Саба?ты? та?ырыбы: ?аза? хал?ыны? ?лтты? киімдері
Білімділік ма?саты:
О?ушыларды? ?аза?ты? ?лтты? киімдері туралы ал?ан ма?л?маттарын естеріне т?сіре отырып, білімдерін бекіту.
Дамытушылы? ма?саты:
Сауатты жазу?а, д?рыс с?йлеуге, ?з бетімен ж?мыс істеуге ?йрету, с?здік ?орын дамыту ж?не ?аза? тілінде еркін с?йлей білу ?рекеттерін жетілдіру.
Т?рбиелік м?ні:
Мемлекеттік тілді ??рметтеуге, отанс?йгіштікке, адамгершілікке, ?дептілікке т?рбиелеу. ?аза? тілі мен ?дебиеті, тарихы, салт-д?ст?рі, мен ?неріне ?ызы?ушылы?тарын арттыру.
Грамматика: Фонетикалы?талдау, с?здердіжіктеу, с?йлемталдау.
Саба?ты??тілут?рі:
Интерактивтісаба?, ?орытындысаба?, сайыссаба?.
О?ыту?дісі:
С?ра?-жауап, т?сіндіру, ??гімелеу
П?наралы?байланыс:
Орыстілі, ?дебиет, тарих, этнография
К?рнекіліктері:
Интерактивтіта?тада бейнеленген ?р?лтты? ?лтты?киімдері, ?аза?ты??лтты?киімдері (шапан, камзол, с?укеле, т?ма?т.б) ж?не?аза?ты??лтты?киімдерінежасал?ан буклет, дидактикалыккарточкалар.
Саба?ты?барысы:
?йымдастырукезе?і:
Амандасу, т?гендеу
Саба?ты?та?ырыбы мен ма?сатынхабарлау.
- Балалар, б?гінгісаба?ымыздабіз?лтты?киімдерді?айталаймыз.
Б?гінгісаба?ты?ма?сатыал?анма?л?маттарымыздыесімізгет?сіреотырып, біліміміздібекіту, д?рысс?йлеуге, ?збетіменж?мысістеуге?йренуж?нес?здік?орымыздыдамыту.
?йтапсырмасынс?рау.
?аза?хал?ыны?салт-д?ст?ріненша?ынк?рініс
(О?ушылар?здері?аза?ты?салт-д?ст?рлерінеша?ынк?рінісдайындайды. Мысалы «??дат?су», «Беташар»)
Ескет?сіру:
Интерактивтіта?тадан?ткента?ырыпбойынша слайд ар?ылы?аза?ты??лтты?киімдерінні?суреттерін к?рсету. (жай музыка ?ойылады)
1. С?УКЕЛЕ
2. КИМЕШЕК
3. ?КІЛІ ТА?ИЯ
4. Б?РІК, ТЫМА?
5. К?ЙЛЕК
6. КАМЗОЛ
7. ШАПАН
8. ТОН
9. ?ШЕКЕЙ, Б?ЙЫМ
10. М?СІ
Сыныпты екі топ?а б?ліну ар?ылы о?ушыларды? саба??а деген ?ызы?ушылы?ын, белсенділігін к?теру.
- Балалар, саба?ымызды екі топ?а б?лініп, сайыс ретінде ж?ргізейік.
А) тобы *ал?ырлар*
Б) тобы *білгірлер*
О?ушыларды 1 кезе?ні?тапсырмаларыментаныстыру.
Интерактивтіта?тадантапсырманык?рсету. (Д?птергежазбашаорындау).
1. С?йлемдітолы?тыры?дарж?неая?та?дар.
А) ?аза?хал?ы _деміб_йымдар.
К_мешекті. киген
М?с_ ая?.
Б) Б_рікж?не?к_літа?ия.
Шапанды ою- _рнекпен.
С_укеле?те.
2. С?згефонетикалы?талдаужаса, ?аншабуыннан т?ратынынк?рсет.
А) шапан, кимешек, б?рік
Б) с?укеле, камзол, ?кіліта?ия
3. С?здердіт?уелдеу
А) м?сі, ?шекей
Б) тон, б?йым
- ?тежа?сыбалалар, сендер 1 кезе?деграмматикалы?білімдері?ді?андайде?гейдеме?гергендері?дік?рсетті?дер.
2 кезе?ні?тапсырмасы
М?тінбойыншас?ра?тардайында?дар. Кімк?пс?ра??оядыж?нежауапбереді. (Интерактивтіта?тадам?тінк?рсетіледі.)
?аза?хал?ыны??лтты?киімдері
?аза?хал?ы?лтты?киімдерінс?ндептіккен. Киімдеріашы?т?стібол?ан.
К?йлектері?зынже?ді, етектеріке?, желбіректертігілген.Камзол, шапандарыною-?рнекпенбезендірген. Бас киімдері: ?кіліта?ия, с?укеле, б?рік, тыма?. ?желербастарынакимешеккиген. Зергерлікб?йымдарданбілезік, ал?а, сыр?а, шопыта??ан. ?аза?хал?ыны??лтты?киімдері?тес?ндіж?нек?рікті.
- Ал,жа?сыбалаларс?ра??аб?рімізжа?сыжауапбердік. М?тінменб?рімізж?мысістедік. Ендісуретпенж?мысістейаламыз ба?
- Олайболсатопбасыорта?ашы?сын.
(интерактивтіта?тадасуретбейнеленеді)
Топбасысайысыны?тапсырмасы
А) Мынасуреттерге?арап??гіме??ра?дар
Интерактивтіта?тада?аза?ты??лтты?киімінкиген ер жігітті?киіміж?не?ыз бала бейнеленген.
- ?тетамаша, сендерді?суретпен де жа?сыж?мысістейалатындары?ак?зімізжетті. Олайболса, жа?ас?здермен де солайжа?сыж?мысістейалатындары?дыбай?айы?.
Саба?тыбекіту: С?здердіме?гергенінпысы?тау.
«С?зтізбек» ойынынойнау. Ойынны?шарты: Біріншіо?ушы с?зді?біреуінайтады, жанында?ыо?ушыекіншісінатайды, ?шіншісіта?ыбірс?здіайтыпжал?астырылабереді.
Доппенойын.
-Орта?ат?рт бала шы?ады (?ртоптанекі-екібаладан).
Ойынны?шарты: М??алім осы та?ырып?абайланыстыс?здердіатаса, о?ушылардоптытосулары?ажет, ал бас?ас?затасадопты?айтала?тыруларыкерек.
?ал?ано?ушылар, д?рыс-б?рысты?ын?ада?алапотырады. Мысалы:
1. шапан – жа?ас?з
2. жиде – жа?ас?земес
3. орамал
4. камзол
5. ?кіліта?ия
6. б?рік
7. сым
8. шалбар
9. кимешек
10. м?сі
11. белдік
12. к?йлек
13. халат
14. с?укеле
15. т?ма?
16. тон
?йгетапсырма.
-?лтты?киімдерге буклет немесе?здері?е?на?ан?лтты?киімгесуретсалыпкелу.
Ба?алау.
Саба?ты? та?ырыбы: Ерлерді? бас киімдері
Білімділік ма?саты:
О?ушыларды? ?аза?ты? ?лтты? киімдері туралы ал?ан ма?л?маттарын естеріне т?сіре отырып, білімдерін бекіту.
Дамытушылы? ма?саты:
Сауатты жазу?а, д?рыс с?йлеуге, ?з бетімен ж?мыс істеуге ?йрету, с?здік ?орын дамыту ж?не ?аза? тілінде еркін с?йлей білу ?рекеттерін жетілдіру.
Т?рбиелік м?ні:
Мемлекеттік тілді ??рметтеуге, отанс?йгіштікке, адамгершілікке, ?дептілікке т?рбиелеу. ?аза? тілі мен ?дебиеті, тарихы, салт-д?ст?рі, мен ?неріне ?ызы?ушылы?тарын арттыру.
?лтты? киімдерді? т?рлері Бас киімдерXIX ?асыр мен XX ?асырды? бас кезіндегі ?аза?ты? ?лтты? киімдеріне зерттеу ж?ргізген И.В.Захарова мен Р.Р.Ходжаева ер адамдарды? бас киімдерін 6 топ?а б?леді. Олар мынандай:
1. Д??гелек, же?іл, ?зін сырып, кестелеп матадан тіккен ж?не ?алпа?, тыма? астынан киетін кішігірім бас- киім – та?ия.
2. Матадан тігілген кішкентай, етегі терімен к?мкерілген баскиім – т?бетей.
3. Киізден тігілген баскиім – ?ал-па?.
4. ?алы? матадан тігілген башлы? (к?л?пара).
5. Тері ?аптал?ан жылы баскиім – б?рік.
6. А? терісінен жасалып, суы?та киетін баскиім – тыма?.
Ерлерді? бас киімдері
Та?ия – ша?ын с?тен, ш??а, бар?ыт т?різді маталардан тігіледі. Ол зерлі, ?кілі, о?алы, сырма, шоша? т?бе, тікше, ?атипа т?різді бірнеше т?рге б?лінеді. ?ытайда?ы Шы?жан ?аза?тарыны? найман тайпасында?ы ?ызай руында «?ызай та?ия» бар.
?алпа? – а? киізден, ?алы? матадан жасалады. Ол биік т?белі болып келеді. ?ойды? а? ж?нінен, ?озыны? а? к?зем ж?нінен, ешкіні? а? т?бітін ?осып бас?ан шымыр киізден тігеді.
М?ра? – екі жа?ы ?ош?ар м?йізді, лауазымды адамдар киетін ?алпа?. Оны с?н – салтанат?а киеді.
Тыма? – а?ны?, малды? терісінен тігілген ?ыс?ы баскиімдерді? жылысы. Биік т?белі, ма?дайы, екі ??ла?ы бар, арт?ы етегі желке, жотаны жауып т?рады.
?азіргі заман бас киімдері бізді? ?аза? хал?ымызды? ?лтты? бас киімдеріні? ?лгісімен, формасына негізделіп пішіліп, тігілуде. Б??ан д?лел ретінде ?азіргі жастарымыз с?н ?лгісімен мерзімге лайы? бас киімдерді киюде. Мысалы, ?ысты? тыма?, б?рікті ?рт?рлі а?дар терісінен тігілгенбас киімдерді жиі кездеседі.
