а б?лінеді.

Іштік киімдерге — к?йлек, дамбал, желетке, ?амзол, к?зекей

Сыртты? киімдерге — шапан, к?пі, тон, шидем.

Сулы? киімдерге — шекпен, ?аптал шапан, брезент, кебенек, кенеп, сыртты? жатады.

Бір киер киім деп ?ымбат маталардан ?шекейлеп тігілген, той-думандар?а, жиын-топтар?а бар?анда, жат елге сапар шы??анда киетін с?нді киімдерді ата?ан.?аза?ты? «таны?ан жерде бой сыйлы, таныма?ан жерде тон сыйлы» дейтін м?телі де осыны а??артады. ?аза? салтында ер жігіт егеске т?серде, со?ыс?а барарда киімдеріні? е? жа?сы к?рнектісін киетін.

?йелдер киімдері Ерлер киімдері (Кестені толтыру. слайд-2)

Сараманды? ж?мыс.

?амзол матасы: т?кті п?ліш, ма?пал, бар?ыт, ш??а, мауыты ж?не т.б.

?амзолды? т?сі: Жас ерекшеліктеріне ?арай бірт?сті, шым?ай ?аны? т?стер та?далады.

?амзолды? ??іріне, етегіне зерлі о?алар, т?рлі жылтыра?тардан ою-?рнектер ж?ргізіледі. ?амзолдар т?ймеленбеген, ?сталар со??ан ?шекейлі к?міс немесе асыл тастары бар т?ймелермен ілгектенген.

?амзолды дайындау технологиясы

?амзолды? сызбасын сызу ?шін ?осымша ?лшем алу ?ажет:

ü ЖМойо-жартылай мойын орамы.

ü ЖКо- жартылай кеуде орамы.

ü ЖБо- жартылай бел орамы

ü ЖМо-жартылай мы?ын орамы.

ü Арб?-Арт?ы бойды? белге дейінгі ?зынды?ы

ü Ие-Иы? ені

ü Б?-Б?йым ?зынды?ы

ü ?амзолды? сызбасы.

ü Алды??ы бой

ü Арт?ы бой

VІ.Жа?а саба?ты бекіту.

?аза?ты? ?лтты? киімдеріні? ?р?айсысыны? атауларын жазып. Т?сіндір.

РЕФЛЕКСИЯ

НЕ БІЛЕМІН? НЕ БІЛДІМ? НЕ БІЛГІМ КЕЛЕДІ?

VІІ.?ЙГЕ ТАПСЫРМА БЕРУ (?амзолды? сызбасын сызу ).

VІІІ.БА?АЛАУ

?ортындылай келе осы саба? ар?ылы о?ушылар?а ?аза?ты? ?лтты? киімдері туралы ма?л?мат бере отырып, ?лтты? киімдермен таныстырып ?ттім. Сонымен ?атар ?лтты? киімдер сызбаларына то?талып ?ыс?аша ма?л?мат бердім. О?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыра отырып ?аза?ты? ?лтты? киімдеріні? бірі ?амзол дайындау технологиясымен танысып ?амзолды? сызбасын сызу ?шін ?осымша ?лшем ала отырып ?амзол ?лгісін жасап шы?арды?.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Зерттеу ж?мысы: «?АЗА?ТЫ? ?ЛТТЫ? КИІМДЕРІ» »

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Қызылopдa қaлaсы

Әлия Молдағұлова атындағы №173

орта мектебінің технология пәні мұғaлімі

Ишимбаева Күләш Жузбаевна

ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ КИІМДЕРІ

Сабақтың тақырыбы: «ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ КИІМДЕРІ»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың қазақтың ұлттық киімдері туралы мағлұмат беру , ұлттық киімдермен таныстыру.

Дамытушылық : Дұрыс сөйлей білуге үйрету, сөздік қорын дамыту, сөйлей білу әрекеттерін жетілдіру Алған білімдерін іс- жүзінде көрсетуге ықпал ету, талғамдарын дамыта отырып, көргендерін еске сақтап, оны қайта жаңғыртуға үйрету, саусақ қимылдарының шеберлік жұмысын дамыту
Тәрбиелік: Оқушылардың еңбекке деген қабілеті мен қызығушылығын арттыру.Іскерлікке, ұқыптылыққа, баулу. Тиянақтылық деңгейін көрсету. Отансүйгіштікке, адамгершілікке, әдептілікке тәрбиелеу. Қазақтың тарихына, салт - дәстүріне деген оқушылардың қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ,сарамандық сабақ

Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, бейнелі ойлау

Сабақтың көрнекілігі : Кеспе қағаздар, плакат, бас киім түрлері, мата, ине жіп, қайшы т.б.

Сабақтың барысы .

І. Ұйымдастыру кезеңі.

1. Оқушылармен амандасу

2. Сыныптағы оқушыларды тексеру

3. Керекті құрал-жабдықты түгендеу

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. (сұрақ-жауап)

1. Силуэт дегеніміз не?

2. Киім силуэтін қалай түсінеміз?

3. Стиль дегеніміз не?

4. Спорттық стильге қандай киімдер жатады?

5. Классиклақ киімдерге тоқтал.

ІІІ.Өткен тақырыпты қорыту

Сөзжұмбақ (Кимешек )

Сұрақтары:

1) Қызды ұзатқанда киетін аса қымбат бас киім
2) Денені суықтан сақтайтын, жасанды жамылғы тұтыныс бұйымын ата
3) Өкшесіз жұмсақ аяққа жеңіл тігілетін қонышты аяқ киім
4) Түймелігі жоқ іш киім.
5) Ұзындығы тізеден сәл төмен болып келетін, жеңінің ұшы саусақ ұшын жабатын ұлттық киім.
6) Қай түліктің жүнінен шекпен тоқып, шуда жіп алынған
7) Қай түліктің түбіті түйе жүнінен де қымбат, жібекпен теңдес саналып, шәлі, шұлық тоқыған.

ІV.Жаңа сабаққа кіріспе

V.Жаңа сабақ

Қазақтың ұлттық киімдері де өзінің сипатымен, сырымен, сұлулығымен, санымен осындай сан ғасырлық тарихтың иісін сақтаған, бедерін жеткізген. Қазақтың ұлттық киімдеріне қарап-ақ қазақтардың қандай халық болғанын айтқызбай немесе өзін көрмей білуге болады.

Қай ұлтта болмасын ұлттық киімдер жынысқа қарай маңызды үлкен екі топқа бөлінеді: ерлер киімі және әйелдер киімі. Ал, балалар киімі осы ересектер киімінің негізінен алынады. Қазақтың ұлт киімдерінің түрлері мен атаулары көп: кейде ұлы жүз, орта жүз, кіші жүз үлгілері деп, кейде әлгі жүздер ішіндегі рулардың аттарымен де айырып айтылады. Мысалы, арғын тымақ, найман тымақ, қызай бөрік, ноғай бөрік т. с. с. Кейде географиялық мекен атына қарай да ерекше мәнер үлгіге бөлінеді.— қоңырат үлгісі, жетісу үлгісі, арқаның үлгісі және т. б. Мұндай бөліп атау киімдердің кеңдігі, ықшамдылығы, бойға қонымдылығы және әшекейлеу мәнерлерінің ерекшеліктеріне қарай да ажыратылады. Мысалға, шапан үлгісін алайық. Ұлы жүздің шапандары көбінесе жолақты, сырмалы, етек-жеңдері ұзын, ашық жағалы келеді. Оңтүстік елі өзбек, тәжік, ұйғыр халықтарымен көршілес, көпшілік кәсібі бақ өсіріп, егін салу болғандықтан бұлардың киім үлгісімен тігілу мәнеріне осы жағдайлар ықпал еткен. Орта жүздің шапандары көбінесе бір беткей матадан, сырусыз, сирек қабылып, етектері шалғайлы, жеңдері кең, жағалары шолақ ойма немесе түймелі болып келеді. Өйткені орта жүз қалаға жақын, орыс, татар халықтарымен аралас-құралас отырады. Кіші жүздің шапандары да шалғайлы, жеңдері ұзын және кең, жүн тартқан, бидайлаған қалың, қайырма жағалы болып келеді. Осындай ара-тұра айырмашылықтары бола тұра, солардың бәріне бірдей ортақ, ұлттық мәнер мен қазақша атаулары бар. Үш жүздің қайсысында болса да шапанға шабу қояды және оны барлық жерде шабу деп атайды. Жеңтүптері кең келеді де, оны жеңтүп, ойынды, қолтырмаш деп атайды. Үш жүздің қайсысы болса да шалбарға ау қояды, қолтыққа қолтырмаш салады. Қазақ киімдерінің ең ықшамды кішірек түрлері орта жүз бен ұлы жүзде, ал ең мол, үлкен үлгілері кіші жүз жақтан кездеседі.

Қазақ киімдері іштік, сырттық, сулық, бір киер делініп төрт топқа бөлінеді.

Іштік киімдерге — көйлек, дамбал, желетке, қамзол, кәзекей

Сырттық киімдерге — шапан, күпі, тон, шидем.

Сулық киімдерге — шекпен, қаптал шапан, брезент, кебенек, кенеп, сырттық жатады.

Бір киер киім деп қымбат маталардан әшекейлеп тігілген, той-думандарға, жиын-топтарға барғанда, жат елге сапар шыққанда киетін сәнді киімдерді атаған.Қазақтың «таныған жерде бой сыйлы, танымаған жерде тон сыйлы» дейтін мәтелі де осыны аңғартады. Қазақ салтында ер жігіт егеске түсерде, соғысқа барарда киімдерінің ең жақсы көрнектісін киетін.

Әйелдер киімдері Ерлер киімдері

Сарамандық жұмыс.

Қамзол матасы: түкті пүліш, мақпал, барқыт, шұға, мауыты және т.б.

Қамзолдың түсі: Жас ерекшеліктеріне қарай біртүсті, шымқай қанық түстер таңдалады.

Қамзолдың өңіріне, етегіне зерлі оқалар, түрлі жылтырақтардан ою-өрнектер жүргізіледі. Қамзолдар түймеленбеген, ұсталар соққан әшекейлі күміс немесе асыл тастары бар түймелермен ілгектенген.

Қамзолды дайындау технологиясы

Қамзолдың сызбасын сызу үшін қосымша

өлшем алу қажет:

 ЖМойо-жартылай мойын орамы.

 ЖКо- жартылай кеуде орамы.

 ЖБо- жартылай бел орамы

 ЖМо-жартылай мықын орамы.

 Арбұ-Артқы бойдың белге дейінгі ұзындығы

 Ие-Иық ені

 Бұ-Бұйым ұзындығы

 Қамзолдың сызбасы.

 Алдыңғы бой

 Артқы бой

VІ.Жаңа сабақты бекіту.

Қазақтың ұлттық киімдерінің әрқайсысының

атауларын жазып. Түсіндір.

НЕ БІЛЕМІН? НЕ БІЛДІМ? НЕ БІЛГІМ КЕЛЕДІ?

VІІ.ҮЙГЕ ТАПСЫРМА БЕРУ (Қамзолдың сызбасын сызу ).

VІІІ.БАҒАЛАУ

Қортындылай келе осы сабақ арқылы оқушыларға қазақтың ұлттық киімдері туралы мағлұмат бере отырып, ұлттық киімдермен таныстырып өттім. Сонымен қатар ұлттық киімдер сызбаларына тоқталып қысқаша мағлұмат бердім. Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып қазақтың ұлттық киімдерінің бірі қамзол дайындау технологиясымен танысып қамзолдың сызбасын сызу үшін қосымша өлшем ала отырып қамзол үлгісін жасап шығардық.