6 сыныф.
Мевзу: Сыфат мемлекетине сеяат.
(Умумийлештириджи дерс).
Макъсат: - сыфат мевзусында кечильгенлерни текрарлав;
- сыфатларны джумлелерде тез тапмакъ;
- талебелернинъ агъзавий ве язма нутукъларыны зенгинлештирюв;
- ана тилимизге, табиаткъа севги ашлав.
Донатув: тестлер, перфокарталар, таблица, карточкалар.
Дерснинъ кетишаты.
Эпиграф. Мен предметни тайин этем,
Олар меннен пек бельгилер.
Мен нутукъны дюльберлетем,
Мени сиз билинъ айбетленъ.
I Тешкилий муит.
Оджа: Балалар, бугунъ бизим дерсимиз эр кунь кечирильген дерске ошамайджакъ. Биз сизлернен Сыфат мемлекетине сеяаткъа кетеджекмиз. Сыфат мевзусында кечирильгенлерни текрарлармыз. Метинлерде сыфатларны тапмагъа огренирмиз. Сыфатны грамматик ве морфологик хусусиетлерини бельгилермиз. Эр бир сеяат токътавнен ола. Бизим де бугунь еди токътавымыз оладжакъ.
I токътав. Фронталь. Суаль-джевап шекилинде оладжакъ.
Оджа: Насыл илим сёз чешитлерини огрене?
Талебе: Сёз чешитлерини морфология илими огрене.
Оджа: Насыл сёз чешитлерини сиз билесинъиз?
Талебе: Биз исим. сыфат, филь, сайы, замир, зарф сёз чешитлерини билемиз.
Оджа: Бу насыл сёз чешитлери?
Талебе: Бу мустакъиль сёз чешитлери.
Оджа: Я, даа насыл сёз чешитлери бар.
Талебе: Даа ярдымджы сёз чешитлери бар.
Оджа: Энди, балалар, эпиграфны окъуйыкъ ве насыл сёз чешити мында сакъ лангъаныны тапайыкъ?
Талебе: Бу эпиграфта сыфат сёз чешити сакълангъан.
Оджа: Мына бугунь де биз, сыфат акъкъында сёз юрютеджекмиз.
2 токътав. Лугъат иши.
(талебелерге перфокарталар даркъатыла)
3 токътав. Окъув. Имля.
Оджа: Неге биз сыфат деймиз? Насыл сыфат дереджелерини билесинъиз?
Талебе: Сыфат предметнинъ аляметини бильдире, насыл? суальге джевап бере.
Сыфат адий, тенъештирме, устюнлюк дереджесинде ола.
Оджа: Даа насыл сыфат шекиллери бар?
Талебе: Сыфатлар азлаштырма ве къуветлендирме олалар.
Оджа: Манасына коре сыфатлар насыл олалар?
Талебе: Манасына коре сыфатлар аслий ве нисбий олалар.
Оджа: Сыфатлар насыл усулларнен япыла?
Талебе: Сыфатлар морфологик ве синтактик усулларнен япылалар
1 вазифе.
Шимди исе таблицагъа дикъкъат этинъиз ве дефтерлеринъизге язынъыз.
2 вазифе.
Мен шимди сизге аслий ве нисбий сыфатларны окъуйджам, сизлер исе догъру джевап бермеге тырышынъыз. Рале устюндеки карточкаларынъызны догъру джевапкъа котеринъиз. ( карточкада А, Н арифлери)
Узун антер(А), мераметли адам (а), бостандаки бибер (н),
ярынки кунь (н), сыджакъ аш (а), къуру топракъ (а), ольчеген алет (н),
балабан копек (а), бедений тербие (н), къайтавлагъан хасталыкъ (н),
беяз явлукъ (а), къышлыкъ богъдай (н).
4 токътав. Грамматик лото.
(Таблица №2. Ралелер устюнде карточкаларда сёзлер язылгъан оларны джедвельге язынъыз.
Джедвель Инсаннынъ тышкъы къыяфети. Колем. Дам-лезет. Тюс-ренк. Шекиль.
Беяз, яхшы, шакъаджы, къатты, ешиль, къувурчыкъ, сачлы, мераметсиз,
былтырки, юксек, сабырлы, утанчакъ, тузлу, аджджы, мазаллы, уфакъ,
экши, чалышкъыр, сувукъ ава, узакъ ёл, шенъ къыз, ташлы ёл, кенъ, тар.
5 токътав. Тапмаджалы.
1. Мен сизге тапмаджалар окъуйджам, сизлер исе джевабыны айтарсыз
Къанаты бурма,
Сеси зурна. (Хораз)
Къуйругъы уп-узун, юню къабарыкъ.
Аягъы пек къыскъа ве эм де арыкъ.
Теректен терекке атлай, бакъ ишине,
Пелит эм фындыкъ къыра тишинен. (Сансар)
Къаранлыкъ аран ичинде
Къызыл огюз чапкъалай. (Тиль)
2. Тахтада шарлар асувлы. Оларнынъ устюнде язувлар. Олар бири- бирини джойгъанлар. Оларгъа ярдым этинъиз ве дефтерлеринъизге язынъыз.
6 токътав. Масаллар алеминде.
Масалдан джумле сечип алына ве тахтада талебе язып, талиль эте.
Къувурчыкъ сачлы бир къызчыкънынъ озюне бенъзеген пек дюльбер
къокъласы бар экен.
7 токътав. Нутукъ инкишафы.
Талебелер эвде тереклернинъ ресимини сызып кетирелер. Ресим устюнде субет.
Терекнинъ аляметлерини, тюсюни айталар.
Оджа: Бунынънен, биз бугунъ сыфат акъкъында бутюн бильгенлеримизни текрарладыкъ.
Дерс битти. Талебелерни баалав.
Дерсни азырлады:
Джанкой районы,
Яркое Поле умумтасиль мектебининъ
къырымтатар тили ве эдебияты оджасы
Белялова Ленура Руждиевна
