Научная статья : Инновационные методы преподования психологии на узбекском языке

O‘qitishning faol usullari va ulardan psixologiya darslarida foydalanish yo‘llari

Очилова Гули Хайруллаевна

Бухарский колледж легкой промышленности и педагогики, Узбекистан

Инновационные методы преподования психологии

Изучение психологических явлений и закономерностей, помогает пониманию процессов отражения объективного мира в мозгу человека, так же помогает выяснить чем и как регулируются действия человека, а так же в целом, как развивается человек в течении всей своей жизни. Сознание и психика это объективная реальность человека, изучая психологические закономерности, устанавливается взаимосвязь между психическими явлениями и деятельностью человека. Однако на деятельность человека влияют не только объективные факторы, но и субъективные, поэтому современная психология ставит задачи выявить эти факторы.

 “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun, “Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi” asosida ta’lim tizimini tubdan isloh qilish va Davlat umummilliy dasturini ro‘yobga chiqarishda sifat va samaradorlikni tatbiq etish biz pedagog-psixologlar zimmasiga katta ma’suliyatni yuklaydi.

   Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning yetakchi tendentsiyalaridan biri – inson faoliyatining hamma sohalari shuningdek, ta’lim sohasiga innovatsion, interfaol usullarning kirib kelishi va yangi pedagogik texnologiyaning quyidagi imkoniyatlaridan samarali foydalanishga sharoit yaratib beradi:

-                    har bir yoshlarga ta’lim olish imkoniyatini beradigan oliy ta’lim tizimi;

-                    bilish jarayonini tashkil etishni o‘rgatish;

-                    ta’limni axborot-metodik ta’minlashning samarali tuzilishini yaratish;

-                    qiziqarli faol usullarni qo‘llash va xususiyatlaridan foydalanish hamda uni qo‘llay bilish.

Ta’limning qiziqarli faol usulidagi muammolarni yechishga ilmiy yondashuv o‘quvchilarning kompleks bilim, malaka, ko‘nikmalari shaxsiy sifatlarini shakllantirilishi orqali kasbiy vazifalarni samarali bajarish va interfaol usullarni ta’lim jarayonlarida, jumladan psixologiya fanini o‘qitishda qo‘llash maqsadga muvofiqdir.

  Prezidentimiz aytganlariday: “Agar o‘quvchilar erkin fikrlashni o‘rganmasa, berilgan ta’lim samarasi past bo‘lishi muqarrar. Albatta, bilim kerak. Ammo bilim o‘z yo‘liga, mustaqil fikrlash ham katta boylikdir”.

Yuqorida aytilgan masalalarni hal etish asosida psixologiya fanini o‘qitishda yangi pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish darkor.

  Yangi pedagogik texnologiyalar asosida ta’limning qiziqarli faol usullarini yaratish va undan foydalanish kasb-hunar ta’limida davlat standarti ta’limning optimal tashkil etilishini ta’minlaydi va mazmunini belgilaydi.

 Psixologiya fanini o‘qitishda zamonaviy va qiziqarli faol usullar asosida darslarni tashkil etish, bugungi kunda muhim ahamiyatga egadir.

 Buning uchun o‘qitishda ta’limning qiziqarli, faol usullari asosida pedagogik jarayonlarni tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Ta’limning qiziqarli interfaol usullari: “Kichik va katta guruhlarda ishlash”, “Guruhlar munozarasi”, “Rolli o‘yinlar”, “Sahna ko‘rinishi”, “Har kim har kimga o‘rgatadi”, “Zakovat” o‘yini, “Krossvordlar yechish”, “Test sinovi o‘tkazish” kabilarni qo‘llash orqali psixologiya darslari mazmunli tashkil etiladi. Yuqoridagi usullar asosida ta’lim-tarbiya jarayonlarini tashkil qilish davr talabidir. Psixologiya darslarida ta’lim samaradorligini oshirish uchun yangi usul va yo‘llarni izlash, amaliyotda qo‘llash har bir o‘qituvchida ijodkorlik, yangilanish, yaratish hissiyotini shakllantirish tabiiy hol bo‘lishi kerak. Shularni e’tiborga olgan holda, ta’limning interfaol usullari “Katta guruhlarda ishlash”, “Kichik guruhlarda ishlash” usullaridan foydalangan holda o‘quvchi-yoshlar bilimining samaradorligini oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Ayniqsa, kasb-hunar kollejlaridagi ta’lim jarayonlarida yuqoridagi usullardan foydalanish orqali darsda vujudga keladigan  muammoli vaziyatlarni o‘zlarida mavjud bo‘lgan bilim, malaka va ko‘nikmalar orqali hal qilishga, o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatishdan iboratdir. Shunga ko‘ra, yangi darsda vujudga keladigan muammoli vaziyatni hosil qilinadi, guruhlarga bo‘linib, turli topshiriqlar beriladi. Shundagina o‘quvchilar faol ishtrok etuvchi subhektga aylanishi, erkin fikrlay olishi va o‘z fikrini aytishi va uni himoya qilishi, tashabbuskor, mustaqil bo‘la olishi mumkin. Bu xususiyatlarning shakllanishi o‘quvchining ruhiy holatiga ham tahsir etadi va ta’limning interfaol usullari asosida o‘quvchilarda o‘ziga xos fikrni aytish, boshqalar fikrini muhokama qilish, xulosalash, qiyoslash, inkor qilish kabi xususiyatlar tarkib topadi. Umuman olganda, ta’lim jarayonlarida qiziqarli faol usullardan foydalanish orqali darsda o‘quvchilar faol ishtrok etuvchi va bilim oluvchi, o‘z bilimini namoyish etuvchi va hatto bilim beruvchi bo‘lishi mumkin.

   Xulosa qilib shuni aytish joizki, psixolog va o‘quvchilar ta’lim jarayonlarida faol ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchiga aylanishi maqsadga muvofiqdir.