"Өсімдік шаруашылығының негізгі бағыттары. Көкөніс және жеміс дақылдарын өсіру технологиясы"

6-сынып

Сабақтың тақырыбы: Өсімдік шаруашылығының негізгі бағыттары. Көкөніс және жеміс дақылдарын өсіру технологиясы.
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділігі. Оқушыларда өсімдік шаруашылығының негізгі бағыттары туралы білімдерді қалыптастыру. Өсімдік өмірінің ұзақтығы туралы түсінік беру. Оқушыларда жемісөкөкөніс өсірудің технологиялары туралы білімдерді қалыптастыру.
2. Тәрбиелілігі. Оқушыларға өсімдіктердің маңызы, көптүрлілігі жайлі түсіндіріп, олардың дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру, өсімдіктерді қорғауға тәрбиелеу.

1. Дамытушылығы. Оқушылардың өсімдіктердің адам өмірі үшін маңызын өз бетінше ойлау қабілетін дамыту. Танымдылық қызығушылықтарын дамыту,алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге үйрету.

Білімі мен біліктілігіне қойылатын талаптар:

Оқушылар білуі тиіс:

• жеміс-көкөністік дақылдарды өсіру технологиясының негізін,

• өсімдіктер қандай топтарға жіктелетіндігін және оларды жіктеу заңдылықтарын;

• тұқымдардың не екенін;

• құрал-саймандармен жұмыс істеген кездегі қауіпсіздік техникасының ережелерін.

Оқушылар игерген болуы тиіс:

- құрал-саймандарды қолдана отыврып, практикалық жұмыстарды орындауды;

- тамыржемістерді қазып алуды;

-тұқымдыққа таңдалатын көкөністерді таңдай білуді;

-оларды сақтауды.

Қүрал-саймандар (қол құралдары):

Күрек, тырнауыш, айыр, шелек, зембіл

Сабақтың көрнекілігі: өсімдіктер туралы кітап, өсімдіктің суреттері, өсімдіктердің кеппе шөбі, жеміс-жидек муляжы, тірі өсімдіктер, интерактивті тақта.
Сабақтың әдісі: СТО әдісі, сұрақ – жауап, баяндау, қорыту, жартылай іздену.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Пәнаралық байланыс: биология, табиғаттану, экология, зоология, әдебиет.
Сабақтың барысы: І . Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
ІІІ. Жаңа сабақ.
ІҮ. Қорытындылау
Ү. Бағалау
ҮІ. Үйге тапсырма беру.
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылармен сәлемдесіп, оқушыларды түгелдеу, сабаққа айындау.Оқушылардың назарын аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
Оқушылардан үйден жан-жануарларға жазған хаттарын оқыту.

ІІІ. Жаңа сабақ түсіндіру.
1.Оқушылардан өсімдіктер туралы қандай мақал – мәтел, жұмбақтар туралы сұрау.

2.«Сұлулық әлемді құтқарады « мәтелінің мағынасын түсіндіріңіз (тапсырма), мақсаты : оқушыларға « сұлулық» түсінігін анықтауға мүмкіндік беру .

3. Топпен жұмыс.

1 топ.Көкөніс шаруашылығының негізгі мақсатын айқындау.

2 топ. Көкөністердің жыл бойынша , алынатын сипатына қарай топтарға бөлінуі.

4.Көкөністер мен жемістерді өсіру, күтіп-баптау, және өнімін жинаудың негізгі жұмыстарымен таныстыру.

Қосымша мәлімет Өсімдіктердің түрлері өте көп.Өсімдіктер жер шарындағы оттегіні жасаушы және зиянды газдардан тазартушы болып табылады.
Өсімдіктер әлемі – тірі табиғаттың бір бөлігі.Адамзаттың да, жануарладың әлемінің де өмірі шынында да осы өсімдіктер дүниесіне тығыз байланысты. Әлемде көзге көрінетін өсімдіктер әр алуан. ХҮІІІ ғасырда швед ғалымы К. Линней өсімдіктердің көптеген түрлерін анықтап, 6000 түрі ғана белгілі болды.
Өсімдіктің таралу жолдары әртүрлі. Климаты суық жерлерге қарағанда жылы тропикалық және субтропикалық жерлерде өсімдіктің түрлері де өте көп.
Мысалы: Гренландия аралында – 390 түрлі
Сахарада – 300 дей
Бразилияда – 40 000 түр
Индияда – 21 000 түр
Қытайда – 20 000 түр
Африканың тропикалық аудандарында – 13 000 өсімдік түрі кездеседі.

Жер бетіндегі табиғат жағдайлары әр жерде әртүрлі. Бір жерде үнемі жаз, екінші жерде үнемі қыс , ал тағы бір тұста жылдың барлық мезгілдері айқын байқалады.
Өсімдіктер құрлықта және суда, тундра мен шөл далада , тауларда және мұздықтарда да кездеседі.
Экватор маңы сияқты жыл бойы жаз болып тұратын аймақтарда жылу сүйгіш өсімдіктер мен жемістер өседі. ( мысалы. ЗӘЙТҮН, МАНДАРИН, БАНАН
Шөл далаларда ыстыққа төзімді және суды үнемді әрі аз пайдалануға бейімделген өсімдіктер өседі. Мысалы: сексеуіл бірнеше айлар бойы сусыз тіршілік етуге бейім.
Мұхиттар мен теңіздерде, өзендер мен көлдерде балдырлар , теңіз капустасы және маржанды рифтерде өсетін ерекше өсімдіктің түрлері өседі.Бұл өсімдіктер су жануарларына қорек болып қана қоймай, судың құрамындағы заттардың тепе-теңдік жағдайына әсер етуші.
Өсімдіктер табиғатта үлкен роль атқарады.. Жануарлар алуан түрлі өсімдіктермен қоректенеді. Адам өз тіршілігінде көптеген мәдени өсімдіктерді пайдаланады. Егістіктермен мал жайылымдары ауыл шаруашылығының қайнар көзі болып табылады.
Өсімдіксіз біз көріп жүрген табиғат мұндай көркем, әрі сұлу болмас еді. Қызыл жасыл түспен боялмаған гүлдерсіз ешқандай қаланың , ауылдың көркі сұлу болмас еді.
Өсімдіктерден сонымен қатар ағаштар, құрылыс материалдары ( кітап, дәптер ) жасалынады. Тастай темір ағашты самшат деп аталады.
Ең биік ағашты – эвкалипт дейміз.
Ең биік шөпті – бамбук дейміз,
Өсімдіктердің мәдени және дәрілік түрлері болады.
Мәдени өсімдіктерге – азық – түліктер, майлы дақылдар. Мысалы: картоп, жүгері күріш ,бидай ,күнбағыс , мақта, темекі т.б.
Ал бидай – нан атасы. Ал жүгеріні дала аруы деп те атаймыз.
Күріштің отаны – Үндістан
Картоп, жүгері, мақта , күнбағыс, темекінің отаны – Америка . Бұл өсімдіктерді Еуропаға алғаш алып келгендер теңіз саяхатшылары.Қазір дүние жүзінде адамдар егіп, өсіретін мәдени өсімдіктердің 200 мыңдай түрі бар. Олардың арғы тегі жабайы өсімдіктер.
Табиғатта өсетін өсімдіктердің адамдарға тигізетін пайдасы өте көп.Олардың біразын тамаққа пайдаланса, бір тобын әр түрлі шаруашылыққа пайдаланады.Өсімдіктерден дәрі – дәрмек, бояулар алынады.Картоптан крахмал мен спирт алынады, ал мақта – матаның негізгі шикізаты . Қарағай, пияз, сарымсақ сияқты өсімдіктер ерекше фитонцид деген затты бөліп шығарып, ауру қоздырушы бактерияларды өлтіреді. Адам өміріне қажетті ауаны оттегімен байтып отырады. Дүние жүзіндегі аса пайдалы өсімдіктерді қолдан өсіріп, елден елге таратқан да адамдар. Мәдени өсімдіктерді адам қолдан өсіреді.

ІҮ. Қорытындылау.
1. Өсімдіктер жер шарында біркелкі таралған ба ?
2. Суық жерлер мен мен жылы жерлердегі өсімдіктердің ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай ?
3. Өсімдіктер адамның тіршілігінде қандай рөл атқарады?

Практикалық жұмыс. Тұқымды іріктеу, оларды сақтау.

Жұмыс барысы

1.Тамыржемісті қазып алып, топырақтан тазартып, сабағын ұзындығы 2 см қалдырыпм кеседі

2. Сұрыптау жүргізеді

3. Тауарлық кейпі барын іріктеп алу

4. Сақтау

Ү. Бағалау .
Сабақ айтқан, сабаққа белсене қатысқан оқушыларға баға қойылады.

ҮІ. Үйге тапсырма беру.