Уйғур әдәбиятидин 5-синип үчүн
1-чарәк бойичә жәмлигүчи баһалашқа беғишланған тапшурмилар
Оқуғучиниң коди__________________________
Тапшуруқлар.
1-тапшуруқ. Тест тапшурмисини орунлаң.
1. Чинтөмүр батурниң етиниң исми:
А) Жәрән қашқа
Ә)Торуқ ат
Б) Чалиқуйруқ
В) Қара йорға
2. Йәттә башлиқ ялмавузниң қешиға Мәхтумсула барди:
А) От сорап
Ә) Нан сорап
Б) Акисини сорап
В) Йол сорап
3. «Тай билән бала» чөчигидики сәлбий персонаж:
А) Атиси
Ә) Бала
Б) Өгәй аниси
В) Тай
3. Садир Палванниң қизи:
А) Һелимә
Ә) Помачхан
Б) Турабүви
В) Айнисә
4. Ө. Муһәммәдийниң туғулған жили:
А) 1906
Ә) 1908
Б) 1931
В) 1910
5. «Еғир күнләрдә» һекайисидә Һаким:
А) акиси
Ә) хошниси
Б) чоң дадиси
В) синипдиши
2-тапшуруқ. «Чинтөмүр батур вә Мәхтумсула» чөчигиниң мавзуси билән идеясини ениқлаң.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3-тапшуруқ. «Тай билән бала» чөчигидики икки нәрсини селиштурған вә қариму-қарши қойған тәсвирләрни тепиң.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4-тапшуруқ. Өмәр Муһәммәдийниң «Еғир күнләрдә» һекайисидики персонажларни һәқиқий һаят билән селиштуруп, баһа бериң.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5-тапшуруқ. Садир Палванниң қошақлирини ядқа ейтиң.
Уйғур әдәбиятидин 6-синип үчүн
1-чарәк бойичә жәмлигүчи баһалашқа беғишланған тапшурмилар
Оқуғучиниң коди__________________________
Тапшуруқлар.
1-тапшуруқ. Тест тапшурмисини орунлаң.
1. Йүсүп Хас Һажипниң туғулған жути:
А) Қәшқәр
Ә) Барсхан
Б) Баласағун
В) Турпан
2. М. Қәшқәрийниң яшиған дәври:
А) 1008–1105
Ә) 1008-1090
Б) 1010-1089
В) 1009-1100
3. «Қиссәи Рәбғузий» ____ баптин ибарәт?
А) 75
Ә) 72
Б) 73
В) 74
4. Ә. Навайиниң устази:
А) М. Қәшқәрий
Ә) Йүсүп Хас Һажип
Б) Рәбғузий
В) Лутфий
4. Ә. Навайиниң әсәри
А) «Қиссәи Рәбғузий»
Ә) «Қудатғу билик»
Б) «Мәҗалисун нәфаис»
В) «Рәбат оғуз»
5. «Шир билән Дурраж»ниң идеяси:
А) Достқа садиқ болуш
Ә) Әмгәккә үгитиш
Б) Ялған ейтмаслиқ
В) Тәбиәтни қоғдаш
2-тапшуруқ. «Һәтәмтай һекайиси» әсәриниң жанрини, фабулисини, сюжетини ениқлаш.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3-тапшуруқ. «Қиссәи Рәбғузий» әсәриниң композициясидики мәлум бир эпизодниң әһмийити тоғрисида пикир ейтиң.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4-тапшуруқ. «Шир билән Дурраж» һекаисидики дики персонажлар мунасивитини аиләвий қәдрийәтләр турғусидан тәһлил қилип, 60-80 сөздин ибарәт әдәбий эссе йезиң.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4-тапшуруқ. «Дивану луғәтит түрктин» берилгән мақал-тәмсилләрни ейтип, мәнасини чүшәндүрүң.
Уйғур тилидин 5-синип үчүн
1-чарәк бойичә жәмлигүчи баһалашқа беғишланған тапшурмилар
Оқуғучиниң коди__________________________
Тапшурмилар.
Тиңшаш.
1-тапшуруқ. Тиңшалған мәтинниң мәзмуни асасида соаллар түзүп, уларға жавап берип, көтирилгән мәсилә бойичә өз пикриңизни билдүрүң.
Угида немә көрсә...
Момиси йәттә яшлиқ Сирдаштин сориди:
– Чоң дадаң өйдимекән?
– Яқ.
– Нәгә кетипту?
– Мән барғанда йоқ еди, кейин кәптиғу.
– Сән көрмидиңму уни?
– У келипла, нериқи бөлмигә кирип кетипту.
– Кирип салам бәрмидиңму?
– Өзи чиқмидиғу.
– У сениң алдиңға немишкә чиқатти? Биринчидин, у сени көрмәпту, иккинчидин, сән кичик болғандин кейин, алдиға кирип салам беришиң керәк еди. Сениң кәлгиниңни билиптиму?
– Һәй-таң. У бизниңкигә кәлгәндә, һәммимиз алдиға чиқтуққу. Һәтта, мома, сәнму орнуңдин туруп көрүштүң.
– Өйгә меһман кәлгәндә, орнидин туруп қарши елиш – һөрмәт, балам. Меһмандин улуқ нәрсә йоқ.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Оқуш.
2-тапшуруқ. Мәтинни оқуп, униң мәзмунини чүшинишкә, нәқ әхбаратларни ениқлашқа беғишланған 5 соаллар қоюң.
Көктөбә
Көктөбә 1070 метр егизликкә орунлашқан. Бу пәқәт тағ вә таза һавала әмәс, шундақла достларниң, аилиләрниң дәм алидиған орни. Һава райи очуқ күнлири Көктөбидин Алмута тәбиитиниң мәнзирисини тамашә қилишқа болиду. Көктөбә теғиниң етигидә егизлиги 350 метр келидиған телевизия мунариси орунлашқан. Деңиз бетидин һесаплиғанда, у дуния-дики әң чоң мунаридур.
2007-жили 17-майда «Музыкальная фишка – 2007» миллий премия даирисидә Көктөбидә «Битлз» топиға беғишланған ядикарлиқ ечилди. Бу бүгүнки таңда тәнһа вә ливерпульлуқ квартетниң биринчи ядикарлиғи. Битлз ядикарлиғиниң муәллипи – алмутилиқ һәйкәлтараш Эдуард Казарян.
Көктөбә меһманлирини биринчи болуп «тиләкләр фонтани» қарши алиду. Бәзиләр фонтанниң салқинлиғидин раһәтлиниду, сүп-сүзүк сүйигә майда тийинларни ташлайду, хатирә үчүн рәсимгә чүшиду.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Йезиш.
3-тапшуруқ. Жанрлиқ алаһидиликлиригә мувапиқ рәсмийләштүрүлүп вә тәркивини сақлап, «Көктөбе» тоғрилиқ хәт, реклама, елан түзүң. Уйғур тилиниң тавушлар системиси, аһаңдашлиқ қануни, имла алаһидиликлирини әскәргән һалда, орфографиялиқ нормиға мувапиқ йезиң.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сөзләш.
4-тапшуруқ. «Өзгә тилни үгәнгин, ана тилиңни унтима» мавзуси бойичә сөһбәт қураштуруң.
Уйғур тилидин 6-синип үчүн
1-чарәк бойичә жәмлигүчи баһалашқа беғишланған тапшурмилар
Оқуғучиниң коди__________________________
Тапшурмилар.
Тиңшаш.
1-тапшуруқ. Тиңшалған мәтин бойичә коммуникативлиқ әһвалға мувапиқ рәсмий сөзләр вә бирикмилири вә терминларни орунлуқ қоллинип, диалогқа қатнишип, ойиңизни ениқ йәткүзүң.
Җәһил – дүшмән, әқил – дост
Ата-бовилиримиз өзлириниң бир түркүм мақаллирида җәһил, ғәзәп, ғәм-қайғу саламәтликниң дүшмини екәнлигини уқтурған вә кишиләргә беһудә ғәзәпләнмәсликни тәвсийә әткән. Хәлиқниң бу хусусидики қарашлирини илмий медицина аллиқачан толуқ тәстиқлигән, чоңқур испатлиған.
ХҮІІІ әсирдә прусс врачи Х. Гефаланд шундақ язған еди: «Һаятни қисқартқучи тәсирләр арисида қорқуш, ғәм, мәйүслүк, зерикиш, роһий чүшкүнлүк, һәсәт, ғәзәп, нәпрәт асасий орун тутиду». Мәшһур рус алими Ш. Мечников қаттиқ ғәзәплиниш көпинчә томурларниң йерилип кетишигә, қәнт кесәллиги вә катаракта кесәллигиниң қозғилишиға елип келидиғанлиғини тәкитлигән.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Оқуш.
2-тапшуруқ . Жуқуридики мәтинни оқуп, униңдики асасий вә қошумчә детальлиқ әхбаратни ениқлап, чүшәндүрүң.
Асасий әхбарат
Қошумчә әхбарат
Йезиш.
3-тапшуруқ. Жанрлиқ вә стильлиқ алаһидиликлиригә мувапиқ тәркивини сақлап тәржимә һалиңизни йезиң.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сөзләш.
4-тапшуруқ. Аләмниң йәттә мөжүзисиниң бири һәққидә сөзләп бериң.
Уйғур тилидин 7-синип үчүн
1-чарәк бойичә жәмлигүчи баһалашқа беғишланған тапшурмилар
Оқуғучиниң коди__________________________
Тапшурмилар.
Тиңшаш.
1-тапшуруқ. Мәтиндики муәллипниң көз-қариши вә көтирилгән мәсилиләрни тәһлил қилиң.
Айға қарап адашсаң, етиңни «Алтун қозуқ»қа бағла
Бу мақал билән хәлиқ қараңғу түндә кетиватқан йолувчиларға адашмаслиқниң йолини үгәткән.
Өтмүштә компас болмиған. Узақ сәпәргә чиққан йолувчилар бепаян дәшт-баяванларда кетиветип, түн қараңғусида адишип қалмаслиқ үчүн, юлтузларға қарап йол таллиған. Әйниқсә, Қутуп юлтузи (буни «Алтун қозуқ», «Төмүр қозуқ» дәп атиған) йолчи юлтуз вәзиписини өтигән...
Қутуп юлтузини көктики барчә юлтузлар арисида әң муһими десә бо-лиду. У аләмниң шималий қутубиға наһайити йеқин турғанлиқтин, һәрдайим шимал тәрәпни көрситип туриду. Шуниң үчүн һәм у әң яхши йол көрсәткүч вәзиписини өтәйду. Қедимий хәлиқләр униңдин шималниң көрсәткүчи сүпитидә пайдиланған...
Хош, бу юлтузни немә үчүн қозуққа охшатқан? Қутуп юлтузи Йәрниң оқи өтидиған нуқтиға йеқин турғанлиғи үчүн, киши нәзәридә худди қаққан қозуқтәк қимирлимай туриду. Шуниң үчүн ата-бовилиримиз уни «Төмүр қозуқ», «Алтун қозуқ» дәп атиған. Ай бир җайда бәрқарар турмиғанлиғи үчүн, кишини адаштуриду.
Хәлқимиз мәзкүр мақал билән: «Айға қарап меңип адишип қалсаң, етиңни «Алтун қозуқ»қа қаритип («бағлап») маң, адашмайсән: алдиңға маңсаң, шимал тәрәпкә, арқиға маңсаң, җәнуп тәрәпкә, оңға маңсаң, шәриқ тәрәпкә, солға маңсаң, ғәрип тәрәпкә барисән» демәкчи болған.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Оқуш.
2-тапшуруқ. Жуқуридики мәтин бойичә 4 проблемилиқ соалларни қоюң.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Йезиш.
3-тапшуруқ. Жанрлиқ вә стильлиқ алаһидиликлиригә мувапиқ безәш қураллирини орунлуқ қоллинип олтирип, «Тән сақлиқ-зор байлиқ» мавзусиға чаққан мақалә яки сөһбәт түзүп, қошумчилар алаһидиликлирини әскәргән һалда, аһаңдашлиқ қануниға мувапиқ орфографиялиқ нормиға мувапиқ йезиң.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сөзләш.
4-тапшуруқ. «Уйғур хәлқиниң урпи адәтлири» һәққидә сөзләп бериң.
