Лум мутын ойлымаш ужаш ойыртемже.

Лум мутын ойлымаш ужаш ойыртемже. 5 класс.

Цель: Лум му тын туналтыш школышто эртыме шинчымашым тергаш да келгемдаш, лум мутын кажне мофологический да синтаксический рольжым рашемдаш, синоним нерген шарналташ, патриотизм шулышым йоча-влаклан кумыландаш ,Сенымаш кече нерген каласкалаш .

Урок радам.

Орг. момент. Саламлийже, йоча-влак! Йоча-влак икте-весым ончалына, шыман шыргыжына да уло кумылна дене пашам ышташ туналына.

СЛ 2. Колыштына, тыланда лудам п/м, каласыза могай пагыт н-н ойлалтеш.

Шошо толын, шошо

Кече ырыкта.

Коремлаште шолын,

вудшо шоргыкра.

Кече шокшо лийын,

Пуртус ылыжеш

Укш мучашке шинчын

Шырчык муралта.

Шошын могай палыже-влакым те эше ужыда тиде п\м?

А те шырчыкым чылан ужын улыда? Омартажым ямдыленда? Шырчы мемнан сад-пакчанам шукш да копшанге-влак деч эрыкта.

«Шошо» мут могай ойлымаш ужаш лиеш? Могай йодышлан вашмутым пуа?

А тыште эше лум мутым муаш лиеш мо?

Тиде мут -влак мом ончыктат?

А ынде ко мыланем каласа, мо нерген ме таче ойлаш туналына?

Тема Чын. Тетрадьым почына, возена числам, класс паша да темым «Лум мутын ойлымаш ужаш ойыртемже».

Цель Таче ме тендан дене лум мут нерген туналтыш классыште тунемме шинчымашдам тергена да келгемдена.

Снонимым ушештарымаш.

СЛ 3 Йоча-влак тиде пуымо мут-влаклан синонимым муын возаш. Ондак, шарналтена: Мо тугай синоним? ( Лишыл але икгай лексический значениян мут-влакым синоним маныт)

Йоча – рвезе, эрге, ньога,икшыве, шочшо, иге, чукай.

Эл – кундем, мланде, вер-шор, республика.

Каласыза-ян, могай йодышлан в\м пуа рвезе мут, а эл мут? (Ко? Мо?)

Тугеже йоча, рвезе могай предмет ым ончыктат? Одушевленный да неодушевленный. Марий йылмыште ко? Йодышлан в\м айдемымончыктышо лум мут-влак. (рвезе, йоча ) моло л.м. чонанжат, чондымыжат мо? Йодышлан в\м пуа.(имне, ушкал, корем, курык)

СЛ4 Л. М нарицательный да собственный лиеш (ял, ер, Вера, Урал курык, Сенымаш кече, школ).

Ко каласа мо тугай лум мут? () СЛ5 Определение на слайде.160 стр. правилым лудына

СЛ6 Физминутка.

КО? йодышлан в\м пуышо мутлан кидым кушко нолтена;

Мо? Йодышлан в/м пуышо мутлан – кидым ончыко ыштена;

Вес ойлымаш ужаш гыч мутым колыда – шинчына.

(корно, удыр, воштылаш, салтак, куржаш, книга, велосипед, ака, шокшо).

Закреплениа материала. Тендан ончылно текст. Лудын лектына, каласена мо нерген ойлалтеш тиде текстыште.

Ковам – салтак.

Сар годым поръен –шамыч веле огыл, удырамаш-влакат тыршеныт. Нуно тылыштат, фронтыштат Шочмо эллан полшеныт. Мыйын ковамат латкандаш ияш фронтышко каен. Тушто ондак салтак-влакын вургемыштым мушкеден, варажым медшужарлан ыштен. Тыгай паша кугу полышым пуэн, Сенымаш кечым лишемден. Сар пытымек, ковам шочмо ялышкыже портылын, ешым чумырен, куд йочам йол умбак шогалтен.

Кажне салтак Сенымаш кечым лишемдаш полшен. Калык шучко ойгым илен лектын, ятыр ен монго портылын огыл. Но нуно кажне енын шумыштыжо илат. Ме курым-курымеш шарнаш туналына.

1941-1945 ийлаште эртен Кугу Ачамландылык сар.Чыланат тыршеныт илышыштым чаманыде Сенымаш кече деке шуаш. Нуным ме шке шумыштына шарнышаш улына.

Текст почеш йодыш пашам эртараш.

СЛ 7 Йоча-влак, 1) тиде текстыште муына лум мут –влакым ( одушевлен, неодушевлен, нариц, собствен.) ;

2) Сар, салтак мут-влакым падеж дене вашталтена;

И. сар салтак Р. Сарын, салтакын Д. сарлан, салтаклан В. Сарым, салтакым М(кушто)сарыште. Н(кушко)сарышке О(кушан) сареш.

3)ЕД.да МН. Числаште шогышо лум мут-влакым муына ( поръен-шамыч, удырамаш-влак)

СЛ8 4) Ковам мо дене вашталтын ( лица дене).

Предложений-влакым пуалтын доскаш, лончена.

1)Ковам—салтак. 2) Нуно тылыштат, фронтыштат Шочмо эллан полшеныт.

Тугеже лум мут предложенийыште главный членат да второстепенный членат лийын кертеш.

Итог. Молодцы. Йоча-влак тугеже ме мо нерген таче палышна? А ынде шкендан тест почеш тергена.

1. Мо тугай лум мут?

а) предметын палыжым ончыктышо ойлымаш ужаш;

б) тоштемше мут;

в) предметым ончыктышо ойлымаш ужаш.

2. Кудо лум мут ко? йодышлан вашмутым ок пу?

а) рвезе;

б) шонго;

в)презе.

3. Палемдыме лум мут –влак предложенийын могай членже лийыт?

Пече воктен, корем мучко пушенге- влак лышташыштым тарватат .

а)умландарыше член;

б) дополнений

в) подлежащий.

4. Лум мутын могай вашталтше палыже уке.

а) лица;

б) наклонений;

в) падеж.

Взаимопроверка. Оценивание.

Сл9 Сурт паша. 335п, 164 С.

СЛ10 Рефлексия. Мом мый паленам лум мут нерген.

Мом мый уым таче урокышто пален налынам.

СЛ11 Тау уроклан.