Технология пәнінен жаңаша оқытудың әдіс - тәсілдері

Технология пәнінен жаңаша оқытудың әдіс - тәсілдері

Технология пәнін оқытуда – еңбек етудің алғышарттарын үйрену арқылы оқушыны жек тұлға ретінде тәрбиелеу мақсаты көзделеді. Осы мақсатты жүзеге асыру барысында, оқушыларға берілетін тәлім - тәрбие үрдісін жетілдіру, жұмыс мәдениетін, адамдар арасындағы адамгершілік қарым – қатынастарды жаңарту, еңбек біліктілігін қалыптастыру арқылы еңбекке өнімділігін арттыруға ынталандыру міндеттерін мұғалімге жіктейді. Жас ұрпақты қоғамдық өмірге, отбасындағы қызметке, кәсіпке даярлау, үнемі өзгеріп отыратын әлемде өмір сүретіні туралы түсінікті қалыптастыруды міндеттейді. Елбасы Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында: «Негізгі мақсатымыз – Қазақстанның әлемнің елу дамыған елдерінің қатарына енуі» делінген. Сол себепті, әр оқушыға оның қабілеттеріне сәйкес келетін білім беру өрісі қажет.
Адамға ең бірінші өмірлік қажеті - еңбек екенін уақыт дәлелдеуде.
Адам өмірі үшін аса қажетті, әрі өмір бойы тоқтаусыз білім беретін пән «Еңбекке баулу» бүгінгі технология оқу пәні үнемі жетілдіруде.
Біздің елімізде еңбекке үйрену – Ы. Алтынсарин 1887 - 1888 жылдары орыс – қазақ мектебін алғаш ашқанда басталған. Оқушыларды кәсіпкерлікке, қазіргі заман талабына сай басқару, білу, ұйымдастыру, іске асыру жұмыстарына бейімдеу басшылыққа негіз болады.
Болашақ кәсіпкер:
- өз өндірісінен түскен қаржыны жұмсай алатын жеке меншік иесі;
- азаматтық нарыққа қатыса алады;
- өз өндірісінде жұмыс беруші, ұйымдастырушы;
- жұмыстың сапасына жауап беруші.
Ұжымның жұмыс нәтижесінде өзіне пайда келтіретін әдіс - тәсілдерді қамтамасыз етуді шешу
- мектептің материалдық – технологиялық базасына, аймақ ерекшелігіне байланысты. Сонымен бірге оқушыларды кәсіби еңбекке баулу мүмкіншіліктерін зерттеу арқылы іске асыру технологиясын жасау.
Ата - ана, ауыл әкімшілігі мектеп ұжымымен бірігіп, жастарды кәсіпкерлікке баулуға бағытталған оқу - тәрбиелік шығармашылық орта құруы қажет.

Еңбек тәрбиесі - барлық тәрбиенің қайнар көзі.
Еңбек тәрбиесі арқылы киімді пішу, тігу қолөнер шеберлігін меңгерту арқылы ұрпақты адамгершілік рухында тәрбиелей аламыз. Өйткені, оқушы алған теориялық білімін іс жүзінде қолдана отырып, оны өмірімен, өзінің іс - әрекетімен байланыстыра білгенде ғана, өзіне де пайдасын тигізе алады. Технология сабағы арқылы оқушыны іскерлікке, ұқыптылыққа, әдемілікті сезініп, қабылдауға үйретеміз. Біздің негізгі ұстанымыз: «Сөзден - іске көшу».

Еңбек тәрбиесі арқылы киімді пішіп тігу, көркемдеу қол өнер шеберлігін меңгеру арқылы жас ұрпақты адамгершілік рухында тәрбиелеуді басшылыққа ала отырып жұмысты жүргіземіз. Оқушылар әр түрлі тігілген бұйымдарды зерттей отырып, баға берумен келешек кәсіби ісіне қажетті эстетикалық, ұлттық, этикалық және т. б. бағалы қасиеттерін өз бойларына қалыптастырады.

Еңбек сабағында оқушылардың іске икемділігі мен іскерлігіне, өнерге, шеберлікке деген бейімділігін дамыта отырып қалыптастырамыз. Оқушылар отбасында да тұрмыстың әр түрлі өнімді еңбегіне қатысады. Баланың бойындағы сапалық қасиеттері, еңбекке қызығушылығы, табиғатты қорғауы, ұқыптылығы арқылы еңбек адамын көру. Қазіргі кезде білім беру кеңістігінде инновациялық үрдістердің бағыттарының бірі - мектепке бағдарлау болып табылады. Оқушылардың қызығушылықтары, қабілеттері толық ескеріліп, сол қажеттілікке сай тиімді жағдайлар жасалып, білім беріледі.
Оқыту мәселелерін бастамас бұрын, жас ұрпақты ұлттық рухта тәрбиелеуге ерекше мән беру керек.
Сабақ - оқыту мен тәрбиелеу үрдісінің негізгі формасы. Ендеше сабақтың мәнді өтуі мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Инновация – оны жеке түсініп, оқу үрдісіне енгізу - оқушылардың саналы да сапалы білім алудың бірден бір шарты. Инновациялық әдіс - тәсілдерді енгізу жаңа білім берудің бірден бір шарты деп айттық. Саралап оқыту - оқушылардың туа біткен ақыл - ой қабілетінің жеке дамуының жан - жақтылығына негізделген білім беру жүйесі.
- оқытудың дәстүрлі емес сабақ түрлері мен жаңа әдіс - тәсілдерін қолдану
- сабақтарда пайдаланатын негізгі әдістер оқушылардың көңіл күйіне, ынтасына, қабілетіне қарай, топпен, жеке оқушылармен жұмыс істеу, ойын элементтерін пайдалану т. б.

Технология - пәні география, бейнелеу өнері, тарих, музыка пәндерімен тығыз байланысты. Электронды кәсіптік бағдарлау жүйесі - қазіргі заманға сай ақпараттық - коммуникациялық технология негізінде жасалып, оқушының өзіне қажетті мамандықты таңдап, оның ерекшеліктері жөнінде тұтас ақпаратты ұсына отырып, өз мүмкіндігі бойынша қалаған мамандығын анықтауға көмектеседі.

Оқушыларды кәсіптік бағдарлау ақпараттық үрдісі, ұдайы кәсіптік білім жөніндегі ақпараттарды талдауды және қорытындылауды қажет етеді. Бүгінгі еңбектің сипаты, мазмұны өзгеріп, жаңа талап пен міндеттерді қажет еткенімен, еңбекті құрмет тұту – халықтар дәстүрінде ежелден қалыптасқан.

Балаларды еңбекке тәрбиелеу - қол еңбегі сабағынан басталады. Адам баласы туа сала емес, көре - көре, жүре - жүре жетіледі. Бір адам еңбекке өте қабілетті болып өссе, енді бірі керісінше болады. Баланың жас шағында еңбек тәрбиесін дұрыс алуы немесе одан шет қалуы оның келешек өміріне үлкен әсер етеді.

Баланың еңбек тәрбиесін меңгеруі, қоғам үшін ғана емес, оның жеке басы, өз тіршілігі үшін де қажет. Еңбекке сүйетін адамның өмірінде реніш болмайды. Олар үнемі көтеріңкі көңіл - күйде жүреді.
Отбасына еңбек тәрбиесін жүргізгенде, баланы белгілі бір мамандыққа бейімдей даярлауды ескерген жөн.

Егер бала отбасында еңбек тәрбиесін дұрыс алып шықса, мектепке іскерлікке үйрену оңайға түседі. Өйткені, отбасында алған еңбек дағдылары балаға түрлі мамандықты үйренген кезде жәрдемдесіп, оны игеруді оңайлатып отырады.
Технология сабағында жобалау әдісін қолдану
Жоба - әр түрлі бөлімдерден арнайы сызбалардан, суреттерден, жасалатын бұйымның технологиялық картасынан құралуы мүмкін. Ол бұйымдарды жасаған кезде есеп, экономикалық немесе экологиялық дәлелді түсінік хаттар да пайдаланылады

«КӨРКЕМ ЕҢБЕК» БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫНДА ТУЫНДАҒАН ПРОБЛЕМАЛАР

Жәңгір хан атын. Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті, «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Батыс Қазақстан облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты, БҚО, Орал қ. Автор аталған мақаласында «Көркем еңбек» білім беру бағдарламасының білім беру мазмұны мен оқыту құралдары, әдістемелік қамтамасыздығында, көркем еңбек оқу пәніне мамандарды даярлау бойынша туындаған біршама қиындықтарды анықтап, оны шешуге бағытталған ұсыныстарын береді. В данной работе автор поднимает вопросы и дает ряд рекомендаций по проблемам интегрированного содержания образования образовательной программы «Художественный труд», ее средств обучения, методической обеспеченности и подготовки кадров по художественному труду в общеобразовательной школе. In this paper, the author raises questions and gives some recommendations on the problems of integrated educational content of the educational program "Art work", her training means, methodical security and training on art work at a secondary school. Қазіргі қоғамның жаһандану үдерісінде адамзаттың ғылыми-техникалық прогресс жетістіктерімен жаңа еңбек салаларының қалыптасып дамуына ықпал етуде. Ол адам еңбегінің икемді, қолайлы және тиімді орындалуына мүмкіндіктер жасап келеді. Соның бірі, өндіріс пен қызымет көрсету салаларында замануи материалдардың пайда болуы, инновациялық технологияялардың, акпараттық-коммуникациялық технологиялардың үдемелі даму болып табылады. Осы замануи инновациялық технологиялар барлық қоғамның инфрақұрылымдарына үйлесімді енгізілуі негізінде тұрпайы еңбек түрлері еңбек нарығында жойылып, жаңа еңбек түрлерінің қалыптасуына ықпал етіп келеді. Соның салдарынан қазіргі еңбек нарығында жаңа мамандықтар пайда болып, олардың еңбек мазмұны да жиі өзгерістерге ұшырып келеді. Осыған куә болатын үлгілерге өндірістердегі автоматтандырылған қондырғылармен өнімді жасау, сол сияқты қызмет көрсету салаларында кішігірім құралдар мен аппараттардың кеңінен қолданылып, маманның еңбек опеацияларын жеңілдетуге үлкен көмегі тиіп келеді. Бұл үлгідегі құрал-жабдықтар қазіргі өндірісте, қызмет көрсету саласында және тұрмыста да кең орын алып келе жатқаны белгілі. Олай болса, бастауыш мектеп пен жалпы орта мектептің он екі жылдыққа көшуге бағытталған жаңартылған білім беру процесінде анықталған білім беру мазмұнының кіріктіре түзілуі, оқу пәндерінің бірігуі мен жаңа сипаттағы атулардың қалыптасуына алып келді. Соның бірі, «Бейнелеу өнері» мен «Технология» оқу пәндерінің біріктіріле «Көркем еңбек» атауының қалыптасуы болып отыр. Кеңес Одағының қалыптасуы кезінен бері «Бейнелеу өнер» пәні деген атау өткен ғасырдың соңғы жылдарында анықталып, оған дейін мектепте «Сурет» оқу пәні деген атаумен оқу үдерісінде жүріп келді. Оның білім беру мазмұны өткен ғасырдың басынан бері қазіргі кезге дейін түпкілікті өзгерістерге ұшырамай, өзінің классикалық тәжірибесі сақталып келді. Нақты айтсақ, бейнелеу өнердің түрлері, олардың жанрлары, көркемдік-мәнерлі құралдар мен оларды бейнелі құралдармен орындау болып отырды. «Бейнелеу өнері» оқу пәнінің білім беру мазмұнындағы өзгерістердің немесе жетілдірудің бір белгісі – дизайн оқу бөлімі мен ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қолданбалы бағдарламаларымен бейне кескіндерін орындау болып табылады. Ал, «Технология» оқу пәнінің білім беру мазмұны Кеңес Одағының қалыптасуы мен дамуы барысында бірнеше рет өзгерістерге ұшырап келді. Өткен ғасырдың бас кезеңдерінде комплексті білім беру тұжырымы немесе тұрғысы бойынша оқушыларды еңбекке үйретуге бағытталған болатын. Оның басты идеясы аталған білім беру бағдарламасында оқушылардың жаратылыстану, математика және гуманитарлық оқу пәндерден алған білімдерін тәжірибеде қолдануға еңбекке баулу оқу пәні аясында жүзеге асырылған. Оған үлгі ретінде, оқушылар биология оқу пәні сабақтарында өсімдік, үй жануарлары, құстар туралы білім алумен ғана шектелсе, олардың қоршаған оратағы пайда болуы, өмір сүруі, көбеюі туралы тікелей тәжірибелер жүру, сол пәннің оқу үдерісінде емес, еңбекке баулу оқу пәнінің оқу үдерісінде жүзеге асырылып келген. Оған дерек ретінде Ж.Аймаутовтың еңбегінде ұсынған комплексті бағдарламамен мектеп оқушыларын тәжірибеге оқыту мен үйрену болып табылады[1]. Кеңес Одағы кезде әрбір мектептің ауласында тәжірибелі станциялар, үй жануарлары мен құстарды күту, олардың көбею процестерін бақылау, зерттеу, тәжірибе жүргізу сияқты іс-әрекеттер орындалып келді. Бірақ, 1930 жылдары өндірістерде шығатын өнімдердің сапасын арттыру мен түрлерін көбейтуге байланысты мемлекет тарапынан жоғары білікті мамандарды даярлау қажет етті. Соның салдарынан жалпы орта мектепте ғылым салалары бойынша оқу пәндері дербестеніп, сол уақыттан бері жалпы орта мектептің оқу пәндері, тек ғылым салалары(жеке оқу пәндері) бойынша оқушыларға білім беріп келеді. Өткен ғасырдың 40-60 жылдары еңбекке баулу оқу пәнінің білім беру мазмұны басым жергілікті аймақтардың еңбек түрлеріне сәйкес құрылып, оқушыларды сол еңбек түрлеріне үйретіп келді. Ал, 80 жылдары барлық Кеңес Одағының Республикаларындағы жалпы орта мектепке арналған типті білім беру мазмұны құрылып, сол оқу бағдарламасы бойынша 90 жылдың бас кезіне дейін сақталды. Мұнда оқу пәнінің атауы «Еңбек» болды. Осы оқу пәнінің білім беру мазмұны ағаш, метал, мата, тағам дайындау, электротехникалық жұмыстар, конструкциялық материалдарды өңдеу, ауылшаруашылық жұмыстар сияқты оқу бөлімдерінен құралған. Осы «Еңбек» оқу пәні бойынша жоғары сынып оқушылары нақты еңбек түріне бағытталған кәсіби білім алуымен де жалғасып тиімді дәстүрге айналып отырды. Бұл оқу пәнінің шектеулі еңбек түрлерінің болуындағы басты идея, оқушыларға жалпыламалық еңбек мазмұны бойынша білімі мен іскерліктерін қалыптастыру еді. Сонымен бірге, Қазақстанның жалпы білім беретін мектептерінде вариативтік оқу бағдарламасы да қалыптаса бастады. Оның атауы көркем еңбекпен байланысты болды. Мұнда оқушылар сәндік-қолданбалы өнер түрлері бойынша білім алумен бірге әр түрлі сәндік бұйымдар жасауға ұмтылдырды. 1986 жылддары Қазақстанның жалпы орта мектептерінің «Еңбек» оқу пәнініңде кеңінен сәндік-қолданбалы өнердің түрлері бойынша ұлттық бұйымдарды жасауға үйрету кеңінен орын алды. Ал, 1998 жылы Қазақстанда тұңғыш рет білім беру стандартының енгізілуіне байланысты еңбек оқу пәні «Технология» білім беру саласы деген атау беріліп, оның білім беру мазмұны күрделі өзгерістермен жетілдірілді[7]. Осы атаудағы оқу пәнінің білім беру мазмұны Е.Климовтың еңбек түрлерін топтау ұсынысын ескере жасалып, оқушыларды қоғамдағы әр түрлі еңбек мазмұны бойынша таныстыру мен қарапайым еңбек тәсілдерін үйрете, олардың болашақ өзін-өзі анықтау мен өмір жолын таңдауға ықпал ететін мамандық түрін саналы таңдауға дайындау болып табылды[4]. Технология оқу пәнінің білім беру мазмұны сегіз бөлімнен құралса, оның бір оқу бөлімі сәндік-қолданбалы өнер мен көркем құрастыруға арналған. Осы білім беру мазмұнындағы технология оқу пәні осы уақытқа дейін сақталып келді. Олай болса, технология пәнінің білім беру мазмұнында көркем еңбектің оқу материалдарының сақталуы жаңа атаудағы оқу пәні бойынша сабақ беретін пән мұғалімдеріне қиындықтар туғызбайды. Оларда біршама кәсіби білімі мен іскерліктері және тәжірибелері жеткілікті. Қорыта айтқанда, еңбекке баулу оқу пәнінің білім беру мазмұнының өзгерістері мен жетілуіне ықпал еткен өндірістер мен қызмет көрсету салаларындағы еңбек түрлерінің жаңаруы мен мазмұнының өзгеріп отыруына, жалпы айтқанда, қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыра отырып, оқушылардың жаңа еңбек түрлері мен мазмұны бойынша таныстырулар жасап, олардың қарапайым еңбек тәсілдеріне үйрете, өзбетімен болашақ мамандықтарын саналы таңдауға мүмкіндік беруге бағытталған. Қазіргі жаңартылған білім беру үдерісінде қалыптасып отырған жаңа атаудағы «Көркем еңбек» білім беру бағдарламасы кіріктірілген тұрғыда білім берудің теориялық негізіне сәйкес анықталғаны белгілі[5]. Бұл атаудағы оқу пәнінің білім беру мазмұнына талдаулар жасау барысында, оның тұжырымдық бөлімінде, яғни мақсаты – оқушылардың көркемдік-технологиялық білімі мен іскерліктерін қалыптастыруға, шығармашылық қабілеттері мен ойлауын дамытуға бағытталып, еңбекке баулу оқу материалдарына басым бейімделсе, оның нәтижеге бағытталған оқыту мақсаттарының жүйесі бейнелеу өнері оқу материалдары кеңінен қарастырыла қамтылғаны байқалады. Екі оқу пәнерінің кіріктіріле құрылған мақсаты мен білім беру мазмұны арасында үйлесімділіктің толық анықталмағаны және қисынсыздықтың белгілері айқындалып отыр. Кіріктірілген «Көркем еңбек» білім беру бағдарламасының құрылуында ескерілетін мәселе, ол кіріктіре білім беру мен оқытудың теориялық негізін ерекше көңіл аударылуы қажет еді. Ол білім беру тұрғысында екі оқу пәннің біріктірілуінде бір оқу пәнінің оқу материалының басымдылығымен анықталуды ұсынады. Бірақ, ол оқу материалы қоғамдық қажеттілікті, оқушы тұлғасының сұранысы мен қызығушылықтарын ескеруі абзал. «Көркем еңбек» оқу пәнінің атау мазмұнында да бейнелеу өнерінің оқу материалына тән белгі – «көркем» ұғымымен ғана байланысты болып қана тұр. Оның өзі де тек «механикалық» сөз құрауға ғана қажет болғаны байқалады. Шын мәнінде «көркем» сөзіне емес «еңбек» ұғымы сөйлемнің және «көркем еңбек» атаудың түйінді мәнін ашады. Олай болса, «Көркем еңбек» білім беру бағдарламасының мақсаты орынды анықталып, ал, оқыту жүйелерінің мақсаттары және қолданылатын ресурстар бейнелеу өнер оқу материалдарына икемделіп кеткені анықталып отыр. Сондықтан, кіріктірілген «Көркем еңбек» оқу бағдарламасының білім беру мазмұнында жетекші білім беру мазмұны технология оқу материалы болып сақталуына толық дәрмендігі бар. Ал, бейнелеу өнері оқу материалы оқушылардың еңбек өнімдерін жасау барысында қолданбалы сипаттағы, яғни бұйымдарды әсемдеу мен көркемдеу тәсілдерін қолдануда ғана қажет етеді. Көркем еңбек оқу пәнінің сабақтарында оқушылар технология оқу пәнінің оқу материалдарымен тығыз жұмыстана отырып, өздерінің танымдық, тұлғалық және әлеуметтік қасиеттерін дамытуға толық мүмкіндіктері бар. «Көркем еңбек» оқу пәнінің атауы технология білім беру мазмұнын толық мәнін, бейнелеуін сипаттай алмайды. Өйткені, технология оқу пәнінің оқу материалы сәндік-қолданбалы өнер мен көркем құрастыру ғана оқу материалымен шектелмейді. Сонымен бірге, электротехника және электроника, ауылшаруашылық өндірісі, конструкциляқ материалдарды өңдеу, тұрмыстық үй және үй экономикасы, кәсіби бағдар, қазіргі өндіріс технологиясы, техникалық шығармашылық сияқты оқу материалдары да қамтылған. Ал, біздің оқу пәнінің атауы «көркем еңбек». Олай болса, кіріктірілген білім беру мазмұны тек бейнелеу өнері мен технология оқу пәнінің сәндік-қолданбалы өнер мен көркем құрастыру оқу бөліміне ғана қатысты болып отыр. Технология оқу материалының қалған оқу бөлімдеріне тән оқу пәнінің атауы, оның білім беру мазмұнын толық қамтымай отыр. Осыған сәйкес, біздің тарапымыздан бірнеше рет ұсыныстар жасалды. Ол ұсыныс «көркем еңбек» атауды «технология және дизайн» атауына алмастыру. Оның себебі, кез-келген еңбекте маман өнімнің түрін анықтап, оның нобайын жасау кезінде техникалық, технологиялық белгілерін бірінші қарастырып, анықтап алады. Оны әсемдеу жағы екінші кезеңде орын алады. «Технология» деген ұғым пән атауының мазмұнында болуы кіріктірілген білім беру мазмұнын толық сипаттауға, ашуға мүмкіндігі жеткілікті. Кез-келген еңбек – ол белгілі технологиялық процестен құралады. Соның ішінде бейнелеу өнерінің түрлері мен жанрлары бойынша жұмыстарды орындау технологиялық процесті құрайды. Сондықтан, «көркем еңбек» оқу пәнінің атауында технология деген ұғымды енгізу біршама білім беру мазмұнының мәнін толық ашуға мүмкіндік береді. Екіншіден, технология ұғымы қазіргі кезде өзектілігі мен қолданылуы кең таралып отырғаны белгілі. «Көркем еңбек» оқу пәнінің аталуы қазіргі қоғамның дамуы мен жетілу үдерісіне үйлесімсіздігін білдіреді. Бұл атаудың білім беру саласында қалыптасуы, ол өткен ғасырдың 80-90 жылдары Қазақстанның тәуелсіздік алып, халықтың ұлттық мәдениеті мен дәстүрін қайта қалыпына келтіре жаңарту мен дамытумен байланысты. Соның негізінде технология оқу пәнінің оқу материалдары құрамында кеңінен «қолөнер», «сәндік-қолданбалы өнері», «көркем еңбек» деген атаулар жиі қолданылып отырды. Әрине, сол кезеңде «көркем еңбек» атауының өзектілігі жоғары болды. Бірақ, қазіргі кезде оқушыларды жалпы орта мектепте «көркем еңбек» оқу пәнінің білім беру мазмұнымен ғана шектемей, қазіргі қоғамның өндірісі мен қызмет көрсету саласындағы замануи технологиялар мен ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен қалай жаңа өнімдер мен өндірістерде адамның еңбегін жеңілдете аламыз. Міне, осы қоғамның жаңа талаптары мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған жас ұрпақты мектептің қабырғасында дайындау қисындылығымен жанасады. «Көркем еңбек» білім беру бағдарламасында көзделген білім берудің тұрғылары: белсенділік, тұлғалық-бағдарлы, іс-әрекеттік, құндылықты- бағдарланған, деңгейлеп оқыту, коммуникативтік, көркемдік-технологиялық аясында оқу процесінде оқушының үйренуі мен мұғалімнің үйрету арасындағы өзара қарым-қатынастағы оқу-танымдық іс-әрекеттердің оқыту мазмұнын құрауды анықтағаны белгілі[5]. Бірақ, «Көркем еңбек» білім беру бағдарламасының алдында жобалы мазмұнда дайындалған «Бейнелеу өнері» оқу пәніне жасалған оқу бағдарламасында оқытудың педагогикалық әдіс-тәсілдеріне: бірлескен оқыту, белсенді оқыту, саралап оқыту, мультисенсорлы оқыту, пәнаралық байланыс, оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес, оқу әңгімелері, электрондық оқыту мен жаңа технологияларды қолдану, модельдеу түрлері қарастырылған болатын[3]. Біздің осы жаңартылған білім беру үдерісі бойынша өткен оқу курстарында бейнелеу өнері немесе көркем еңбек оқу пәнінің оқыту мазмұнында соңғы оқыту әдістері бойынша оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеттермен шұғылдандыруға дайындықтар жасап, оның оқыту мазмұны бойынша облыстағы бейнелеу өнері оқу пәнінің мұғалімдеріне біліктілік курстарында қарастырып өттік. Жоғарыдағы аталған оқытудың тұғырлары мен педагогикалық әдіс-тәсілдер өзара үйлесімділікті толық қанағаттандыра алмайды. Өйткені, әрбір білім берудің тұрғылары немесе моделдері педагогикалық құндылықтарды қарастыруда тұжырымды немесе ғылыми негізделген теориясы аясында оқытудың өзіне тән ғана оқытудың әдіс-тәсілдерін, оқыту мазмұнының ерекшеліктерін қарастырады. Ол білім берудің тұрғыларында қолданылатын оқытудың әдіс-тәсілдері Ресей Федерациясының педагог-ғалымдары мен психолог-ғалымдары біршама теориялық негіздерін қарастыра отырып, олардың оқыту әдіс-тәсілдері мен оқыту мазмұндарының үлгілері анықталған. Ал, «Көркем еңбек» білім беру бағдарламасында бірнеше білім берудің моделдеріндегі оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдануды және жүзеге асыруды көздейді. Ал, оқу пәнінің білім беру бағдарламасында да, мұғалімдерге ұсынылған нұсқаулықтарда да сол білім беру моделдерінде қолданылатын оқытудың әдіс-тәсілдері, әдістемелік ұсыныстары белгіленбеген. Егер пән мұғалімдері аталған білім беру тұрғыларын теориялық негізгі бойынша түсініктері болғанымен, ол оқыту әдістерін және оқыту әдістемелерін қалай қолдану тәжірибелері бойынша дәрмендігі төмен болмақ. Білім беру тұрғыларында қолданылатын әдіс-тәсілдерді оқу пәнінің оқыту мақсаттарына жетуге бағытталған әдістемелік әрекеттерде, ол оқыту әдістерін қалай және қандай кездерде қолдану керек? Осы мәселеге бағдарламаны ұсынып отырған авторлар қалай жауап берек? Сол сияқты бірлескен оқыту, белсенді оқыту, саралап оқыту, мультисенсорлы оқыту, пәнаралық байланыс, оқушылардың қажеттіліктеріне сәйкес, оқу әңгімелері, электрондық оқыту мен жаңа технологияларды қолдану, модельдеу түрлері құралдарымен оқушыларды үйрете оқыту мақсатына жетуге потенциалдары қандай? Әрине, оқу курстарында аталған педагогикалық әдіс-тәсілдердің біршама түрлері бойынша мұғалімдердің түсініктері мен алғашқы тәжірибелері өздерінің мектептегі әдістемелік әрекеттері негізінде орындауға мүмкіндіктері бар. Бірақ, аталған оқытудың әдіс-тәсілдерін оқу үдерісінің қандай кезеңдерінде және қандай тақырыптарда қолдану тиімді болмақ? Осы сауалдарға да біздің тарапымыздан қиындықтар туындап отыр. Сонымен бірге, осы оқыту (педагогикалық әдіс-тәсіл деген ұғымдық түсінік басым тәрбие әдіс-тәсілдеріне кіреді, сондықтан, дидактикада педагогикалық әдіс-тәсіл деп атау орынсыз, оқыту әдісі деп атайды) әдіс-тәсілдері басым түрлері көркем еңбек білім беру бағдарламасында анықталған оқыту әдіс-тәсілдерінде сақталмағаны байқалады. Олай болса, мектеп мұғалімдері көркем еңбек оқу пәнінің оқу үдерісіндегі оқыту мақсаттарын орындауға нақты қандай оқытудың жүйелі әдіс-тәсілдерін және оқыту мазмұнын қарастыру керек. Көркем еңбек білім беру бағдарламасында көзделген біршама әдістемелік негіздерде біршама күмән келтіреді. Оқытудың мазмұнына сәйкес бағдарламаны және әдістемелік нұсқауларды жасаған авторлар шет елдердегі оқытудың стратегияларын басым ұсынады[6]. Оқытудың қызметтері, шарттары, талаптары мен ережелері сияқты дидактикада қабылданған әдістемелік ұғымдық аппараттар тыс қалған. Сондықтан, білім беру бағдарламасындағы әдістемелік бөлімінде міндетті түрде орнықты және оқу үдерісін толық жүзеге асыруға кепіл беретін әдістемелік негізі болуы да орынды болмақ. Осы жоғарыдағы туындаған проблеманың пайда болуына негізгі себептің бірі – жаңартылған білі беру үдерісінде қалыптасқан білім беру мазмұны және оқыту мазмұнының теориялық тұрғыда терең зерттелудің көзделмеуінде деп білеміз. Әрине, педагогика ғылымында тәжірибе негізінде алынған нәтижелерге байланысты да теориялық негіздемелер жасауға да болады. Келешекте осы мәселені білім беру бағдарламасын жасаған авторлар ескереді деген сенімдеміз. Олай болса, келешекте, яғни жақын арада көркем еңбек білім беру бағдарламасының оқыту мақсаттарын жүзеге асыруға байланысты теориясы негізделген, тәжірибеде тиімді және ұтымды оқытудың әдіс-тәсілдері жүйеленген, оқыту мазмұны кең ашылып, оның рөлі барлық сабақ түрлерінде толық жүзеге асырылатын құралдар болуын күтеміз. Сол сияқты осы оқытудың құралдары қазіргі мектеп мұғалімдеріне ғана емес, келешекте педагогикалық жоғары және арнаулы оқу орындарында кәсіби білім алып жатқан болашақ мамандарды даярлауға да тиімді ықпалы болмақ. Осы мамандарды даярлауға байланысты мынандай проблемаларда кәсіби маман қауымы арасында туындап келеді. Ол педагогикалық кәсіби білім беретін оқу орындарында болашақ мамандарды даярлау бойынша. Әсіресе, «Көркем еңбек» оқу пәнін жүргізетін педагог қандай мамандық бойынша кәсіби білім алмақ? Қазіргі жоғары кәсіби білім беру оқу орындарында даярланатын мамандарға арналған мамандық классификаторында(жіктеме) «Бейнелеу өнері мен сызу», «Кәсіптік оқыту» мамандықтары бойынша бейнелеу өнері мен сызу пәнінің мұғалімдері мен технология пәнінің жас мамандарын даярлап келеді. Сол сияқты педагогикалық колледждерде де аталған мамандықтар бойынша жеке оқу пәрдеріне тән жас мұғалімдерді даярлауда. Олай болса, жалпы орта мектептегі «Көркем еңбек» оқу пәніне аталған категориядағы жас мамандардың қайсысы оқу үдерісіне қатысуға мүмкіндігі бар. Жоғары оқу орындарындағы аталған екі мамандықта да білім балушылар көркем еңбектің оқу материалдары бойынша біршама курстар қарастырып, курстық және дипломдық жұмыстарды да орындап келеді. Болашақта осы екі мамандықта сақталады ма немесе ол мамандықтарда бейнелеу өнері мен технология оқу пәндері сияқты кіріктіріле жаңа мамандық түрі пайда болады ма? Бұл мазмұндағы проблемалық сауалдар біршама. Бірақ, біз олардың түйінді мәселелеріне ғана көңіл бөлуді орынды көрдік. Қорыта айтқанда, пәннің білім беру бағдарламасындағы оқытудың жаңа әдіс-тәсілдері бөліміндегі ұғымдық аппараттардың орнықсыз, тұрақты емес анықтамалары жиі байқалады. Оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерінің теориялық  және әдістемелік негіздері толық анық, нақты жүйеленбегені байқалады. Өйткені, автор жаңа оқытудың әдіс-тәсілдерін ұсынуда және оларды қолдануда жиі шетел психологтарының пікірлеріне ғана негізделеді. Оқытудың әдіс-тәсілдерін (технологияларын, тұрғыларын) оқу процесінде қолдану құндылығын негіздеуде, оның ұғымдық аппараттары орнықты, деректері мен функциялары, қағидаттары мен шарттары және т.б. болуы міндетті. Автор әдістемелік еңбекте тек әдістемелік стратегияларды(ұстаным әдістемелік жағынан) ғана ұсынған. Осы жоғарыдағы қиындыққа қосымша ретінде,  кіріктірілген «Көркем еңбек» оқу бағдарламасының түсінік хатында жаңа білім беру тұрғылары бойынша аталған пәннің оқу үдерісін ұйымдастыруды көздейді. Ал, мұғалімдерге арналған әдістемелік нұсқауда ол білім беру тұрғылары туралы оқыту әдістемелері толық ашылып қарастырылмаған. «Көркем еңбек» пәннің оқу бағдарламасындағы анықталған оқыту мақсаттары бейнелеу өнері пәнінің оқу материалдары өте басым икемделіп кеткен. «Көркем еңбек» кіріктірілген пәннің білім беру мазмұны еңбек үдерісіне бағытталуы керек еді. «Бейнелеу өнері» пәнінің оқу материалдары «Көркем еңбек» оқу бағдарламасында оқушылардың жасалатын өнімдердің көркемдік және эстетикалық жақтарын қамтуға бағытталуы үйлесімді болар еді. Өйткені, кез-келген өндірістің өнімдері көркемдік сипатта дайындала бермейді. Әрине, қазіргі өндірістің  тауарлары тұтынушының қажеттіліктері мен сұраныстарын қанағаттандыруға дизайнын жақсартуға ұмтылады. Бірақ, өндірістік өнім сапасы (сенімді, ұзақ мерзім қызмет атқару, комфортты және т.б.) басым жағдайда, оның техникалық және технологиялық критерияларына тәуелді болып келеді. Сондықтан, жаңа атаудағы білім беру бағдарламасының оқыту мақсаттары еңбек үдерісіне басым бағытталуы орынды.  Қолданылған әдебиеттер тізімі: Аймауытов Ж. Комлексті оқыту жолдары. Бейнелеу өнері. Жалпы орта білім беретін мектептің 5-6 сынптарға арналған бағдарламалар. –Аламты: Ронд, 2003, -16 б. Бейнелеу өнері. Орта білім беру мазмұнын жаңарту аясында бастауыш мектепке арналған оқу бағдарламасы. -Астана, 2015, - 32 б. Климов Е.А. Введение в психологию труда. –М, 1998, - 350 c. Көркем еңбек. Білім беру мазмұнын жаңарту аясында бастауыш сыныптарға арналған оқу бағдарламасы. –Астана, «Назарбаев зияткерлік мектептер» ДББҰ,

«Көркем еңбек» пәнінің базалық білім мазмұны 

Суретшілер нені және қалай қолданады?

Жұмыс  барысында қолданылатын  материалдардың ерекшеліктері  (бояу,

қылқалам, тушь, бор, әртүрлі қағаз, табиғи материалдар).

Акварель бояулары және гуашьпен жұмыс істеу ерекшеліктері.

Көркем өнердің түрлері мен жанрлары, олардың өмірмен байланысы.

Қазақ және  шетел  суретшілерінің жеке  шығармаларымен  танысу. Қазақ

және Қазақстанда  тұратын  халықтардың көркем өнерінің байлығы  мен

әртүрлілігі туралы түсінік.

Сурет,  кескіндеме – сәндік-қолданбалы өнердің негізі.  Бейнелеу  тілінің

негізі: сурет, түс, композиция, пропорция.

Сурет,  аппликация,  көркем  бұйымдарда өз  ойын  жүзеге  асыруда  көркем

тәсілдерді таңдау және қолдану.

Түс,  реңк,  композиция,  кеңістік,  сызық, штрих,  дақ, көлем,  материал,  ою-

өрнек, құрастыру көмегімен шығармашылық жұмыстарда (кескіндеме, графика,

мүсіндеме, сәндік-қолданбалы өнер) көңіл-күйді беру.

Негізгі үш түс. «Жылы», «суық» түстер туралы түсінік.

Адамды қоршаған тұрмыстық заттардың моделін құрастыру.

Түрлі  көркем  техниканы  және  материалдарды  (коллаж,  аппликация, қағаз,

гуашь, акварель, пастель, бор, қарындаш, фломастер, ермексаз, саз, табиғи және

қолда  бар  материалдар) қолдану. Қол  еңбегі құралдарымен  жұмыс  істеу

қауіпсіздігі. Өз жұмыс орнын дұрыс ұйымдастыру.

Көркем өнердің музыка, әдебиет,  театр,  киномен өзара  байланысы.

Суретшілер туралы мәлімет. 

67 

Сурет салу, әшекейлеу, құрастыру, модельдеу

Сабақта  жұмыс  істеу  ережесі  және  көркем өнер  сабағына қажетті

материалдармен  танысу.  «Пішін»  түсінігімен  танысу.  Түс  туралы  алғашқы

түсінік.  Жақын  және қарама-қарсы  түстер  гамма.  Пішін  мен  бейненің

байланысы. Үйлесімділік.

Табиғаттағы  сызық. Жазықтықта  бейнелеу.  Жазықтықтағы  сызық. Түрлі

көркем техника мен тәсілдер.

Бояуларды қолдану. Оларды араластыру арқылы жаңа түстер алу жолдары.

Ермексаз, қағаз, қатырма қағаз,  саз,  гуашь  және  басқа  да  материалдармен

жұмыс  істеу  түрлері.  Сурет,  кескіндеме,  мүсін,  сәндік-қолданбалы өнердің

негізімен танысу, қысқаша мәлімет.

Архитектура  және  дизайн  туралы қысқаша  мәлімет.  Дизайнер  жұмысымен

танысу.

Қағаз, қатырма қағаз  және  басқа  да  материалдардан  табиғи  нысандарды

құрастыру және оны әшекейлеу.

Модельдеу. Ұжымдық модельдеу жұмысы.

Көрмеге

қойылатын  жұмысты  безендіру  тәсілімен  танысу.  Көрме,

мұражайларға топсеруен.

Түрлі  көркем  материалдар  мен  тәсілдерді қолдану.  Сурет  салу, әшекейлеу,

құрастыруға  арналған құрал-материалдарды  таңдау, қауіпсіздік  техникасы  мен

жеке гигиенаны сақтау ережелері. Жұмыс орнын ұйымдастыру.

Аппликация,  графикалық материалдар  мен қағаздың көркемдік 

мүмкіндігі

Аппликация  туралы  мәлімет.  Аппликацияны құрастыруда  композиция

(ырғақ, тепе-теңдік,  түс,  сюжет)  тәсілін қолдану.  Дайын  трафарет  бойынша

аппликация құрастыру.

Аппликация  тәсілімен  түрлі  көркем  жұмыстар  орындау:  ою-өрнектер,

картиналар, тақырыптық, сюжеттік аппликациялар.

Графика  туралы  түсінік.  Көркемдеу құралдары  (қылқалам, қауырсын,

таяқша  және  т.б.),  көркем  тәсілдері  (сызық, штрих)  мен  техниканы  (бояу)

қолдану.

Мүсіндеу  материалдарымен  танысу.  Мүсіншінің

жұмыстары  туралы

мәлімет. Анималистік жанр туралы түсінік.

Халық кәсіпшілігі туралы қысқаша мағлұмат. 

Үлгі тақырыптар:

1. Күзгі жапырақ. Күзгі бояу.

2. Туған өлке жануарлары.

3. Ертегілер кейіпкерлері.

4. Оригами техникасы негізінде жануарлар бейнесін құрастыру.

5. Хайуанаттар паркі.

6. Қала.

7. Бізді қоршаған әлем.

8. Ғажайып жануарлар мен құстар.

9. Көбелектер мен гүлдер.

10. Қиял-ғажайып қаласы. 

68

11. Жағымды және жағымсыз ертегі кейіпкерлері.

12. Наурыз мерекесі.

13. Табиғаттағы құбылыстар.

14. Көктемгі күн.

15. Гүлдер әлемі және т.б.

Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар 

Бастауыш сыныпты бітірген оқушы меңгеруі қажет:

– түрлі көркем материалдарды қолдану арқылы көркем іс-әрекетті;

– келесі

өнер  

түрлері: 

кескіндеме, 

графика, 

мүсіндеме, 

дизайн,

архитектура,  сәндік-қолданбалы  және  халық  өнері  туралы  алғашқы  көркем

еңбек дағдысын;

– көркем  материалдардың: гуашь,  акварель,  пастель,  бор, қарындаш,

ермексаз, қағаз, қатырма қағаздың мәнерлілік мүмкіндіктерін;

– өздігінен 

шығармашылық

іс-әрекет 

тәжірибесін,

ұжымдық 

шығармашылық дағдысын;

– бұйымдарды

құрастыруды,  заттар,

өсімдіктер  мен  жануарларды

бейнелеуді,  кеңістікте  бейнелеу  жұмысын,  жазықтықта  адамды  бейнелеу

туралы алғашқы түсінік пен дағдыны білуі/меңгеруі қажет.

«Технология» білім саласы

«Технология» білім саласы «Технология» пәнінің мазмұнын қамтиды.

Технология

«Технология»  пәнін  оқытудың мақсаты – шығармашылық тұлғаны

қалыптастыру,  оқушылардың

еңбек  дағдысын  дамыту,  көркем  еңбекке

қызығушылықтарын арттыру.

«Технология» пәнін оқытудың міндеттері:

– еңбек әрекетін  жоспарлай  білу, өзінің және өзгенің ісін  бақылау,  баға

беру, түзету, өзіне-өзі қызмет ету дағдыларын қалыптастыру;

– оқушылардың қарапайым құралдармен және түрлі материалдармен жұмыс

істеу біліктіліктерін, пәндік-практикалық дағдыларын қалыптастыру.

Құзыреттіліктер. Бастауыш сыныптарда технология пәнінің базалық білім

мазмұны төмендегідей құзыреттіліктерді қалыптастыруға бағытталуы тиіс.

Мәселені шешу құзыреттілігі:

– конструкторлық міндеттерді  шешу  кезеңдерін логикалық және  уақыттық

бірізділікте анықтап құрайды;

– өзінің әрекетінің нәтижесін бағалайды;

– нысананы  дайындау  барысында  технологиялық

нұсқауға  сәйкес

орындайды;

– өнімнің құрылымына, өзіне  тән қызметіне  және  оның сыртқы  түріне

сәйкес анықтайды;

– практикалық әрекеттің жақсы және әлсіз жағын анықтайды;

– конструкцияға өзгеріс  енгізуде өзінің ойлау әрекетін құрады  және

тұжырымдайды.

69 

Технологиялық құзыреттілік:

– жұмысты техникалық қауіпсіздік ережелерге сүйеніп орындайды;

– материалды өңдеудің негізгі тәсілдерін біледі;

– құралдар мен қажетті материалдарды орынды, дұрыс пайдалана алады;

– қарапайым құрамақ кешенін өздігімен дайындай алады;

– технологиялық мәдениет негіздерін меңгереді;

– өзінің еңбек әрекетінің бірізділігін өздігінен жоспарлай алады;

– қозғалмалы элементтерімен түрлі құрамақтарды құрастыра алады;

– жоба құрып және оны қорғайды;

– мектеп ауласындағы  күз  және  көктем  мезгілінде  болатын  жұмыс

ерекшелігін біледі;

– көркем-графикалық әрекетті игереді;

– материалды және жұмыс уақытын үнемді пайдалана алады;

– мектеп үлескісіндегі күз және қыс мезгілінде болатын жұмыс ерекшелігін

біледі;

– заттық-практикалық әрекетті меңгереді.

Ақпараттық құзыреттілік:

бұйым  дайындау  технологиясына  сәйкес ұсынған  ақпаратты қолданады,

талдайды және оны тұжырымдайды;

белгілеу, бүктеу тәсілдерін қолданады;

нақты  тапсырманы  шешу  кезінде қажет  болатын  ақпаратты  бөліп  ала

алады; 

берілген екі-үш негізгі ақпарат көздері бойынша мәліметтерді жүйелейді;

сызбаларды, қарапайым сызуларды оқиды;

дайын және дайындалатын бұйымдардың өлшемдерін есептейді;

өлшеулердің алуан түрлерін қолданады;

берілген тақырып бойынша мәліметтерді жинақтайды;

қолданбалы өнердің белгілік жүйесі оның мағынасы болып табылатынын

түсінеді;

анықтамалар мен энциклопедияларды қолдана алады.

Коммуникативтік құзыреттілік:

мәтінді  атап,  негізгі  ойын  тұжырымдайды;  мәтінді  мағынасына  және

композициясына қарай жіктей алады;

мәтінді байланыстырып оқиды;

сөйлеу  түрлеріне қарай  мәтін құрастырады:  сипаттау  (затты,  табиғатты,

өсімдікті, жануарды), хабарлау, талдау;

мәтінді  байланыстырып  оқиды,  оған  сұрақ  қойып  және  жауап  береді,

мәтіннен түйінді тірек сөздерді табады;

түйінді  сөздер  мен  иллюстративтік  материалдар  негізінде  (қысқаша,

нақты, таңдап) мәтінді қайталай алады;

оқушы тақырыптың және мәтіннің негізгі ойын анықтайды;

тыңдағанына өзінің бағасын беріп, сезімін білдіреді;

сөйлеу және ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін игереді. 

70 

Экологиялық құзыреттілік:

адамның 

технологиялық 

әрекетінің

сыртқы 

ортаға  

және 

адам 

денсаулығына әсерімен танысады;

қолданылатын материалдың экологиялық жарамдылығын түсінеді;

құрастырылатын  бұйымның

экологиялық

жағынан  лайықтылығын

дәлелдей біледі;

жобалық тапсырманың экологиялық негіздемесін талдау. 

«Технология» пәнінің базалық білім мазмұны 

Табиғи материалдан құрастыру

Табиғи  материалдар  туралы  мәлімет. Қолданылатын  материалдардың

қасиеті. Табиғи  материалды  жинау  және  сақтау  (ағаштың жапырағы,  бүрi,

жаңғағы,  бұтағы,  майда  тас).  Тастан, ұлу қабыршағынан,  тұқымнан  мозаика

құрастыру.

Композиция  негіздері: өлшем үйлесiмi,  симметрия,  асимметрия, қимыл-

қозғалысты  бере  бiлу  (бейнелеу өнері  курсынан).  Ермексаз,  жіп  және  сым

көмегі арқылы бұйым бөлшектерін біріктіру.

Сабаннан,  кендiр  жiптен,  кепкен өсiмдiктен  ойыншық, заттар  жасау

технологиясы. 

Аппликация. 

Сюжетті  

аппликация. 

Симметриялы,

асимметриялы  бұйымдар  орындау  және  оларды әсемдеу.  Біріктіру  тәсілдері.

Бұйымдар бөлшектерін біріктіру түрлерін талдау және негіздеу.

Табиғи  материалдан құрастыру  кезiнде  еңбек қауiпсiздiгiн  және  жеке  бас

гигиенасын сақтау.

Қағаз және қатырма қағаздан құрастыру жұмысы

Қағазбен  жұмыс  түрлері  (бүктеу, қаттау,  ою, қию,  желiмдеу).  Зат

бөлшектерi  мен  бұйымдарды қалып-үлгi  және сызғыштың көмегiмен өлшеу.

Қағаз бұйым бөлшектерiн бiр-бiрiне желiмдеу. Қағазбен жұмыс жасауды ұжым

болып  жоспарлау. Өрнек  салу.  Жиек өрнек  түрлерi  («сынық»,  «толқынды»).

Геометриялық фигуралардан аппликация құрастыру.

Күнделiктi  және  мерекелік  бұйымдар.

Әдемi  заттардың

ерекшелiгi.

Қазақтың үй жиһаздары. Қолданбалы өнердегі белгілер. Сурет пен сызбаларды

пайдалану.  Шеңберде өрнек құру.  Шеберлердің  өрнектерді  пайдалануы.

Жолақтағы өрнектер.

Қозғалатын қуыршақтар. Қағаз  жолақшасы  мен  жалтырауық  қағаздан

ойыншықтар құрастыру. Қайық,  қатырма қағаз қорабын,  салпыншақ  үлгілеу.

Жаңа жылдық ойыншықтар құрастыру. Наурыз мерекесіне ұлттық өрнектермен

безендірілген бұйымдар дайындау.

Қағаз және қатырма қағазбен жұмыс жасау кезiндегi еңбек қауiпсiздiгi және

оқушының жеке  бас  гигиенасы  ережелерiн  сақтау.  Жұмыс  орнын  дайындау.

Құралдар мен материалдарды пайдалану және оны күту ережесi. 

Модельдеу және құрастыру

Сызық түрлерi  мен  олардың белгiленуi  (түзу,  толқынды-ирек,  сынық);

қағаздың түрлерi  және  оның  қолданылу  аясы;  желiмдi  пайдалану; қағазды

бүктеу (негiзгi тәсiл, қыр түсiру) және оны қию.

Модельдеу  және құрастыру  алгоритмi.  Пластмасса,  конструкторлар  және

«Лего». 

Оригами. Қатырма қағаздан үлгілеу. Қағаз  жолақтарынан  композиция

құрастыру.

Құрастыру  және үлгiлеу  технологиясы.  Сызба-үлгiнi  оқу.  Модельдi  сызба

бойынша құрастыру  және  бөлшектеу.  Жылжымалы  және  жылжымайтын

бөлшектерді бiрiктіру. Қағаз және қатырма қағаздан шырша ойыншығын жасау.

Өз қиялы  бойынша  бұйымдардың  үлгісін құрастыру. Ұлттық бұйымдар үшін

ою-өрнектер құрастыру.

Мозаика құрастыру. Ұсақ тастардан мозаика құрастыру.

Қозғалмалы  бұйымдар құрастыру. Қозғалмайтын  бөлшектердi  бiрiктiру.

Әртүрлi материалдан үлгі құрастыру. Ғарышқа ұшу тарихынан мәлiмет.

Еңбек қауiпсiздiгi және оқушының жекебас гигиенасы ережелерiн сақтау.

Көркем бұйым туралы

Материал  түрлерi. Әртүрлi  материалдардың ерекшеліктерін  салыстыру

және өзiндiк қасиетiне қарай  пайдалану.  Материал  таңдау.  Олардың атауы

(қағаз,  мата,  ермексаз,  т.б.)  мен қолданылу  аясы.  Ермексаз,  желiм,  жiп  пен

сымның  құрамақ бөлшектерiн  бiрiктiру қасиетi. Үлгi  бойынша,  графикалық

сызба  белгi  және өз  ойынан  бұйым  жасау  технологиясы.  Жобалау әрекетіне

кіріспе. 

Ермексазбен мүсіндеу технологиясы. Үлгi және сурет бойынша жануарлар

мен адам бейнесiн мүсiндеу техникасы. Жеке бөліктерді жапсырмалау.

Қазақ және Қазақстанда тұратын басқа ұлт қолөнерінің ерекшеліктері 

мен  айырмашылығы.

Қазақ және Қазақстанда  тұратын  халықтардың қолданбалы өнер шеберлерінің бұйымдарымен таныстыру.

Тоқыма  және  басқа  материалдар  туралы  мәлімет. Қиял-ғажайып әлемiнiң

және  ертегі  кейiпкерлерiнің киімдерін қиялдау.  Көркем  бейне  жасау үшін

материалдарды үйлестіру.

Дөңгелек  пішіндегі  жұмсақ ойыншықтар  дайындау.  Жобаны ұжыммен

орындау. 

Қазақ және Қазақстанда тұратын  халықтардың ою-өрнектерiнің ерекшеліктері туралы мағлұмат.

Нобайды  және  схеманы  оқу  ережесі,  оларды  материалды

өңдеу

технологиясын жоспарлау кезінде пайдалану.

Мата, баутаспа, жiп, сым түрлерi және олардың қасиетi. Материалды үнемдi

пайдалану.  Белгiлеу,  пiшу,  тiгу,  кестелеу,  моншақ-маржан бастыру  арқылы

бұйымды әрлеу.  Шалма  тiгiс, қайып-тiгу.  Шашақ  (пайдаланылуы,  жасау

технологиясы).

Сым,  жалтырауық  қағаздан әсемдiк  бұйымдар  жасау. Үлгi, қиық,  өлшем

бойынша дайын бұйымдарды талдау. Қуыршақ театрымен танысу.

Матамен жұмыс. Маталардың өңi мен астарын, өлшемін анықтау. Әртүрлі

матаны пайдалана отырып, қиялы бойынша аппликация құрастыру. Әшекейлеу

үшін қарапайым ұлттық ою-өрнектерді пайдалану. 

Сәндік өнер. Сәндiк өнер  технологиясы  туралы қысқаша  мәлімет.  Сызба

үлгi  бойынша  моншақ-маржан  тігу. Әшекейлеу үшін әртүрлі  моншақ-маржан

тастарын пайдалану. Дәстүрлі әшекейлеу. Қазақтың зергерлік бұйымдарындағы

түстердің үйлесімділігі. Аппликация-фантазия құрастыру.

Сымнан, таспадан бұйымдар жасау.

«Технология»  пәні  бойынша  оқушылардың 

дайындық 

деңгейіне 

қойылатын талаптар 

Бастауыш сыныпты аяқтаған оқушы:

– қолданылатын құралдар мен материалдардың атауын және қолдану аясын;

– қазақтың және Қазақстанда тұратын халықтардың ою-өрнектерiнiң өзiндiк

ерекшелiктерін;

– еңбек қауiпсiздiгi және жекебасның гигиенасы ережелерiн сақтауды білуі 

тиіс. 

Сонымен қатар:

– әртүрлі  материалдан  жасалған қозғалмалы  модельдерге  және  оларды

құрастыру кезеңдеріне талдау жүргізу;

– технологиялық процестегі  мәселелерді  анықтап  және  оны  шешуді

нақтылау;

– өзінің әрекетін және оның нәтижесін бағалау;

– мақсатқа жетуде өзінің әрекетін саналы құрау;

– жобаны орындау және оны қорғау білігін меңгеруі қажет.

«Дене шынықтыру» білім саласы

«Дене  шынықтыру»  білім  саласы  «Дене  шынықтыру»  пәнінің мазмұнын

қамтиды. 

Қорытынды

12 жылдық білім беру жүйесіне көшу – әлемдік білім кеңістігіне еркін енуді

көздейтін  заман  талабынан  туындап  отырған  мәселе  болғандықтан, қазіргі

таңда білім беру ұйымдарының алдына дамып келе жатқан қоғамда өмір сүруге

икемді, қоғам  пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге  асыруға  дайын,  білімді,

шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлға қалыптастыру

мақсаты қойылады.

Қазақстандық білім  беру  жүйесінің  12 жылдық оқыту моделіне  көшуі  жас

ұрпақтың білім  алу  мүмкіндіктерін  кеңейту,  отандық білім  беру  жүйесін

әлемдік  білім  беру  жүйесіне  кіріктіру  мақсатынан  туындайды. Алдыңғы

қатарлы  дамыған  елдердің  (Финляндия,  Сингапур,  АҚШ)  12  жылдық білім

беруге  көшудегі  іс-тәжірибелері  еліміздің білім  беру  жүйесіне  сапалы

өзгерістер  енгізу қажеттігін  дәлелдеді. Мектеп түлегінің әлеуметтік  және

қоғамдық  өмірдегі өзгерістерге  икемделе  отырып,  мектепте  алған  білімдері

негізінде әрекет етуге қабілеттілігі мен дайындығын тың мазмұнды жаңа білім

беру  жүйесі ғана қамтамасыз  ететінін әлемдік  тәжірибе  көрсетіп  отыр. Бұл

оқушыларға берілетін білім мазмұнын қайта құруды талап етеді.

Осыған  орай әдістемелік құралда ғылыми-зерттеу  еңбектері  мен

педагогикалық, психологиялық  әдебиеттерге,  бүгінгі  күнге  дейінгі әзірленген

мемлекеттік  жалпыға  міндетті  орта  білім  беру  стандарттары мен оқу

бағдарламаларына талдау жасалып,  соның негізінде 12  жылдық мектептің

бастауыш  сатысында білім беру мазмұнын анықтауда ескерілуі  тиіс мынадай

талаптар айқындалды:

– білім беру мазмұнын ізгілендіру;

– Базалық білім  мазмұнының  ғылымилық, сабақтастық, жүйелілік, бірізділік, көрнекілік жəне түсініктілік принциптерін жүзеге асыру;

– базалық білім мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне және қабылдау

мүмкіндіктеріне сəйкес болуын ескеру;

– тұлғаның жан-жақты  дамуы  жəне  оның оқу әрекетінің  қалыптасуына

қажет білім, білік, дағдылардың қамтылуын қамтамасыз ету;

– базалық білім  мазмұнының көлемі  санитарлық-эпидемиологиялық нормалар  мен  ережелерде  бекітілген  оқу  жүктемесінің жоғары  шекті  көлеміне

сəйкес келуін қадағалау;

– базалық білім мазмұнын жасауда халықаралық тəжірибені ескеру;

– білім  беру  мазмұнын қоғамның  қазірг әлеуметтік-экономикалық сұранысына сәйкестендіру;

– өздігінен  білім  алуға,  оны  практикада қолдана  білуге  тәрбиелеуге

бағытталған,  негізгі құзырлылықтар қалыптастыруға  ықпал  ететін  білім  беру

мазмұнымен қамтамасыз ету;

– білім  беру  мазмұнын  оқушының дүниені өздігінен ғылыми  тәсілмен

тануына, өздігінен ізденуіне бағдарлау;

– білім мазмұнын ұлттық мәдениетті құрметтеуге, өзге мәдени бастамаларға

ашық болуға тәрбиелеуге бағдарлау;

білім  мазмұнын  анықтау  немесе  іріктеу  барысында  кіріктіру,  талдау,  жинақтау,  салыстыру,  саралау,  спиральдық, аралас құрылымдық  әдістерге

сүйену.

Сонымен, қорыта келе, ғылыми-педагогикалық әдебиеттер мен зерттеулерді талдау негізінде алға қойған міндеттерге сай мынадай тұжырымдар жасалды:

– білім мазмұны  оқушылардың  қазіргі  заманғы  білім  алу қажеттіліктерін

толығымен қанағаттандыруға бағытталуы тиіс;

– 12  жылдық білім  берудің стандарттары мен  оқу  бағдарламалары өмірлік

маңызды  дағдыларды  дамыту,  оқушының жеке  басының  қызығушылығы  мен

талғамдарын  ескеру,  дамыту,  олардың бойында  жалпы  оқу  іскерліктерін

қалыптастыру,  сондай-ақ  әр  оқушының және қоғамның мүддесі  мен қажеттіліктерін  ескеру,  жеке тұлғаны  жоғары  сапамен  оқыту,  тәрбиелеу

мақсаттарын жүзеге асыруға құрылуы тиіс;

– оқушының отбасылық экономикалық-әлеуметтік  жағдайына,  жынысына,

ұлтына, дініне қарамастан оның қабілетін барынша дамыту көзделуі керек;

– жастардың күнделікті қоғам өмірінде  болып жатқан  жаңалықтар  мен

өзгерістерге тез бейімделуіне жағдай жасалғаны жөн;

– ақпараттарды өздігінен  табу  мен өңдеу  біліктілігін қалыптастыру,

ақпараттық технологияларды  тиімді  пайдалану, өздігінен  даму  және өзін-өзі

бағалау дағдыларын қалыптастыру мақсатымен байланыстырылуы тиіс. 

№ 53 ОРТА МЕКТЕП

Доклад

Технология пәнінен жаңаша оқытудың әдіс - тәсілдері

Өткізген мұгалім : Байгали Г.Н

2017-2018 оқу жылы