“Аппликацияне чиг? бел?н берл?штер?”

Татарстан Республикасы ?лм?т районы Муниципаль белем бир? Я?а К?шер  гомум урта м?кт?бе

Д?рес эшк?ртм?се

Тема : “Аппликацияне чиг? бел?н берл?штер?”

 ?лм?т районы Муниципаль белем бир?

 Я?а К?шер урта гомум урта м?кт?бене?

I категорияле технология укытучысы

Гарифуллина Сария Кашифовна

2015 ел

?лм?т районы Муниципаль белем бир? Я?а К?шер урта гомум урта м?кт?бене? I категорияле технология укытучысы Гарифуллина С. К ны?

VI сыйныф ?чен “Кул эшл?ре ??м декоратив-гам?ли и?атны? традицион т?рл?рене? технологиясе” б?леге буенча д?рес эшк?ртм?се

Тема : “Аппликацияне чиг? бел?н берл?штер?”

Максат:

1.Белем бир? максаты:

  -политехник белемн?рне ки??йт?;

  - аппликация ??м чиг? алымнары бел?н таныштыру;

   -халкыбызны? мирасын, к??ел биз?кл?рен укучыларга ?иткер?;

   - эшли бел? к?некм?л?рен булдыруга булышу, ярд?м ит?;

   - т?п терминнарны ??м технологик процессларны ист? калдырырга ярд?м ит?;

   - хезм?т эшч?нлеген? ?зерл??, м?гъл?м?т тупларга, фикерли белерг? ?йр?т?.

2. ?стерешле:

-фикер й?рт? с?л?тен ??м эш т?рл?ре бел?н   кызыксынуны ?стер?;

-игътибарлылыкны, к?з?т?ч?нлекне логик фикерл??не, и?ади ??м м?ст?кыйль эшл??не булдырырга ярд?м ит?;

- и?ади ?с?г? ??м эшл??г? шартлар тудыру 

3.Т?рбияви:

    -хезм?т с?юч?нлек,т?ртиплелек ??м коллективта эшли бел? к?некм?л?рен т?рбиял??;

    - халкыбызны? мирасын, к??ел биз?кл?рен укучыларга ?иткер?, аларда милли м?д?ниятк? ихтирам т?рбиял??;

    - милл?тебезг? карата горурлану хисл?ре т?рбиял??. Р?ссам-модельер, модельер- конструктор, тег?че профессиял?ре бел?н таныштыру;

    -п?хт?лек, алынган эшк? ?аваплылык, ярд?мчеллек, хезм?т т?рбиясе бир?.

Метод: ??г?м?,парда эшл??, к?рс?тм? (презентация), репродуктив, практик эш.

Контроль методы: телд?н, практик, ?зконтроль.

Д?рес тибы: комбинированный.

Хезм?т объекты: технологик карта ярд?менд?, аппликацияне тамбур ??е кулланып, чиг? бел?н берл?штер?.

?и?аз ??м к?рс?тм?лек: аппликация ?рн?кл?ре,модельл?р,тарихи киемн?рг? р?семн?р. (5.94.м.54нче бит р?сем,со?гы битт?ге р?сем)

План:

I. Оештыру

II. Актуализация

III.Я?а теманы а?лату

IV.Эш урынын ?зерл??

V.М?ст?кыйль эш

VI.Йомгаклау

Д?рес барышы

     Укытучы:

II.Укучылар, без сезне? бел?н “Кул эшл?ре ??м декоратив-гам?ли и?атны? традицион т?рл?рене? технологисе” б?леген ?йр?н?без.?з куллары? бел?н ?зе? ??м якыннары? ?чен т?рле- т?рле матур ?йберл?р эшли бел? (яхшы итеп эшли бел?!)  ?зе?? булган ышанычы?ны арттыра. ??р эшне оста итеп эшли алу- предметлы д?нья бел?н идар? ит? диг?н с?з ул. Эшк? оста кешене “алтын куллы“ дил?р. Нинди д? булса ??н?рг?  оста кеше,б?т?н проблемалар алдында да югалып калмый.”У?ган кулда ут уйный” дип юкка гына ?йтм?г?нн?р. Кул эшл?ре п?хт?лекк?, утырып эш эшли белерг? ?йр?т? ??м ?з эше?не? н?ти??се бел?н горурлану, кан?гатъл?н? хисе бир?.

      Кул эше т?рл?рене? берсе - тукымадан эшл?нм?л?р ясау ??м биз?? ?чен кулланылган корама техникасы бел?н сез 5 нче сыйныфта танышкан идегез.Корамалап тег?, билгеле, материалларны н?фис эшк?рт?не? берд?нбер ысулы т?гел.(?телг?н темалар буенча сораулар бирел?)

     1.  Тукымадан тегелг?н киемн?рне ??м к?нк?реш ?йберл?рен тагын нинди ысуллар бел?н биз?п була?

Укучыларны? ?аваплары ты?ланыла.(чигеп,т?рле формадагы кес?л?р беркетеп,аппликация кулланып)

     2. Н?рс? ул чиг??

Укучы:

 Т?рле материаллардан ясалган ?йберл?рне, ?еп ??м башка материал кулланып,кулдан эн? бел?н яки тег? машинасы ярд?менд? орнаментлы биз?к (н?кыш) яис? сюжетлы р?сем бел?н биз?? чиг? дип атала.

Гам?ли с?нгатьне? бу т?ре бел?н ш?гельл?н?че белгечл?рне чиг?че дип атыйлар.Р?ссам бумала бел?н ясаган кебек. Чиг?чел?р эн? ярд?менд? материалда кабатланмас р?семн?р барлыкка китер?л?р.

       Укытучы:

?йе,  чиг?не? м?мкинлекл?ре бик к?п. Аны т?рле милл?т халыклары киемене? барлык т?рл?ренд? д?, йорт зинн?тл?? ?йберл?ренд? д? ??м к?нк?реш педметларында да очратырга була.

Укучылар, биз?? техникасыны? тел?с? кайсысын ?зл?штер? сезне? кулыгыздан кил?.Чиг?не башкару ?чен бары,кулланылган материалларны? ?злекл?рен белерг?; кир?кле эш кораллары ??м ?айланмаларны д?рес сайларга; эшт? куркынычсызлык кагыйд?л?рен, р?сем, чиг? ??йл?ре, т?сл?р сайлау кагыйд?л?рен ?зл?штерерг?; эшне? башкарылу эзлеклелеген билгел?рг? ??м башкаларны белерг? кир?к.

Сыйфатлы чиг? барлыкка килсен ?чен, ?епл?рне д?рес сайларга кир?к.Чиг? ?чен гад?тт? нинди  ?епл?р кулланалар?

Укучы:

 мулине яки ирис. Йоннан эрл?нг?н ?еп, тукымадан яки тасмадан суырып алынган ??м еф?к ?епл?рне д? кулланырга була. Чиг? ?епл?рене? барысы да йомшак, ялтырап торган, бик ?к катылмаган (чиратылмаган) булырга тиеш.Бик юка тукымалар (батист, крепдешин, маркизет) ?чен мулинены? бер ?ебен яки еф?к ?еп кулланалар.Юка тукымалар (марлевка, сир?к киндер ??м киндер тукыма) ?чен мулинены? ике – ?ч ?ебен берьюлы кулланалар. Зур ?йберл?рне (менд?р, ??йм?, панно ?.б.) чиг? ?чен, алты ?епт?н торган мулине пасмасы, ирис,штапель, йон ??м синтетик ?епл?р кулланалар.Йон тукымаларда, тукыманы? калынлыгына ??м биз?ген? карап, бер яис? бер -

нич? ?епт?н торган йон ??м еф?к бел?н чиг?рг? м?мкин.

Укытучы:

5.Чиг? ??м биз?? ?чен, ?епт?н тыш тагын нинди материаллар кулланырга м?мкин?

Укучы:

 с?йл?н- ?еп керт? ?чен, тишекл?ре булган, пыяла, металл, пластмассадан вак, т?г?р?к ??м к?пкырлы, азрак яньчелг?н  б?ртекл?р.

 Стеклярус  (пыяла м?р??н)- 3 -10 мм озынлыгындагы кыска нечк? пыяла к?пш?л?р.

Ятыравыклар – ?еп керт? ?чен тишекл?ре булган,  металлдан ??м пластмассадан ясалган юка т?г?р?к ??м фигуралы пластинкалар.

 Укытучы:

Элек татар кызлары кич утырып чикк?нн?р, текк?нн?р.Чиг?л?ре ч?ч?кл?рд?н, яфраклардан, татар биз?кл?ренн?н гыйбар?т булган, т?рле-т?рле  орнаментлар кулланганнар. Н?рс? ул орнамент?

Укучы:  Аерым биз?кл?р, мотивлар(ритмлы р?вешт? кабатлана торган элемент) яис? аларны? б?тен бер т?ркемн?рене? эзлекле р?вешт? кабатлануы. Орнамент ясый торган бернич? элемент раппорт дип атала.

Укытучы:

Сезг? эшегезне башкарып чыгу ?чен, композиция с?нгате бел?н танышырга кир?к булды. ? н?рс? со? ул композиция?

Укучы:    Композиция ул-сур?т элементларын бер форма ??м эчт?лекк? ия с?нгать ?с?рен? берл?штер?.  Композиция эшл?нм?не? кайсы ?лешенд? р?сем урнашачагын, аны ?т?? ?чен нинди т?сл?рне сайлау яхшырак ик?нне к?рс?т?.

Укытучы:

III. Укучылар, сез эшл?нм?л?регезне аппликация кулланып башлап ?иб?рдегез.

Аппликация с?зе н?рс?не а?лата?

Укучыларны? ?авабы: Аппликация ул – тукымага тукыма кис?кл?ренн?н биз?к тег? (яис? ябыштыру). Детальл?рне кисеп фонга кую ??м ?илем, ?епл?р ярд?менд? ныгытуга нигезл?нг?н сур?тл?? техникасы ул. Аппликацияне тел?с? нинди тукымадан ясап була, л?кин сыпылмый торган материаллардан (сукно, драп,юка ясалма яки чын к?н) ясау ?айлы, бу вакытта детальл?рне? кырыйларын эшк?рт? ?и?елер?к була. Заманча  аппликацияд?  м?мкин булган барча материаллар: к?газь, тукыма, каен тузы, ?еп, мех, киптерелг?н ?семлекл?р, агач ?.б. Аппликацияне т?рле ысуллар бел?н ясарга м?мкин. Кайчакта детальл?рне, тегеп куймыйча, нигез материалына ябыштыралар гына. Моны? ?чен кайнар ?т?к бел?н ?т?кл?г?нд?, тукымага ябышып кала торган махсус ?илемле материал – ике яклы флизелин кулланалар. Флизелинны? барлык т?рл?рен д? тукымалар кибетенн?н  яки галантерия – эн?, ?еп, т?йм?л?р сатыла торган б?лект?н сатып алырга м?мкин. флизелин булмаса,тукыманы вакытлыча ябыштыру ?чен, полиэтилен пленкасын да кулланып була. Аны? чиста булуы гына м??б?ри.

Укытучы:

Укучылар,б?ген аппликацияне тамбур ??е кулланып, чиг? бел?н берл?штерерсез.

Тамбурлап чиг?- безне? ?бил?ребезне? бик ки? кулланыла торган чиг? ?рн?ге булган. Бу ??й бел?н диван менд?рл?рен, ашъяулыкларны,алъяпкыч ит?кл?рен, кулъяулыкларны чиг?рг? була.

-Тамбурлы чиг? элм?кк? элм?к б?йл?п чигел?. Матур булып к?переп торсын ?чен, ике катлы еф?к яки мулине ?еп алына.

Татар чиг?е артык к?пт?рле булмаган. И? к?п кулланылганы шома чиг?, тапкырлап чиг? булган. ? тамбурлы чиг? ис? –татар чиг?л?ренд? беренче урынны алып торган бик борынгы, тарихлы чиг?.Кия?г? чыгасы кыз бала ?з бирн?сен ?зе ?зерл?рг? тиеш булган. Бирн?д? ?йне биз?? ?чен кашага – п?рд?, ишек чаршаулары, ?ст?л. Карават читл?ре, чикк?н башлы с?лгел?р, менд?р – ястык тышлары булган. Булачак кия?не? ата – анасы, туганнары ?чен д?  б?л?к ?зерл?нг?н. Ир туганнар ?чен - аяк чолгаулары, т?б?т?йл?р, кыз туганнар ?чен кулъяулыклар, к?кр?кч?л?р чикк?нн?р. Мен? шушы чигешл?рд? тамбурлы чиг? кулланылган.

Сезг?  аны башкарырга  технологик карта ярд?м ит?р.

Эш т?ртибе бел?н таныштыру(технологик карта ярд?менд?)Этапларын эшл?п к?рс?т?.

IV. Эш урынын ?зерл??.

-Безг? б?ген эшл?р ?чен нинди материаллар, инструментлар кир?к булачак?

    Куркынычсызлык кагыйд?л?рен иск? т?шер?.

V.М?ст?кыйль эш.

Сез эшл?г?нд? татар халык к?е уйнап торыр. Ул сезне эшк? ил?амландырыр, сезг? тыныч эшл?рг?, матур биз?кл?р ясарга ярд?м ит?р. Безне? б?гнге д?рес гади д?рес т?гел, ? б?лки ярыш-д?рес. Ярышта кем ?и??р? Без аны д?рес ахырында белербез. Шу?а к?р? эшл?регезне эстетик з?вык  бел?н, матур, чиста, п?хт? итеп башкарырга тырышыгыз. Эшне б?ял?г?нд? эшл?нешен?, биз?лешен? ген? т?гел, чималны д?рес, ?р?м – ш?р?м итмич? файдалануына да карыйм.

Укучылар эшк? кереш?. ?крен ген? к?й агыла.(“Т?фтил??”,”Ашказар”, “Кара урман”.) Укытучы р?тл?р арасыннан й?реп эш алымыны? т?рле юлларын иск?ртеп кит?.Кир?к дип тапса ярд?м ит?. Беркад?р эшл?г?ч, физкультминут оештырыла.Ул утырган килеш кен? эшл?н?.

Укытучы. ?йд?гез ?ле, балалар, кулларны ял иттереп алыйк.

Кулларны ?ск? к?т?рдек.

?крен ген? чайкалдык.

Укучылар(кул чайкыйлар). Бу – агачлар урманда.

Укытучы.Кулларны чайкадык.Бармакларны селкеттек.

Укучылар.Бу- чыкларны ?ил коя.

Укытучы.?крен ген? кул изибез.

Укучылар. Бу – безг? кошлар  кайта.

Укытучы. Мен? килеп кундылар,

                   Канатларын ?ыйдылар.

? х?зер эшне д?вам ит?без.

Эшл?нм?л?л?р эшл?неп бетк?ч, к?й туктап кала. Балалар, эшл?нм?л?рен кулларына алып, ?крен ген? т?г?р?кк? тезел?л?р. Бер-берсене? эшл?рен карап, фикерл?рен ?йт?л?р.

VI. Йомгаклау.

Укытучы. Балалар, сез б?ген барыгыз да тырышып эшл?дегез.Кулъяулыкларыгыз матур килеп чыккан. Шу?а к?р? б?генге  ярыш- д?рест? барыгыз да ?и??чел?р булдыгыз. Котлыйм сезне! Бу кулъяулыкларыгызны якыннарыгызга б?л?к ит? аласыз. (Кулъяулык турында   алдан ?зерл?нг?н укучыларны? чыгышы )

1 нче укучы: Пар кулъяулык б?л?к итк?н иде?,

Еракларга чыгып китк?нд?.

Минем т?сем итеп карарсы? дип,

?зелеп- ?зелеп исе?? т?шк?нд?.

Кулъяулыкны? бер сы?ары, дустым,

Югалды шул еллар кичк?нд?.

Берсе ис?н, алып карыйм аны,

Син ?зелеп иск? т?шк?нд?.

Пар кулъяулык кебек аерылыштык,

Ниг? д?нья шулай тигессез?

Тик шулай да нинди сихри к?ч со?

Б?йл?п тора безне ?злексез?

2 нче укучы:

“Эшл?дем”,- дип ?йтеп булмый,

?г?р эшт? пешм?с??.

Эш ул сине ?зе мактый,

Яхшы итеп эшл?с??.

“Н?рс? эшлим?”- диеп уйла,

Ирт?н торып басуга.

Эшк? кир?кле к?че?не,

?р?м итм? ачуга.            (Хаким?ан Халиков)

Укытучы:

-Кеше ?ирг? бер ген? кил?. Аны? хыяллары бай, тормышы, кылган эшл?ре матур,башкаларга ?рн?к булырга тиеш. Халкыбызны? к??ел биз?кл?рен кил?ч?кт? сез ?стерерсез, яш?ртерсез, тагын да баетырсыз,  дип ышанып калабыз.