Т?кті кілем т?рі

Т?кті кілем т?рі

Кілем ерте кезден-а?, ?аза? хал?ыны? т?рмысында?ы киіз ?й м?лкіні? е? ба?алыда ?асиетті б?йымдарыны? бірі. Ол ?азырды? ?зінде де ма?ызын жой?ан жо?.Кілемні? уй т?рмысында ?за? т?тынылуы оны? ?те беріктігімен т?зімділігі мен байланысты болса керек.Сол себепті де хал?ымыз ?й жасауы кілем дейді. Оны т?рмысымызда ?рі т?сеніш ?рі жылулы?,?рі с?лулы? пен к?рік ретінде пайдалан?ан.Кілемні? халы? арасында тара?ан т?рлері ?те к?п: жібек кілем, та?ыр кілем, т?сті кілем, терме кілем, алаша кілем, т.б

«?й жасауы — кілем» дейді халы?. Кілем — жайса? т?сеніш, ілсе? с?н. Осындай ел аузына ілінген асыл ?асиетін, ол ?лі де са?тап келе жат?ан ба?алы зат. Осындай ?иын да ?ызы?ты, ?нер ?аза?ты? топыра?ында б?дан мы? жылдар б?рын, ?арапайым халы? ?нерпаздарыны? ой ?азынасынан шы?ып, шебер ?олдарымен то?ылатын б?йым.

?аза?стан облыстарында кездесетін кілем т?рлері де, атаулары да к?п. ?аза? кілемдері то?ылу ерекшелігіне ?арай — т?кті ж?не ты?ыр; материалына ?арай — жібек, масаты, ?алы; шы?аратын жеріне ?арай — ?ызылорда, Алматы, Жамбыл; ру ?лгілеріне ?арай — Адай, Керей, ?о?ырат, ?йсін; сондай - а? ?осал?ы белгілеріне ?арай — шаша?ты, о?алы кілемдер болып б?лінеді. ?аза? кілемдері т?ркі тектес халы?тар к?лемдеріні? ?азіргі ?лгілеріне ?те ??сас.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Т?кті кілем т?рі »

I-топ сұрақтары

1.Жұмысты бастау үшін алдымен бізге не қажет?

2.Кілемнің шығу тарихы?

3.Нықтаушы тарақтың салмағы?

4.Кілемнің Қазақыстан облыстарында дамуы, кай өңірінде көп дамыған?

II-топ сұрақтары

1.Кілем тоқу кезінде ең бірінші неге мән береміз?

2.Кілем түрлері?

3.Нықтаушы тарақты тоқыма станогінен неше см-ден артық биіктікке көтермеу керек?

4.Кілем неше жіптің айқасуынан пайда болады, оларды атаймыз?

Кілем ерте кезден-ақ, қазақ халқының тұрмысындағы киіз үй мүлкінің ең бағалыда қасиетті бұйымдарының бірі. Ол қазырдың өзінде де маңызын жойған жоқ.Кілемнің уй тұрмысында ұзақ тұтынылуы оның өте беріктігімен төзімділігі мен байланысты болса керек.Сол себепті де халқымыз үй жасауы кілем дейді. Оны тұрмысымызда әрі төсеніш әрі жылулық ,әрі сұлулық пен көрік ретінде пайдаланған.Кілемнің халық арасында тараған түрлері өте көп: жібек кілем, тақыр кілем, түсті кілем, терме кілем, алаша кілем, т.б

« Үй жасауы — кілем » дейді халық. Кілем — жайсаң төсеніш, ілсең сән. Осындай ел аузына ілінген асыл қасиетін, ол әлі де сақтап келе жатқан бағалы зат. Осындай қиын да қызықты, өнер қазақтың топырағында бұдан мың жылдар бұрын, қарапайым халық өнерпаздарының ой қазынасынан шығып, шебер қолдарымен тоқылатын бұйым.

Қазақстан облыстарында кездесетін кілем түрлері де, атаулары да көп. Қазақ кілемдері тоқылу ерекшелігіне қарай — түкті және тықыр; материалына қарай — жібек, масаты, қалы; шығаратын жеріне қарай — Қызылорда, Алматы, Жамбыл; ру үлгілеріне қарай — Адай, Керей, Қоңырат, Үйсін; сондай - ақ қосалқы белгілеріне қарай — шашақты, оқалы кілемдер болып бөлінеді. Қазақ кілемдері түркі тектес халықтар көлемдерінің қазіргі үлгілеріне өте ұқсас.

Негізінен қызыл, қаракөк, сары, күлгін, аспанкөк түстерді қолдану арқылы түрлі ою - өрнектер табиғат көріністерімен ұштастыра бейнеленеді. Қазақстанның оңтүстігінде түкті және тықыр кілемдерді қолдан тоқу дамыған. Олардың негізгі өрнектері — « күмбез » , ал жиектерінде текшелі өрнектері « қорған » деп аталып, оны бойлай күлгін түсті « су » өрнегі жүргізіледі. Ою - өрнектерді белгілі мазмұнға құру текемет, сырмақ өрнектерінен де байқалады. Кейде ортаңғы гүл - күмбездердің орнына түлкі ілген бүркіт, жан - жануар немесе табиғат көрінісі т. б. бейнеленеді. Геометриялық өрнектер өте басым.Кілем өрмегін « аспалы өрмек » немесе « кілем өрмегі » деп атайды. Соған қарай кілемнің бой жіптері де жоғарыдан төмен қарай кейде 3, кейде 4 бет болып тізіледі. Оның арқауы түйе жүні аралас (кейде шуда аралас) мақтадан, жібектен әрі мықты, әрі жуандау етіліп иіріледі. Бой жіптермен қатарлас тұратын түк және өрнек жасаушы жіптер қойдың биязы жүнінен, түйенің жүнінен өзге жіптерден көрі бостау иіріледі. Кілем тоқушы шебер өз керегіне қарай суыртпақтап отырып арқау мен бой жіптерге іліп отырып түр жасайды.

Әдетте түкті кілемді 2 — 3 шебер қатар отырып тоқиды. Шебер өз-өзінен тез суырылатын етіп домалақтаған өрнек жасаушы түк жіптерін санап, оның тұтас еніне жеткенше бір-ақ шалып шығады да, кесермен қиып, адарғы тарақпен арқауға бастырта қағады. Осылай бір қатарды салып, оны өрнектің нұсқасына қарай кесіп алған соң тағы да арқауға бастыра адарғы тарақтың тістерімен нықтайды. Бұл арада бойлардың ерсісі мен қарсысы ауысып тоқылып отырады. Осы әдіспен ені 2 — 3,5 м, ұзыны 3,5 — 4 м кілемді 2 адам бір айдың ішінде тоқып шығарады. Кілемше теріліп тоқылатын бұйымдардың жіптері көп түсті бояумен боялады. Кілем өрнегінде, әсіресе, қызыл түске қара, көк, сары және ақ түсті өрнектер көбірек жүргізіледі, Кейде тіпті негізгі бір түстің бір-біріне жақын бірнеше өңдері де қолданылады. Мұндағы кілем өрнектері әр түрлі. Сол көптеген өрнек түрлерінің әрқайсысының аттарын кілемшілер жақсы біледі. Кілем өрнектерінің ішінде жануарлар бейнесін немесе олардың жеке мүшелерін суреттейтін оюлар да көп. Мәселен, « қошқар мүйіз » , « сыңар мүйіз » , « иттабан » , « көбелек » және т. б. Мұнымен бірге геометриялық ернектер де кездеседі (ирек, тұмарша, төрт бұрыш және т. б.).

Негізінен қызыл, қаракөк, сары, күлгін, аспанкөк түстерді қолдану арқылы түрлі ою - өрнектер табиғат көріністерімен ұштастыра бейнеленеді. Қазақстанның оңтүстігінде түкті және тықыр кілемдерді қолдан тоқу дамыған. Олардың негізгі өрнектері — « күмбез » , ал жиектерінде текшелі өрнектері « қорған » деп аталып, оны бойлай күлгін түсті « су » өрнегі жүргізіледі. Ою - өрнектерді белгілі мазмұнға құру текемет, сырмақ өрнектерінен де байқалады. Кейде ортаңғы гүл - күмбездердің орнына түлкі ілген бүркіт, жан - жануар немесе табиғат көрінісі т. б. бейнеленеді. Геометриялық өрнектер өте басым.Кілем өрмегін « аспалы өрмек » немесе « кілем өрмегі » деп атайды. Соған қарай кілемнің бой жіптері де жоғарыдан төмен қарай кейде 3, кейде 4 бет болып тізіледі. Оның арқауы түйе жүні аралас (кейде шуда аралас) мақтадан, жібектен әрі мықты, әрі жуандау етіліп иіріледі Кілем тоқушы шебер өз керегіне қарай суыртпақтап отырып арқау мен бой жіптерге іліп отырып түр жасайды.

Шебер өз-өзінен тез суырылатын етіп домалақтаған өрнек жасаушы түк жіптерін санап, оның тұтас еніне жеткенше бір-ақ шалып шығады да, кесермен қиып, адарғы тарақпен арқауға бастырта қағады. Осылай бір қатарды салып, оны өрнектің нұсқасына қарай кесіп алған соң тағы да арқауға бастыра адарғы тарақтың тістерімен нықтайды. Бұл арада бойлардың ерсісі мен қарсысы ауысып тоқылып отырады. Осы әдіспен ені 2 — 3,5 м, ұзыны 3,5 — 4 м кілемді 2 адам бір айдың ішінде тоқып шығарады. Кілемше теріліп тоқылатын бұйымдардың жіптері көп түсті бояумен боялады. Кілем өрнегінде, әсіресе, қызыл түске қара, көк, сары және ақ түсті өрнектер көбірек жүргізіледі, Кейде тіпті негізгі бір түстің бір-біріне жақын бірнеше өңдері де қолданылады. Мұндағы кілем өрнектері әр түрлі. Сол көптеген өрнек түрлерінің әрқайсысының аттарын кілемшілер жақсы біледі. Кілем өрнектерінің ішінде жануарлар бейнесін немесе олардың жеке мүшелерін суреттейтін оюлар да көп. Мәселен, « қошқар мүйіз » , « сыңар мүйіз » , « иттабан » , « көбелек » және т. б. Мұнымен бірге геометриялық ернектер де кездеседі (ирек, тұмарша, төрт бұрыш және т. б.).