«Біз ?зімізді? болаша?ымызды, жеке балаларымызды? болаша?ын ?андай к?йде к?ргіміз келеді, осыны ай?ындап алатын уа?ыт жетті» деп к?рсетілген Елбасы Н.?. Назарбаевты? 2030 жыл?а арнал?ан стратегиялы? ба?дарламасында. Сонды?тан да еліміздегі ?лтты? ?о?амды кемелдендіру ел болаша?ы – жас ?рпа?ты жа?а инновациялы? ?дісте рухты? т?лім ж?не білім негіздерімен ?аруландырып, ?алыптастыру ?ажет.
Білім мен т?рбие ажырамас егіз ??ым. ?лы данышпан ?л-Фарабиді? «Т?рбиесіз берген білімні? к?ні ?ара?» деген с?зі осыны д?леледесе керек. Сонды?тан б?гінгі ?рпа?тар?а білім-?ылым н?рін берумен ?атар, ?з хал?ымызды? та?ылым ?а?идаларын жеке т?р?ыда ?йретіп, игеруді? м?ні зор. Себебі, б?гінгі бала ерте?гі ата-ана, бала т?рбиелеуші, халы? ?кілі, ел намысын ?ор?аушы, ата-бабаларды? ісін жал?астырушы м??гілік к?ш. Сол себепті жалпы білім беретін орта мектептерде б?л м?селені жол?а ?ою, я?ни егеменді елімізге ?аза? ?о?амын ?алыптастыру – басты міндет.
Эстетикалы? м?дениетті д?рыс ?алыптаспа?ан адам ?ылымда, саясатта ж?не ?о?амда ?згелермен тіл табысуда м?дениетті т?рде адамгершілікпен ?рекет жасай алмайды. Сонды?тан ?азірден бастап мектеп о?ушыларына ойлау, эмоционалды? сезімдерді ?алыптастыру, экологиялы?, патриотты? т?рбиелер ауадай ?ажет, оны ?лтты? ?ол?неріміз бен м?дениетті? ?атысуынсыз жеткізу м?мкін емес.
?азіргі к?нні? талабы – білімді, ?нерлі, ?негелі жас ?рпа? т?рбиелеу. ?лемдік білім беру ж?йесі ХХІ ?асырда жа?а, ты? ба?ытта дами бастады. Білім беруді? мазм?ны, ма?саты ?згерді. ?о?ам, мемлекеттік бол?ан со?, е? алдымен, білім, т?рбие керек. Сонды?тан да елбасымыз Н.Назарбаев ?зіні? Жолдауларында білім мен ?нер, м?дениет салаларына айры?ша к??іл б?ліп, елімізді? жар?ын болаша?ы білікті де парасатты жастарды? ?олында екенін назардан тыс ?алдыр?ан емес.
— халы?ты? ?асырлар бойы жина?талып, іріктеп ал?ан озы? т?рбиесі мен ізгі ?асиеттерін жас ?рпа?ты? бойына сі?іру, баланы? ?орша?ан ортада?ы ?арым-?атынасын д?ниетанымын, ?мірге к?з?арасын ж?не о?ан сай мінез-??л?ын ?алыптасытыру;
— жас ?рпа??а хал?ымызды? асыл д?ст?рі мен салтынан ма?л?мат бере отырып дені сау, ?лтты? сана сезімі оян?ан, рухани ойлау д?режесі биік, м?дениетті, парасатты, ар-ожданы мол, е?бек?ор, бойында бас?а игі ?асиеттер ?алыптас?ан адамды т?рбиелеу;
Елімізді? ?ркениетті елдер ?атарынан алды??ы орындарды иеленуге ?мтылуы жа?дайында жас ?рпа?ты жан-жа?ты дамыта т?рбиелеу ?ажеттігі арта т?седі. М?ны ж?зеге асыруды? бір жолы оларды? эстетикалы? т?рбиесін жетілдіру болып табылады. ?йткені жеке т?л?аны? эстетикалы? т?р?ыдан дамуы т?рбиені? ??рамдас б?ліктеріні? барлы?ымен саба?тасты?та, ?зара байланыста ж?зеге асырылады. ?сіресе, б?л с?ндік-?олданбалы ?нерді ?йрету ?рдісінен ай?ын к?рінеді.
Жас жеткіншектерге ?лтты? ?нерді? ?ыры мен сырын игерте отырып, оларды? эстетикалы? сезімталды?ын, ой-?иялын, к?ркемдік тал?амы мен шы?армашылы? ?абілетін шы?дау, балаларды? ?зі ?мір с?ретін ортасына с?лулы? ?келуге деген ??штарлы?ын, ту?ан хал?ыны? к?ркем-м?дени м?раларына, эстетикалы? д?ст?рлеріне деген с?йіспеншілік ?атынастарын т?рбиелеуге зор м?мкіндік ту?ызады.
?азіргі уа?ытта эстетикалы? т?рбие ?лкен ма?ыз?а ие. Оны? міндеттеріні? бірі – жас?спірімдерді? шынайы ?мірге, ?нерге эстетикалы? ?арым-?атынастарын ?алыптастыру. Ал б?л шы?армашылы? т?р?ыдан іздемпаз т?л?аны дамытуды? факторы саналады. Адамны? шынды??а, ?нерге эстетикалы? ?арым-?атынасы эстетикалы? ?абылдаудан басталады ж?не онсыз ?алыптасуы м?мкін емес. Осы?ан байланысты балаларды? эстетикалы? т?р?ыдан ?абылдау ж?не ба?ылау ?абілеттерін дамытуды? ?ажеттілігі артады. Осы ?абілеттерді? дамуы ?мір мен ?нердегі ?семділікті, ?лылы?ты, шынайылы?ты т?сінуге ж?не оларды тал?амсызды?тан ажырата білуге м?мкіндіктер жасайды. Эстетикалы? ?арым-?атынастар эмоционалды? сипат?а ие бол?анды?тан ?мір мен ?нерді? эстетикасын тану, эстетикалы? к?й кешу, сезіну ар?ылы ж?зеге асырылады. ?семдікті, ?лылы?ты ?абылдау адамды алуан т?рлі сезімге б?леп, жа?ымды ?сер ?алдырады.
Эстетикалы? т?р?ыдан ?абылдау адамны? туа біткен ?абілеті болып табылмайды. Ол білгілі бір м?дениеттіліктен, даярлы?тан, эстетикалы? білімділіктен талап етіледі. Б?л эстетикалы? ?ажеттілік, ?абілет, тал?ам, ба?алау ж?не т.б. сапаларды ?амтитын жеке т?л?аны? эстетикалы? м?дениетін ?алыптастыруды? ?ажеттілігін арттыра т?седі.
Шынды??а эстетикалы? ?арым-?атынас затты, ??былысты эстетикалы? т?р?ыдан ба?алаулан да к?рінеді. Ал эстетикалы? т?р?ыдан ба?алау эстетикалы? тал?амнан талап етіледі. Жас?спірімні? эстетикалы? тал?амы оны? эстетикалы? т?р?ыдан сезімін білдіру, оны саналы ойдан ?ткізу, к?ркемдік сапаны эмоционалды? ба?алау, к?ркемдік нысанды жеке эстетикалы? ?ажеттілігі де?гейімен салыстыру ж?не т.б. ?абілеттерді ?амтитын психикалы? ?асиеттеріні? к?рделі кешені болып табылады. Эстетикалы? тал?ам жеке т?л?аны? ?ажеттіліктері мен идеалымен ?атар ж?ретін к?рделі білім. Ол жеке т?л?аны? эстетикалы? т?рбиелілігіні? к?рсеткіші, к?ркемдік дамуыны? де?гейі болып саналады. Эстетикалы? тал?амны? дамуында ?иял, елес ж?не к?ркемдік ой ?лкен м?нге ие болады. Жас?спірімдірді? осы сапаларыны? дамуына тарихы мен мазм?ны тере? с?ндік-?олданбалы ?нер сласында?ы жан-жа?ты білімдер, атал?ан ?нер т?рлеріні? туындыларын жасау барысында?ы шы?армашылы? тапсырмаларды орындау ы?пал етеді.
Жас?спірімдерді? с?ндік-?олданбалы ?нерді ме?геру ?рдісінде эстетикалы? м?дениетін ?алыптасытыру оны? адам ?міріндегі р?лін жетік т?сіндіруден, оны? ма?ыздылы?ы мен м?нін ж?не спецификалы? за?дылы?тарын толы? ашып к?рсетуден де талап етіледі. Б?л жа?дай саба?тарда халы? ?нерін ?азіргі м?дениетті? ажырымас б?лігі т?р?ысынан, к?сіби ?нермен ?зара ?рекеттестігі, ерекше типтегі шы?армашылы? т?р?ысынан ?арастыр?анда ?ана м?мкін болады.
Мектептегі технология саба?ында ж?не ?йірме ж?мыстары барысында ш?кірттерге ?ол?нер ар?ылы жан-жа?ты эстетикалы? т?рбие беру, оларды к?ркем е?бекке баулу хал?ымызды? м?дени м?расын ж?йелі ме?геруге м?мкіндік береді, рухани игіліктерді ба?алай білуге т?рбиелейді.
О?ушыларды? ой-?рісін ке?ейтіп, ?иялына ?оз?ау салып, к?ркем е?бекке баулуда сыйлы? заттар жасатуды? т?рбиелік м?ні зор. ?лтты танытатын сыйлы? заттар жасау барысында ?р б?йымды, д?ст?рді зерттеу ар?ылы ізденіс туындайды, о?ушылар бойында патриотизм ?алыптасады.
Е? басты міндет о?ушыларды к?ркем е?бек ар?ылы ?ызы?ушылы?тарын арттырып, е?бек с?йгіштікке т?рбиелеу, е?бекке деген ынтасын арттыру.
Халы? шеберлеріні? ?олынан шы??ан б?йымдарын талдап ?ана ?оймай, солар?а ??сатып жасау баланы? шы?армашылы? ж?мыс?а, ?лтты? ?нерге с?йіспеншілігін арттырады, ?демі заттар жасау?а талпындырады, рухани-адамгершілік сапалары артады, шеберлігі шы?далады, е?бекке, е?бек адамдарына ??рметі ?алыптасады, ?з е?бегін ж?не ?згелер е?бегін ба?алай білуге т?рбиеленеді. Осы т?л?алы? сапаларды? ?алыптасуы барысында эстетикалы? м?дениет элементтері де ?лкен м?нге ие болады.
?лтымызды танытатын домбыра, ?обыз, жетіген, т.б. музыкалы? аспаптар, киіз ?й, бесік, алтыба?ан, ?ымыз?а арнал?ан ыдыс-ая?тар, ою-?рнектер, т?рт т?лік, а?ыз-ертегі, салт-д?ст?р осыны? барлы?ын пайдаланып, т?рлі композицияда?ы сыйлы? зат жасау о?ушыларды? жеке шы?армашылы?тарын ?алыптастырады. Мысалы: домбыраны? ??рылысы, т?рлерімен таныстырып, жасалу жолдарын ?йретіп, б?йым?а ?ажетті а?аш б?лігін та?дап алу керек. А?аш б?лігіне домбыраны? сызбасы орындалып, арты? б?ліктері арамен кесіп алынып тасталады, сонан со? ?ашау, т?рпі, т.б. ??ралдарды? к?мегімен кішкене домбыра жасалады. Сонан со? астына домбыраны орналастыратын т??ыр жасалады. Б?л б?йымдар ?айра? ?а?азбен ??деліп бір-біріне клейленіп, лакталады. Осылайша бір ?ана домбыраны пайдалану ар?ылы ?аншама т?рлі сыйлы? зат жасау?а болады.
Домбыраны? бірнеше т?рлері бар, оны ?р т?рлі жа?дайда орналастыру, сонымен ?атар б?йымны? сан алуан болуы оны? т??ырына байланысты. ?аламсал?ыш б?йым ретінде де, ою-?рнек немесе бас?а да заттармен біріктіріп ойластыру?а болады. Екі немесе ?ш б?йымды пайдаланып, к?рделі композицияда?ы сыйлы? заттар да жасау?а болады.
Сыйлы? заттар жасау?а бейімделген о?ушылар ?йлерінде де ?немі к?ркем е?бекпен айналысады, хал?ымызды танытатын б?йымдардан неше т?рлі композиция ойластырады, алда?ы жасайтын туындыларыны? эскизін салып, ізденіске т?седі. О?ушыларды? м?ндай ж?мыстар?а ?ызы?ушылы?тары ?те жо?ары, бір-екі ж?мыстан со?-а? ?ажет ??ралды, материалды ?здері та?дай білу ?абілеттері пайда болады. Жаса?ан б?йымдары ?те с?тті шы??анда, о?ушы ?з е?бегінен л?ззат алып, ?уаныш?а б?ленеді, ?ызы?ушылы?ы артып одан да ?демі ж?мыс жасау?а талаптанады. Егер к?п ?иналып, ж?мысы жа?сы шы?пайтын о?ушы болса, о?ан ?стазы к?мектесіп отырып жасат?аны д?рыс. ?рине осындай сан алуан сыйлы? заттар жасау, м??алімні? о?ушылар?а ба?ыт-ба?дар беріп, о?ытып, баулуына, ?иялдарын ?штауына байланысты.
М??алім ?р?ашан о?ушыларды ?йретіп, ба?ыт-ба?дар бере отырып, ?зі де ж?мыс істеп, шеберлігін к?рсету ар?ылы о?ушыларды шабыттандыруы керек. Басты ма?сат, о?ушылар ?з ?стазын “шебер” ретінде танып, ?лгі т?тып, еліктеуіне ?ол жеткізу.
К?десыйлы?тар жасауды тек ?ана арнайы топтарда ?ана емес, мектептегі барлы? сыныптарды? технология саба?тары барысында да ?олдан?ан ж?н. ?р сынып о?ушылары ?з жас де?гейлеріне ?арай композиция ??рады. ?ол?нер шеберлеріні? туындыларына ас?ан ?ызы?ушылы?пен м?н беріп, зерттей ?арап, ?лтты? ?нерді ?адір т?тады. Б?л ж?мыстар келешек ?олданбалы ?нер шеберлеріні? ?алыптасуыны? бастауы.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«О?ушыларды к?ркем е?бекке баулу »
Оқушыларды көркем еңбекке баулу.
«Біз өзіміздің болашағымызды, жеке балаларымыздың болашағын қандай күйде көргіміз келеді, осыны айқындап алатын уақыт жетті» деп көрсетілген Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың 2030 жылға арналған стратегиялық бағдарламасында. Сондықтан да еліміздегі ұлттық қоғамды кемелдендіру ел болашағы – жас ұрпақты жаңа инновациялық әдісте рухтық тәлім және білім негіздерімен қаруландырып, қалыптастыру қажет.
Білім мен тәрбие ажырамас егіз ұғым. Ұлы данышпан Әл-Фарабидің «Тәрбиесіз берген білімнің күні қараң» деген сөзі осыны дәлеледесе керек. Сондықтан бүгінгі ұрпақтарға білім-ғылым нәрін берумен қатар, өз халқымыздың тағылым қағидаларын жеке тұрғыда үйретіп, игерудің мәні зор. Себебі, бүгінгі бала ертеңгі ата-ана, бала тәрбиелеуші, халық өкілі, ел намысын қорғаушы, ата-бабалардың ісін жалғастырушы мәңгілік күш. Сол себепті жалпы білім беретін орта мектептерде бұл мәселені жолға қою, яғни егеменді елімізге қазақ қоғамын қалыптастыру – басты міндет.
Эстетикалық мәдениетті дұрыс қалыптаспаған адам ғылымда, саясатта және қоғамда өзгелермен тіл табысуда мәдениетті түрде адамгершілікпен әрекет жасай алмайды. Сондықтан қазірден бастап мектеп оқушыларына ойлау, эмоционалдық сезімдерді қалыптастыру, экологиялық, патриоттық тәрбиелер ауадай қажет, оны ұлттық қолөнеріміз бен мәдениеттің қатысуынсыз жеткізу мүмкін емес.
Қазіргі күннің талабы – білімді, өнерлі, өнегелі жас ұрпақ тәрбиелеу. Әлемдік білім беру жүйесі ХХІ ғасырда жаңа, тың бағытта дами бастады. Білім берудің мазмұны, мақсаты өзгерді. Қоғам, мемлекеттік болған соң, ең алдымен, білім, тәрбие керек. Сондықтан да елбасымыз Н.Назарбаев өзінің Жолдауларында білім мен өнер, мәдениет салаларына айрықша көңіл бөліп, еліміздің жарқын болашағы білікті де парасатты жастардың қолында екенін назардан тыс қалдырған емес.
Көркем эстетикалық тұрғыда тәрбиелеуде ұлттық өнерді үйретуде мына мақстаттарды алға қоюымыз керек:
— халықтың ғасырлар бойы жинақталып, іріктеп алған озық тәрбиесі мен ізгі қасиеттерін жас ұрпақтың бойына сіңіру, баланың қоршаған ортадағы қарым-қатынасын дүниетанымын, өмірге көзқарасын және оған сай мінез-құлқын қалыптасытыру;
— жас ұрпаққа халқымыздың асыл дәстүрі мен салтынан мағлұмат бере отырып дені сау, ұлттық сана сезімі оянған, рухани ойлау дәрежесі биік, мәдениетті, парасатты, ар-ожданы мол, еңбекқор, бойында басқа игі қасиеттер қалыптасқан адамды тәрбиелеу;
— ұлттық қолөнері және рухани-мәдени байлығымызды танып-білуге тәрбиелеу. Өз отанының және халқының қолөнер мұраларын танып, жетік меңгеру;
Еліміздің өркениетті елдер қатарынан алдыңғы орындарды иеленуге ұмтылуы жағдайында жас ұрпақты жан-жақты дамыта тәрбиелеу қажеттігі арта түседі. Мұны жүзеге асырудың бір жолы олардың эстетикалық тәрбиесін жетілдіру болып табылады. Өйткені жеке тұлғаның эстетикалық тұрғыдан дамуы тәрбиенің құрамдас бөліктерінің барлығымен сабақтастықта, өзара байланыста жүзеге асырылады. Әсіресе, бұл сәндік-қолданбалы өнерді үйрету үрдісінен айқын көрінеді.
Жас жеткіншектерге ұлттық өнердің қыры мен сырын игерте отырып, олардың эстетикалық сезімталдығын, ой-қиялын, көркемдік талғамы мен шығармашылық қабілетін шыңдау, балалардың өзі өмір сүретін ортасына сұлулық әкелуге деген құштарлығын, туған халқының көркем-мәдени мұраларына, эстетикалық дәстүрлеріне деген сүйіспеншілік қатынастарын тәрбиелеуге зор мүмкіндік туғызады.
Қазіргі уақытта эстетикалық тәрбие үлкен маңызға ие. Оның міндеттерінің бірі – жасөспірімдердің шынайы өмірге, өнерге эстетикалық қарым-қатынастарын қалыптастыру. Ал бұл шығармашылық тұрғыдан іздемпаз тұлғаны дамытудың факторы саналады. Адамның шындыққа, өнерге эстетикалық қарым-қатынасы эстетикалық қабылдаудан басталады және онсыз қалыптасуы мүмкін емес. Осыған байланысты балалардың эстетикалық тұрғыдан қабылдау және бақылау қабілеттерін дамытудың қажеттілігі артады. Осы қабілеттердің дамуы өмір мен өнердегі әсемділікті, ұлылықты, шынайылықты түсінуге және оларды талғамсыздықтан ажырата білуге мүмкіндіктер жасайды. Эстетикалық қарым-қатынастар эмоционалдық сипатқа ие болғандықтан өмір мен өнердің эстетикасын тану, эстетикалық күй кешу, сезіну арқылы жүзеге асырылады. Әсемдікті, ұлылықты қабылдау адамды алуан түрлі сезімге бөлеп, жағымды әсер қалдырады.
Эстетикалық тұрғыдан қабылдау адамның туа біткен қабілеті болып табылмайды. Ол білгілі бір мәдениеттіліктен, даярлықтан, эстетикалық білімділіктен талап етіледі. Бұл эстетикалық қажеттілік, қабілет, талғам, бағалау және т.б. сапаларды қамтитын жеке тұлғаның эстетикалық мәдениетін қалыптастырудың қажеттілігін арттыра түседі.
Шындыққа эстетикалық қарым-қатынас затты, құбылысты эстетикалық тұрғыдан бағалаулан да көрінеді. Ал эстетикалық тұрғыдан бағалау эстетикалық талғамнан талап етіледі. Жасөспірімнің эстетикалық талғамы оның эстетикалық тұрғыдан сезімін білдіру, оны саналы ойдан өткізу, көркемдік сапаны эмоционалдық бағалау, көркемдік нысанды жеке эстетикалық қажеттілігі деңгейімен салыстыру және т.б. қабілеттерді қамтитын психикалық қасиеттерінің күрделі кешені болып табылады. Эстетикалық талғам жеке тұлғаның қажеттіліктері мен идеалымен қатар жүретін күрделі білім. Ол жеке тұлғаның эстетикалық тәрбиелілігінің көрсеткіші, көркемдік дамуының деңгейі болып саналады. Эстетикалық талғамның дамуында қиял, елес және көркемдік ой үлкен мәнге ие болады. Жасөспірімдірдің осы сапаларының дамуына тарихы мен мазмұны терең сәндік-қолданбалы өнер сласындағы жан-жақты білімдер, аталған өнер түрлерінің туындыларын жасау барысындағы шығармашылық тапсырмаларды орындау ықпал етеді.
Жасөспірімдердің сәндік-қолданбалы өнерді меңгеру үрдісінде эстетикалық мәдениетін қалыптасытыру оның адам өміріндегі рөлін жетік түсіндіруден, оның маңыздылығы мен мәнін және спецификалық заңдылықтарын толық ашып көрсетуден де талап етіледі. Бұл жағдай сабақтарда халық өнерін қазіргі мәдениеттің ажырымас бөлігі тұрғысынан, кәсіби өнермен өзара әрекеттестігі, ерекше типтегі шығармашылық тұрғысынан қарастырғанда ғана мүмкін болады.
Мектептегі технология сабағында және үйірме жұмыстары барысында шәкірттерге қолөнер арқылы жан-жақты эстетикалық тәрбие беру, оларды көркем еңбекке баулу халқымыздың мәдени мұрасын жүйелі меңгеруге мүмкіндік береді, рухани игіліктерді бағалай білуге тәрбиелейді.
Оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, қиялына қозғау салып, көркем еңбекке баулуда сыйлық заттар жасатудың тәрбиелік мәні зор. Ұлтты танытатын сыйлық заттар жасау барысында әр бұйымды, дәстүрді зерттеу арқылы ізденіс туындайды, оқушылар бойында патриотизм қалыптасады.
Ең басты міндет оқушыларды көркем еңбек арқылы қызығушылықтарын арттырып, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу, еңбекке деген ынтасын арттыру.
Халық шеберлерінің қолынан шыққан бұйымдарын талдап қана қоймай, соларға ұқсатып жасау баланың шығармашылық жұмысқа, ұлттық өнерге сүйіспеншілігін арттырады, әдемі заттар жасауға талпындырады, рухани-адамгершілік сапалары артады, шеберлігі шыңдалады, еңбекке, еңбек адамдарына құрметі қалыптасады, өз еңбегін және өзгелер еңбегін бағалай білуге тәрбиеленеді. Осы тұлғалық сапалардың қалыптасуы барысында эстетикалық мәдениет элементтері де үлкен мәнге ие болады.
Қазіргі таңда ұлттық ерекшеліктермен жасалған бұйымдарға сұраныстың артуы оқушыларды қазақ халқының кәсіптік қолөнер бұйымдарын дайындай білу іскерлігіне баулу қажеттігін тудырады. Бұл мәселені шешудегі негізгі себеп: оқушы жастарды жаңа экономикалық жағдайда еңбек етуге, өз бағыт-бағдарын анықтауға, мүмкіндіктерін іске асыруға даярлау.
Ұлтымызды танытатын домбыра, қобыз, жетіген, т.б. музыкалық аспаптар, киіз үй, бесік, алтыбақан, қымызға арналған ыдыс-аяқтар, ою-өрнектер, төрт түлік, аңыз-ертегі, салт-дәстүр осының барлығын пайдаланып, түрлі композициядағы сыйлық зат жасау оқушылардың жеке шығармашылықтарын қалыптастырады. Мысалы: домбыраның құрылысы, түрлерімен таныстырып, жасалу жолдарын үйретіп, бұйымға қажетті ағаш бөлігін таңдап алу керек. Ағаш бөлігіне домбыраның сызбасы орындалып, артық бөліктері арамен кесіп алынып тасталады, сонан соң қашау, түрпі, т.б. құралдардың көмегімен кішкене домбыра жасалады. Сонан соң астына домбыраны орналастыратын тұғыр жасалады. Бұл бұйымдар қайрақ қағазбен өңделіп бір-біріне клейленіп, лакталады. Осылайша бір ғана домбыраны пайдалану арқылы қаншама түрлі сыйлық зат жасауға болады.
Домбыраның бірнеше түрлері бар, оны әр түрлі жағдайда орналастыру, сонымен қатар бұйымның сан алуан болуы оның тұғырына байланысты. Қаламсалғыш бұйым ретінде де, ою-өрнек немесе басқа да заттармен біріктіріп ойластыруға болады. Екі немесе үш бұйымды пайдаланып, күрделі композициядағы сыйлық заттар да жасауға болады.
Сыйлық заттар жасауға бейімделген оқушылар үйлерінде де үнемі көркем еңбекпен айналысады, халқымызды танытатын бұйымдардан неше түрлі композиция ойластырады, алдағы жасайтын туындыларының эскизін салып, ізденіске түседі. Оқушылардың мұндай жұмыстарға қызығушылықтары өте жоғары, бір-екі жұмыстан соң-ақ қажет құралды, материалды өздері таңдай білу қабілеттері пайда болады. Жасаған бұйымдары өте сәтті шыққанда, оқушы өз еңбегінен ләззат алып, қуанышқа бөленеді, қызығушылығы артып одан да әдемі жұмыс жасауға талаптанады. Егер көп қиналып, жұмысы жақсы шықпайтын оқушы болса, оған ұстазы көмектесіп отырып жасатқаны дұрыс. Әрине осындай сан алуан сыйлық заттар жасау, мұғалімнің оқушыларға бағыт-бағдар беріп, оқытып, баулуына, қиялдарын ұштауына байланысты.
Мұғалім әрқашан оқушыларды үйретіп, бағыт-бағдар бере отырып, өзі де жұмыс істеп, шеберлігін көрсету арқылы оқушыларды шабыттандыруы керек. Басты мақсат, оқушылар өз ұстазын “шебер” ретінде танып, үлгі тұтып, еліктеуіне қол жеткізу.
Кәдесыйлықтар жасауды тек қана арнайы топтарда ғана емес, мектептегі барлық сыныптардың технология сабақтары барысында да қолданған жөн. Әр сынып оқушылары өз жас деңгейлеріне қарай композиция құрады. Қолөнер шеберлерінің туындыларына асқан қызығушылықпен мән беріп, зерттей қарап, ұлттық өнерді қадір тұтады. Бұл жұмыстар келешек қолданбалы өнер шеберлерінің қалыптасуының бастауы.
