?ол?нер туралы жалпы т?сінік

Сабақтың тақырыбы :Қолөнер туралы жалпы түсінік

Сабақтың тақырыбы: «Қолөнер – мол өнер»  (қолөнер түрлерімен таныстыра отырып, шығармашылыққа баулу).
Сабақтың мақсаты: оқушылардың оқу процесінде алған білімін үйірмеде қолданып, сәндік-қолданбалы өнердің қыр-сырымен сусындап, халық шеберлерінің ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан керемет шығармаларымен таныса отырып, шеберлікке, еңбексүйгіштікке, шығармашылыққа тәрбиелеу.

Мұғалім сөзі:
Өнер – әсемдіктің ең жоғарғы түрі, өйткені ол табиғаттың әсемдігін де, адам еңбегімен жасалған заттардың әсемдігінде, сол адамның ұлылығы мен сұлулығын да, оның ой-арманын да өз бойына жинақтап, жан-жақты бейнелей алады.
Қолөнер – өресі биік, өрісі кең өнер. Қолөнер – халық қолөнерімен, тұрмысымен бірге жетіліп, біте қайнасып келе жатыр. Қазіргі кезде сол ұлттық қолөнерді жас ұрпақтың бойына дарытатын, үйрететін технология пәні.
Технология пәні бойынша білім сапасының деңгейін жоғарылату мақсатында «Шебер қолдар» үйірмесінің ұйымдастырылды.
Оқушының білімін тереңдетуде, шығармашылық қабілетін дамытуда, еңбекке қызығушылығы мен ой-өрісін кеңейтуде және эстетикалық талғам деңгейін жоғарылату мақсатында – «Шебер қолдар» үйірмесінің орны ерекше. Бұл бағдарлама оқушының оқу процесінде алған білімін үйірмеде қолданып, сәндік-қолданбалы өнердің қыр-сырымен сусындап, халық шеберлерінің ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан керемет шығармаларымен таныса отырып, шеберлікке, еңбексүйгіштікке шыңдалуына мүмкіндік береді.Бағдарлама ұлттық қолөнерді игеру арқылы халқының тарихи құндылықтарын біліп, мәдени мұрасын қадірлеп, салт-дәстүрді өз бойларына сақтап, кәсіби ісіне қажетті эстетикалық, этникалық, ұлттық қасиеттерін қалыптастыруға негізделген.
Оқушылардың «Шебер қолдар» үйірмесінде жасаған қолөнер түрлері:
1.Ілмек бізбен жұмыс
2.Гобелен тоқу өнері
3.Киім тігу
4.Кесте тігу
5.Лентамен жұмыс
6.Аппликациямен жұмыс
7.Біз кестемен жұмыс
8.Су моншақпен жұмыс
1. Ілмек бізбен жұмыс.
Тоқу өнері – қазақ халқының ежелден қолданып келе жатқан дәстүрі. Тоқумен айналысқанда адам жеке басына аса қажет нәрсені жасау үшін ғанга тоқымайды, сонымен бірге осы тоқу үстінде түрлі-түсті бояулар әлемінің үйлесімділігі, түрлі фасондар, түрлі тоқу әдістері оның талғамын, шеберлігін, ой-өрісін жетілдіріп, көркемдікті сезіну қабілетін дамытады. Соған орай тоқу ісіде басқа істер сияқты үйренуді, ізденуді қажет етеді.
Ілмек бізбен тоқу өнері өте ертеде Солтүстік Африкада  13-14 ғасырда ұзын ілмекпен тоқудан, одан Шығыс Еуропада, Литвада, кейінірек Ресей елінде дамыған.Ілмек бізбен киімдер, әр түрлі сан алуан бұйымдар, столға дастарқан, салфеткалар, төсек жапқыштар тоқыды. Ілмекті бізбен тоқылған бұйымдар беріктігімен, әсемділігімен ерекшеленеді.Жіптің түсі өрнегіне сай болады.Тоқуға қажетті жіптердің сапасы мен жуан жіңішкелігіне қарай ирис, мулине және жібек, мата жіптер болып бөлінеді. Тоқыманың оң және теріс жағы болады. өрнекті түсіндірмелерде тақ қатарлар тоқыманың оң жағын, жұп қатарлар теріс жағы болып саналады.Тоқу бұйымдары: шілтерлі салфеткалар, балық,құлпынай. Қолөнер әсемдікке талпындырып, мәдени мұраны қадірлеуге, дәстүрді сыйлауға және күнделікті тұрмыста әсемдікке ұмтылуға тәрбиелейді.
2.Гобелен тоқу өнері
Гобелен –суретті, түксіз, қабырғаға ілінетін кілем, яғни қолмен тоқылған кескіндеме.
Гобелен өнерінің шығу тарихы 20-шы ғасырдың басынан басталады. Гобелен дербес суретшілік өнер туындысы ретінде алғаш Франция, Италия, Испания, Германия елдерінде дамып, кейін Ресей, Балтық бойы, Кавказға кең тараған ертеден келе жатқан алаша, тықыр кілем тоқу өнері гобеленнің қазақ халқының дәстүрлі қолөнеріне жат емес.
Түкті кілемді тоқу барысында тоқу мәнеріндегідей техниканы қолдана отырып, сол түктерді кейбір жерлерде 10-15 мм-дей ұзындықта қалдырып, кей жерлерінде тақырлай қысқартып үйлестіріледі. Жалпы гобелен тоқу үлкен сезімталдылықты талап етеді.
Түкті кілем негізін құру үшін станок болу керек. Станок ағаштан жасалынады. Түкті кілемнің негізі құрғанда 2жұп жіпті 1 жіп есебімен алып байлаймыз. Кілемнің сапалы болуының өзі негізінің құруына байланысты. Сондықтан кілемнің негізін құрған кезде асықпай әр жіптің тартылуына зейін қойып, біркелкі етіп байлаған жөн.
Түрлі-түсті жіптерді пайдалана отырып, түкті кілемді шахмат тәрізді, ал түксіз кілемді жолақ тәрізді тоқыдым.
Гобелен өнері оқушыларды әсемдікті, сұлулықты түсінуге, биік адамгершілік қасиеттерін тәрбиелейді, олардың ой-өрісін, рухани байлығын дамытады.
3.Кесте тігу.
Кесте – қазақ халқының қолөнерінің ерекше түрінің бірі. Кесте – сан ғасырлар бойына халқымыздың талантты ісмерлерінің көркем қиялдарын шеберлік құдіретімен бейнелеген ақыл-парасаттарының жауһары. Қазіргі кезде кестенің көптеген түрлері бар: біз кесте, баспа кесте, айқас кете т.б. кесте тігуде көптеген журналадр пайдаланамыз.
Картиналар әр жыл мезгіліне байланысты тігілді. Мысалы бұл «Қыстаудағы қыс бейнесі» деп аталады. Бұл бейнені айқас тігіс арқылы тігілді. Бұл тігіс инемен тігілген кестенің көп тараған түрі. Өрнек инемен біркелкі төртбұрышты етіп, 1 жіптің үстінен екінші жіпті крест түрінде айқастырып бастырып отырады.көктем, жаз мезгіліне байланысты тігілген картиналар баспа кестесімен тігілген. Баспа кес деген матариалдың ашық жерін қалдырмай тұтас кестеленеді. Кесте тігу оқушыларды әдемілікке,  төзімділікке, шыдамдылыққа тәрбиелеп, эстетикалық талғамын арттырады.
Фольклорлық стиль – ұлттық сипаттағы осы заманғы киімдер. Бұл стильде ұлттық ою-өрнектер, кестелер, қол жұмысының көптеген элементтері кеңінен пайдаланылады.
Киім тігуде ең алдымен сантиметрлік таспамен өлшемдірін өлшеп, сызба құрастырамыз. Киім дайындау үрдісі мынадай негізгі кезеңнен тұрады: үлгі дайындау, материалдарды пішу, бұйымдар тігу. Ең алдымен бұйымның макетін тігіп, одан кейін модаға, стильге байланысты өз өлшемдеріне сай киімдер тігеміз. Киім тігу шыдамдылықты, ұқыптылықты, тиянақтылықты талап етеді.
Зергер – қымбат, бағалы металдармен, асыл тастардан әр түрлі әшекейлі , сәндік бұйымдар жасайтын ұста – зергер.
«Шебер қолдар» үйірмесінде түрлі – түсті бисерлердің  үйлесімділігімен әр түрлі фасонда алқалар тоқыдық. Алқалар көбіне салтанатты кештерге тағуға арналады.
Бисер – қызық әрі құнды өнер. Ол ұзақ ізденісті, ыждағатты қол еңбегін қажет ететін іс. Шын шеберлікке қоса табандылықты талап етеді. Қазақ халқының қолөнерінің аса қымбат, қайталанбас сұлулығын, ғажайып көркін зергерлік өнерден көреміз.
4.Біз кестемен жұмыс
Біз кесте шығыс халықтарының арасында қазақ пен қырғыз халқында аса жоғары деңгейде дамыған. Біз кесте – кергішке керілген арнайы мата бетіне түсірілген , ою-өрнек немесе бейнені сызық бойымен қармақ бізді матадан ары өткізіп, жіпті бері іліп шалу арқылы қайталанатын майда тігісті айтамыз. Біз кестеде матаға сызылған ою-өрнекті сызық бойымен кестелеп, сонан соң ішкі жағын түрлі өңді жіптермен толтырады. Қалған бөліктері фон ретінде қалады. Біз кесте тұскиізге, шымылдықтың басына, жарғақ шалбардың балағына, жұқа шапанның, шекпеннің өңіріне тігіледі. Өз жұмысымда ең алдымен өзіме ұнаған суретті таңдап алдым. Суретті қапшыққа салып, айналасын жіппен көктеп шықтым, одан біз кестемен тіктім. Бұл өнер өте шыдамдылықты, шеберлікті, икемділікті, сұлулықты талап етеді.
Қорытынды.
«Өнер  – жастан» деген, осы өнердің қыр-сырын жас ұрпаққа мектеп қабырғасынан үйрету- өзімнің ұстаздық борышым.
«Өнерсіз қыздан без, өнегесіз ұлдан без» деген, келер ұрпақты қолөнерден сырт қалмай теориялық білім мен сарамандық жұмысты қатар жүргізе отырып, бір өнерді үйретуде оқушы бойында мынадай қабілеттер