Саба?ты? та?ырыбы :?аза?ты? ?лтты? та?амдарыны? ерекшелігі
Білімділігі:?аза?ты? ?лтты? та?амдарыны? ерекшелігі мен ??ндылы?ын, ?аза? хал?ыны? ?она?жай д?ст?рін ??рметтеу, та?амдарды? жасалу жолдарына т?сінік беру;
Дамытушылы?ы:Хал?ымызды? ?лтты? та?амдарыны? жасалу жолдарын т?жірибеде ?олдана білуге, тапсырмаларды орындау кезінде топтасып, жеке ж?мыс істей білуге т?рбиелеу;
Жеке басты? гигиенасы жылы жерде са?тал?ан азы?-т?ліктер
№1 сараманды? ж?мыс “Еттен жасал?ан та?амдар”
№2 сараманды? ж?мыс “Бірінші та?амдар дайындау”
ІІІ. Жа?а саба?
?аза? хал?ы барлы? уа?ытта ?зіні? ?она?жайлылы?ымен ж?не ?лтты? асханасымен ерекшеленеді. Сонды?тан болар халы?та «Жер танимын десе? аты? болсын, ел танимын десе? асы? болсын» деген ма?ал бар. Мал шаруашылы?ымен айналыс?ан ата-бабамызды? негізгі асы ет пен с?т бол?ан.
?лтты? та?амдар
Ет та?амдары с?т та?амдары ?н та?амдары
?аза?ша ет Айран, ?аты? Бауырса?, Таба нан
(Бесбарма?, Бешбарма?) Шалап, Ш?бат Май шелпек, ?аттама
?азы, ?арта, ?ымыз, Бал?айма? Тал?ан, Тары
Жал Жая Кілегей,?айма? Жент (?оспа)
Сорпа, Борша ??рт,Сары май Майс?к (майтары)
Ж?ргем,Ш?жы? С?збе, Уыз, Ірімшік Бидай
Сірне, Ми палау,??йры?-бауыр,?уырда?
?аза?ша ет (бесбарма?, бешбарма?) ас?анда е? алдымен жіліктеп б?зыл?ан етті адам санына ?арай м?лшерлейді. Осылай асу?а дайындал?ан етті жуып-шайып тазалап, ?азан?а салады да, ет батып т?ратындай етіп суы? су ??яды. Содан кейін ?азанды ?атты жан?ан от?а ?ойып, сар?ылдатып ?айнатады, бетіне шы??ан ?анды к?бігін алып тастап, шамалап т?з, 1 бас пияз салып отын басады да, 1-1,5 са?ат ет ?бден піскенше шымырлатып ?айнатады. Ет ?бден піскен со? таба??а сорпасынан б?лек ?отарып алып, тартыл?ан таба?ты? санына ?арай м?лшерлеп т?зды? ?зірлейді. Ол ?шін сорпа?а ?ара б?рыш, д??гелектеп т?рал?ан пияз салып, ыдысты? бетін жауып б??тырып ?ояды. Ет туралып бол?ан со? т?зды?ты етті? ?стіне ??яды. ?детте к?делі жіліктермен бірге сыйлы ?она?тар?а малды? басын, (?ой), ірі ?араны? шекесін, ?азы, ?арта, жал-жаяны таба??а бірге салып береді. Сонымен бірге ?амыр, бітеу пісірілген картоп ?осу?а да болады.
Айран – ?йытыл?ан с?т. Оны ?айма?ы алын?ан с?ттен де, ?айма?ы алынба?ан с?ттен де ?йыту?а болады. Ол ?шін с?тті 5-10 минут ?айнатып, ?анжылым ?алып?а т?скенше суытады. Содан со? ?йыт?ы (ашыт?ы) ?осып араластырады да, ыдысты жа?сылап б?ркеп тастайды. Ол 1–2 са?ат аралы?ында ?йып болады. ?йы?ан айран ашып кетпеуі ?шін оны бетін ашып сал?ын жерге ?ояды. Айранды сусын ретінде, та?ам ретінде де пайдалану?а болады.Бауырса? –шай, ?ымыз, ш?бат ішкенде дастар?ан?а бауырса? салады. Бауырса?ты жо?ары немесе бірінші сортты бидай ?нынан пісіреді. Оны ?амырды ашытып та ашытпай да дайындау?а болады. Ашытпай пісірген бауырса? к?пке шыдайды, ал ашытып пісірілген бауырса? кеуіп ?алса, жеуге жайсыз болады. Ашыма?ан ?амырдан бауырса? пісіру ?шін ?н?а май, ж?мырт?а, с?т, т?з салып илейді (айран ??йса да болады). ?амырды иін ?андыра ?атты илеп ?оя т?ру керек. Содан кейін ?амырды жазып, т?рт б?рыштап кесіп немесе жі?ішкелеу етіп есіп алып, содан кейін кессе да болады. Кесіп дайында?ан бауырса?ты? бетін кеуіп кетпеу ?шін жауып ?ой?ан ж?н. ?азан?а май салып ?бден ?ыздырып ал?ан со?, бауырса? майды? м?лшеріне ?арай салынады. Бауырса?ты ?здіксіз араластырып т?рса, бір келкі болып піседі. От ?атты жанса, бауырса?ты? іші шикі болады немесе тым ?ызарып кетеді. ?ызыл-к?ре? болып піскен бауырса? с?нді де, д?мді де болады.
IV.Бекіту тапсырмалары
?аза?ша етті? ??рамы
?аза?ша ет: 1-2 бас жуа, картоп, ?амыр, т?з, су, ет
Просмотр содержимого документа
«?аза?ты? ?лтты? та?амдарыны? ерекшелігі..»
№2сабақ 8-сынып
Сабақтың тақырыбы :Қазақтың ұлттық тағамдарының ерекшелігі
Білімділігі:Қазақтың ұлттық тағамдарының ерекшелігі мен құндылығын, қазақ халқының қонақжай дәстүрін құрметтеу, тағамдардың жасалу жолдарына түсінік беру;
Дамытушылығы:Халқымыздың ұлттық тағамдарының жасалу жолдарын тәжірибеде қолдана білуге, тапсырмаларды орындау кезінде топтасып, жеке жұмыс істей білуге тәрбиелеу;
Тәрбилегі:Ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге тәрбиелеу. Оқушылардың бойына ұлттық сезімді қалыптастыру, қазақ халқының ұлттық тағамдарының қасиетін ұғындыру
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі-суретті, практикалық
Сабақтың көрнекілігі: «Ұлттық тағамдар», слайд
Пәнаралық байланыс: Тарих, биология, әдебиет
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
-оқушыларды түгендеу;
-жұмыс орнын жабдықтау
ІІ. Үй тапсырмасы
1-тапсырма:
-Қауіпсіздік ережелерін ата?
-Санитарлық гигиеналық ережелері
-Тамақтану мәдениеті деген не?
2-тапсырма:
3-тапсырма:
Стафилоктар қуат алу, өмір сүру
Тамақ таза жүру, қолды жуу
Жеке бастың гигиенасы жылы жерде сақталған азық-түліктер
№1 сарамандық жұмыс “Еттен жасалған тағамдар”
№2 сарамандық жұмыс “Бірінші тағамдар дайындау”
ІІІ. Жаңа сабақ
Қазақ халқы барлық уақытта өзінің қонақжайлылығымен және ұлттық асханасымен ерекшеленеді. Сондықтан болар халықта «Жер танимын десең атың болсын, ел танимын десең асың болсын» деген мақал бар. Мал шаруашылығымен айналысқан ата-бабамыздың негізгі асы ет пен сүт болған.
Ұлттық тағамдар
Ет тағамдары сүт тағамдары Ұн тағамдары
Қазақша ет Айран, Қатық Бауырсақ, Таба нан
(Бесбармақ, Бешбармақ) Шалап, Шұбат Май шелпек, Қаттама
Қазы, Қарта , Қымыз , Балқаймақ Талқан, Тары
Жал Жая Кілегей ,Қаймақ Жент (қоспа)
Сорпа , Борша Құрт ,Сары май Майсөк (майтары)
Жөргем ,Шұжық Сүзбе, Уыз, Ірімшік Бидай
Сірне , Ми палау ,Құйрық-бауыр ,Қуырдақ
Қазақша ет (бесбармақ, бешбармақ) асқанда ең алдымен жіліктеп бұзылған етті адам санына қарай мөлшерлейді. Осылай асуға дайындалған етті жуып-шайып тазалап, қазанға салады да, ет батып тұратындай етіп суық су құяды. Содан кейін қазанды қатты жанған отқа қойып, сарқылдатып қайнатады, бетіне шыққан қанды көбігін алып тастап, шамалап тұз, 1 бас пияз салып отын басады да, 1-1,5 сағат ет әбден піскенше шымырлатып қайнатады. Ет әбден піскен соң табаққа сорпасынан бөлек қотарып алып, тартылған табақтың санына қарай мөлшерлеп тұздық әзірлейді. Ол үшін сорпаға қара бұрыш, дөңгелектеп тұралған пияз салып, ыдыстың бетін жауып бұқтырып қояды. Ет туралып болған соң тұздықты еттің үстіне құяды. Әдетте кәделі жіліктермен бірге сыйлы қонақтарға малдың басын, (қой), ірі қараның шекесін, қазы, қарта, жал-жаяны табаққа бірге салып береді. Сонымен бірге қамыр, бітеу пісірілген картоп қосуға да болады.
Айран – ұйытылған сүт. Оны қаймағы алынған сүттен де, қаймағы алынбаған сүттен де ұйытуға болады. Ол үшін сүтті 5-10 минут қайнатып, қанжылым қалыпқа түскенше суытады. Содан соң ұйытқы (ашытқы) қосып араластырады да, ыдысты жақсылап бүркеп тастайды. Ол 1–2 сағат аралығында ұйып болады. Ұйыған айран ашып кетпеуі үшін оны бетін ашып салқын жерге қояды. Айранды сусын ретінде, тағам ретінде де пайдалануға болады.Бауырсақ –шай, қымыз, шұбат ішкенде дастарқанға бауырсақ салады. Бауырсақты жоғары немесе бірінші сортты бидай ұнынан пісіреді. Оны қамырды ашытып та ашытпай да дайындауға болады. Ашытпай пісірген бауырсақ көпке шыдайды, ал ашытып пісірілген бауырсақ кеуіп қалса, жеуге жайсыз болады. Ашымаған қамырдан бауырсақ пісіру үшін ұнға май, жұмыртқа, сүт, тұз салып илейді (айран құйса да болады). Қамырды иін қандыра қатты илеп қоя тұру керек. Содан кейін қамырды жазып, төрт бұрыштап кесіп немесе жіңішкелеу етіп есіп алып, содан кейін кессе да болады. Кесіп дайындаған бауырсақтың бетін кеуіп кетпеу үшін жауып қойған жөн. Қазанға май салып әбден қыздырып алған соң, бауырсақ майдың мөлшеріне қарай салынады. Бауырсақты үздіксіз араластырып тұрса, бір келкі болып піседі. От қатты жанса, бауырсақтың іші шикі болады немесе тым қызарып кетеді. Қызыл-күрең болып піскен бауырсақ сәнді де, дәмді де болады.
IV.Бекіту тапсырмалары
Қазақша еттің құрамы
Қазақша ет: 1-2 бас жуа, картоп, қамыр, тұз, су, ет
