ЛЕКСИКА Б?ЛЕГЕН ГОМУМИЛ?ШТЕРЕП КАБАТЛАУ

5

Казан шәһәре Яңа Савин районы

23 нче татар-рус урта мәктәбе

“ Бөек җиңү көннәре безнең хәтердә” темасына инша.

Башкарды: 8 Т сыйныф укучысы

Хәярова Лиана

Укытучы:Гатауллина Л.Т.

2009 ел

Каушарга, бер адым чигәргә,

Халыклар, юк безнең хакыбыз,

Җиңәргә, җиңәргә, җиңәргә!

Бу – безнең мокатдәс антыбыз!

(Ә.Фәйзи)

Сугыш кешелек өчен зур афәт. Бик күп кан, күз яше түгелгән, озакка сузылган дүрт ел. Ул еллар әле бүген дә һич узып китмәслек кебек тоела. Ә сугыш барганда, һәр йортны, һәр гаиләне кайгы, үлем сагалап тора. Ул күпме балаларны газиз ата-аналарыннан аерды, аларның чәчәк кебек гомерләрен аяк астына салып таптады. Шушы сугыш аркасында меңләгән шәһәрләр җимерелгән, Җир йөзеннән гөрләп торган авыллар юкка чыккан, шау чәчәккә күмелгән бакчалар янып көлгә әйләнгән. Ләкин халык үз-үзен аямаган, көрәшкән.

Дәһшәтле сугыш еллары бездән никадәр генә ерагая барса да, халык батырлыгының бөеклеге, фашизмны җиңүнең дөнья күләмендәге тарихи әһәмияте безнең күңелләргә шулкадәр якыная бара.

Сугыш башлангач, авыллардагы ир-атлар, яшьүсмер егетләр фронтка киткәннәр. Алар урынына карт-корылыр, хатын-кызлар, бала-чагалар гына калып, томышның бөтен авырлыкларын, кайгы-хәсрәтләрен үз җилкәләрендә күтәргәннәр.

Алар Җинү көнен, аз гына булса да, якынайту өчен кулларыннан килгәннең барысын да эшләгәннәр. Иген иккәннәр, тәүлекләр буе станокларда корал ясаганнар. Оекбашлар бәйләгәннәр, кием-салымнар теккәннәр. Алар барысы да фронт өчен җиңүне якынайту өчен тырышканнар.

Ул елларда аларның күбесе, өеннән, туган авылыннан аерылып, оборона өчен окоп казыгын, күкрәктән кар ерып, кышкы салкыннарда урман кискән, 40-45 градуслы салкыннар да аларның рухын сындыра алмаган.

Бу сочинениены язарга мине мәктәбебездә үткәрелгән сугыш ветераннарына багышланган конференция этәрде. Конференциядә бик күп укучылар чыгыш ясадылар һәм дипломнарга, грамоталарга лаек булдылар.

Минем үземнең яраткан бабам турында берничә сүз белән язып үтәсем килә. Ул Питрәч районы Кызыл Ям авылында яши. Сугыш башланганда безнең бабабыз Хәяров Илгиз колхозда эшли, аның әле үсмер вакыты гына.. Салкын кыш җитә. Аларны Канаш станциясенә окоп казырга җибәрәләр.1942 нче елда инде ул Казанда ФЗОда укый. Ә 1943 нче елны үзе теләп сугышка китә. Аңа бу вакытта 19 яшь кенә була. Армиягә алынгач, Канаш станциясендә хәзерлек курсын үтә һәм Орел шәһәре янында сугышта катнаша. Бабабыз 1943 нче елның сентябрендә каты яралана, кыр госпиталендә дәвалана. 1944 нче елны өйгә әйләнеп кайта. Сугыштан алган яра тиз төзәлми, бер елга кадәр дәвам итә. Уңайлангач, 1945 нче елда авылда бригадир булып эшли башлый.Пенсиягә чыкканчы һәм пенсиягә чыккач та биш ел тракторда эшли. Без барыбыз да яраткан бабабыз белән горурланабыз. әгәр бәйрәмдә бергә җыйналабыз, түгәрәкләнәбез. Аңа быел 80 яшь тулды.

Гади ветераннар белән беррәттән татар халкыбызның бөек шәхесләренең язмышлары да күп рефератларда урын алды. Халык белән бергә татар шагыйрьләре дә явыз дошманга каршы көрәшүчеләр сафына беренчеләрдән булып басалар. Сугыш тынып торган арада фашизмга каршы көрәшкә чакырып Туган ил, Ватанны сакларга өндәгән шигырьләр язганнар. К.Нәҗми “Фашизмга үлем”, Ә.Исхак “ Канга – кан!”, М. Җәлил “ Тупчы анты”, Ф.Кәрим “ Ант” шигырьләре.

Татар шагыйре Ф. Кәрим 1941 нче елның 30 декабрендә сугышка китә. Аның каләм көче бу елларда аеруча ныгый. Ул бик күп шигырьләр иҗат итә. Тик аның гомере кыска була. Нинди үкенеч, сугыш бетәргә ике ай ярым калганда, 1945 нче елның 19 февралендә ул батырларча һәлак була. Шушы бәрелештә һәлак булган Ф. Кәрим батырлыгы өчен “Беренче дәрәҗә Ватан сугышы” ордены бирелә. Әлеге орден Казанга 1966 нчы елда гына килеп җитә.

Күп кенә шагыйрьләрнең гомере җырланып бетмәгән җыр кебек өзелә.

Вакытлар уза, буыннар алмаша. Ватан сугышы беткәнгә дә инде шактый вакыт узып бара. Әмма сугыш хатирәләре, дошманга күкрәк киереп каршы торган, изге җиребезне илбасарлардан саклап калган, аның иминлеге өчен гомерен дә кызганмаган каһарманнар һичкайчан онытылмас!

Без һәлак булган геройларның истәлеген ят итәбез, батырлык күрсәткән һәм исән-сау кайткан фронтовиклар, фидакарь хезмәт куйган тыл каһарманнары алдында баш иябез.

Һәр елны илебез 9 нчы Майда Җиңү көнен билгеләп үтә. Бу көн бөтен халык горурланган һәм бер үк вакытта тирән кайгы кичергән көн. Гаять канлы, фаҗигале сугышка нокта куйган көн.

Бу кайгылы һәм шатлыклы көнне без Ватан бәйсезлеге өчен яу кырында башларын салган каһарманнарны хөрмәт белән искә алабыз, сугыштан соң илне торгызу өчен армый-талмый эшләгән ветераннарны данлыйбыз. Безнең инде ветераннарыбыз да кимегәннән-кими бара. Без алар белән һәр елны Җиңү бәйрәмендә очрашабыз. Аларга үзебезне кызыксындырган сорауларыбызны бирәбез. Алар үзләренең сугышта күргәннәрен, дошман белән күзгә-күз очрашулары турында сөйлиләр.

Картаймагыз әле, ветераннар,

Картаймагыз, әй, тынгысыз җаннар!

Сезгә тиеш әле бик күп язлар,

Сезгә тиеш әле бик күп назлар.

Фашизмнан азат ителгән Европа илләрендә дә, бездәге кебек үк, җир солдатлар каны белән сугарылган, кая гына карама, мәһабәт һәйкәлләр, ташлар куелган. Исәпсез-хисапсыз шул каберләрдә исемнәрен сугыш өермәсе алып киткән мәрхүмнәр ята. Аларны мәңгеләштерү – безнең изге бурычыбыз, вөҗданыбыз, намусыбыз эше.

Җир йөзендә сугышлар кабатланмасын. Яшь егетләрнең гомере вакытсыз өзелмәсен, ата-аналар кайгы яше түкмәсен иде. Кеше бу дөньяга иҗат итү, җирне матурайту өчен яратылган!