Нан мы?да?ан жылдар бойы ??мыр с?ріп келеді. Адамдар нанды барлы? жерде ж?не барлы? уа?ытта ?астерлеп келген. Дастар?анда?ы нан — ау?аттылы?ты?, жетістікті? ж?не бейбіт ?мір т?ра?тылы?ыны? белгісі. Нанны? бір т?йірін де зая ?ылмау?а тырысу ?лкен ?негелік ма?ына?а ие. Нан ж?не нан-то?аш ?німдері — е? ма?ызды та?ам. Ол а?уыздардан, к?мірсутектерінен, д?румендерден ж?не минералды заттардан т?рады. Нан тез к?геріп кетеді.
Нанды са?тау ж?нінде ?лкендерді? бірнеше ке?есі:
— нанды ысты? к?йінде полиэтилен ?ап?а салма, алдымен суытып ал;
— нан сал?ышты к?н с?улесі т?сетін жерде ?ста;
— ?ара ж?не а? нанды б?лек са?та?ан д?рыс;
— нан сал?ыш?а бір шымшым т?з салып ?ой;
— нан сал?ыш?а д?кеге орал?ан а?аш к?мірін салып ?ой;
— нан сал?ышты жуып, кептіргеннен кейін ?абыр?аларын сіркесу?а (уксус) малын?ан ш?берекпен с?рт.
Нанды жаса? к?йде са?тау ?шін нан сал?ыш?а бір т?йір ?ант немесе тазалан?ан картоп салып ?ой?ан ж?н. Кепкен ж?не ?ат?ан наннан сорпа, салат, кисель, торт дайындау?а болады.
Мысалы, тортты? рецебі.
??лпынай тортыны? рецебі.
?ат?ан бидай нанын майдалап ?гітеді де (м?селен, ?ккішпен), ??лпынаймен ж?не айранмен араластырады. Бірнеше т?йір жемісті шаныш?ымен б?лек езіп, ж?мсартады да, ?ант ?осып, араластырып, ?оспа?а ?осады. Тортты ?алып?а салып, жемістермен безендіріп, сал?ын жерге ?оя т?рады.
?аза? "нан болса — ?н де болады" десе, орыс хал?ында "нан — б?ріні? басы" деген с?з бар дейді. Нанды аялау ?ажет. Нан?а деген ??рмет — адам е?бегіне деген ??рмет. Егіп, ?сіріп, жинап ж?не одан к?дімгі нанды пісіріп шы?ару ?шін ?аншама адамны? е?бек ететінін к?зге елестетуді? ?зі ?те ?иын!
?ара нанды ж?не ірі етіп тартыл?ан ?ннан жасал?ан бидай нанын е? пайдалы деп санайды. Нанны? б?л с?рыптарында адамны? ?міріне ж?не ж?мыс істеу ?абілеттілігіне ?ажет д?румендер, минералды заттар к?п.
Нан ?атып ?алса да, оны тама??а пайдалана береді. Ондай наннан туралып ?уырыл?ан нан (гренки) дайындайды, кейбір торттарды, котлеттер мен бутербродтарды дайындау?а пайдаланса да болады. Бутерброд (неміс с?зінен шы??ан) "май жа?ыл?ан нан" дегенді білдіреді. Біз бутерброд с?зін ке? ма?ынасында ?олданамыз.
Бутербродтар дайындау технологиясы
Бутербродтар сал?ын та?амдар?а жатады. Оларды та??ы, т?скі, кешкі ас?а тез дайындау?а болады. Олар ?ала сыртына саяхат жаса?анда ?те ы??айлы. Бутербродтар дайындау?а к?птеген азы?-т?лік ?олданылады
Нан мыңдаған жылдар бойы ғүмыр сүріп келеді. Адамдар нанды барлық жерде және барлық уақытта қастерлеп келген. Дастарқандағы нан — ауқаттылықтың, жетістіктің және бейбіт өмір тұрақтылығының белгісі. Нанның бір түйірін де зая қылмауға тырысу үлкен өнегелік мағынаға ие. Нан және нан-тоқаш өнімдері — ең маңызды тағам. Ол ақуыздардан, көмірсутектерінен, дәрумендерден және минералды заттардан түрады. Нан тез көгеріп кетеді.
Нанды сақтау жөнінде үлкендердің бірнеше кеңесі:
— нанды ыстық күйінде полиэтилен қапқа салма, алдымен суытып ал;
— нан салғышты күн сәулесі түсетін жерде үста;
— қара және ақ нанды бөлек сақтаған дұрыс;
— нан салғышқа бір шымшым түз салып қой;
— нан салғышқа дәкеге оралған ағаш көмірін салып қой;
— нан салғышты жуып, кептіргеннен кейін қабырғаларын сіркесуға (уксус) малынған шүберекпен сүрт.
Нанды жасаң күйде сақтау үшін нан салғышқа бір түйір қант немесе тазаланған картоп салып қойған жөн. Кепкен және қатқан наннан сорпа, салат, кисель, торт дайындауға болады.
Мысалы, торттың рецебі.
Құлпынай тортының рецебі.
Қатқан бидай нанын майдалап үгітеді де (мәселен, үккішпен), қүлпынаймен және айранмен араластырады. Бірнеше түйір жемісті шанышқымен бөлек езіп, жұмсартады да, қант қосып, араластырып, қоспаға қосады. Тортты қалыпқа салып, жемістермен безендіріп, салқын жерге қоя тұрады.
Қазақ "нан болса — ән де болады" десе, орыс халқында "нан — бәрінің басы" деген сөз бар дейді. Нанды аялау қажет. Нанға деген құрмет — адам еңбегіне деген құрмет. Егіп, өсіріп, жинап және одан кәдімгі нанды пісіріп шығару үшін қаншама адамның еңбек ететінін көзге елестетудің өзі өте қиын!
Қара нанды және ірі етіп тартылған үннан жасалған бидай нанын ең пайдалы деп санайды. Нанның бұл сұрыптарында адамның өміріне және жұмыс істеу қабілеттілігіне қажет дәрумендер, минералды заттар көп.
Нан қатып қалса да, оны тамаққа пайдалана береді. Ондай наннан туралып қуырылған нан (гренки) дайындайды, кейбір торттарды, котлеттер мен бутербродтарды дайындауға пайдаланса да болады. Бутерброд (неміс сөзінен шыққан) "май жағылған нан" дегенді білдіреді. Біз бутерброд сөзін кең мағынасында қолданамыз.
Бутербродтар дайындау технологиясы
Бутербродтар салқын тағамдарға жатады. Оларды таңғы, түскі, кешкі асқа тез дайындауға болады. Олар қала сыртына саяхат жасағанда өте ыңғайлы. Бутербродтар дайындауға көптеген азық-түлік қолданылады
Бутерброд дайындауға қажет азық-түліктердің ықтималды үйлесімі
Пайдаланылатын азық-туліктер Пайдаланылатын азық-туліктер құрамы
Еттен жасалған 1. Май, шұжық, ветчина, піскен ет, піскен тіл.
2. Қышамен аралас май, піскен ет, қияр,
қызанақ, жасылша.
Балықтан жасалған 1. Піскен балық, май, майонез, жасылша.
2. Сардиналар, қияр, жасылша, кальмарлар.
Сүттен жасалған 1. Май, ірімшік, сүзбе ірімшік (брынза).
2. Сүзбе массасы, тосап.
Көкөністен жасалған 1. Май, қызанақ езбесі, жұмыртқа, ақжелкен
көгі, көк пияз, салат.
2. Қызылша, сәбіз, қияр, қызанақ.
Жемістен жасалған Алма, жаңғақтар, апельсиндер, мүкжидек (клюква)
Қолданылған қоспаға байланысты бутербродтар былай бөлінеді:
— еттен жасалған;
— балықтан жасалған;
— сүттен жасалған;
— көкөністен жасалған;
— жемістен жасалған
Өңдеу әдісіне байланысты бутербродтарды салқын, ыстық деп топтауға болады.
— ашық (азық көрініп тұрады);
— жабық (сэндвичтер);
— тіске басар басытқы (3x3 см мөлшерлі канапе), оның түйірлері көкөністен жасалған
VІ. Түсінік тексеру:
1. Нанды жасаң күйде сақтау үшін не қажет?
2. Нан қатып қалса пайдалануға болады ма?
3. Бутербродтар қандай тағамдарға жатады?
4. Қолданылған қоспаға байланысты бутербродтар қалай бөлінеді?
ЕСІҢДЕ САҚТА!
1. Пышақ және қүрылғылармен жұмыс істеген кезде жұмыстың дұрыс тәсілдерін қолдану қажет.
2. Азықты турағанда пышақты тақтадан тым жоғары көтермеу керек.
3. Пышақты біреуге бергенде сабын қаратып берген жөн.
