: ?ыз?а- н?зіктік, ?л?а- батылды?

Күні:

Сыныбы:

Сабақ № 18

Тақырыбы: Қызға- нәзіктік, ұлға- батылдық

Мақсаты: адамның сыртқы тұлғасы мен ішкі жан-дүниесінің үндестігі, сұлулықтың мәні туралы түсінік беру;

Білімділігі: оқушыларды қыздың нәзіктігін, ұлдың батылдығын ажырата алуға үйрету;

Дамытушылығы: оқушыларды сыртқы сұлулықты дұрыс түсіне білуге үйрету;

Тәрбиелілігі:нәзіктілік, батыл болуға тәрбиелеу ;

Түрі: аралас сабақ

Әдісі: Әңгімелесу, түсіндіру, сұрақ-жауап

Көрнекілігі: оқулық, дәптер, дәйексөздер.

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру.

• Оқушылармен амандасу;

• Оқушыларды түгендеу;

Шаттық шеңбері :

Оқушылардың бір-біріне тілек айтуымен шат­тық шеңберін өткіземін. Ұл баланың қыз балаға немесе қыз баланың ұл балага тілек айтуы балалардың достық қарым- қатынастарының қалыптасуына көмектеседі.

Мәтінмен жұмыс

Егер өткен сабақта ер бала мен қыз баланың мінез-құлық ерекшеліктеріне баса көңіл бөлінсе, бұл сабақта олардың арасындағы достық қарым-қатынас негіз болады. Олар шынайы да адал достық туралы түсініктерін қалыптастыру мақсатында Сансызбай Сарғасқаевтың «Жайма- шуақ» атты әңгімесімен таныстырамын.

ЖАЙМА-ШУАҚ

С. Сарғасқаев

Әуелі бұл үшеуін таныстырайын сендерге. Сидиған ап- арық, ақсары баланың аты - Жаннұр. Тәпелтек келген кара торы бала - Марат. Ал жирен шашты, шикіл сары жүзін тарғақтың жұмыртқасындай секпіл басқан, ойнақшыған кара көзді қыз - Гүлнұр.

Шағын Тікендіой ауылының етек жағындағы Аққайнарға жүні күмістей жылтыраған қасқа тайды жетекке алып, көңілдене әңгіме соғып бара жатқан бұл үшеуін қазір бір ұядан шыққан үйректің балапаны дерсің.

Ал күні кеше ғана ...

Ол үшін әңгімемізді өткен сары күзден басталық. Оған басты себеп болған Гүлнұр еді.

Жаннұр мен Марат осы Тікендіой деген ауылда туып, бірінші сыныптан бері оқып келеді. Бұған дейін екеуінің арасында пәлендей достық болмағанымен, бір-біріне «сен» дескен емес.

Міне, осы Аққайнар басында ертеңгі мезгілде атты суара барғанда ол кекіл шашын маңдайына қелтіре тегістей қырықтырған Гүлнұрды көрген болатын. Ол қасқа тайды Аққайнардың мөлдір суына суарып тұр.

Қыз тайды суарып болып, Жаннұрдың атты суарып болуын күтті. Сонан соң:

• Эй, бала, кел танысалық! Менің атым - Гүлнұр, - деп жайдарылана қолын ұсынды.

Гүлнұр Шақа қарттың немересі екен.

• Екеуміз бір сыныпта оқиды екенбіз ғой. Жақсы болды. Ана тілінен түсінбегенімді сен үйретесің. Білдің бе? Екеуміз бір партада отырамыз. Оны да ұмытпа, - деп Гүлнұр сол күні-ак мықтап ескертті де.

Сөйтіп, екеуінің жұбы жазылмайтын болды.

Оқу басталғанша жабағы мен қасқа тайды екеуі бірге күтіп жүрді. Екеуі бір партада отырды. Мектепке бірге келіп, бірге қайтатын болды. Сабаққа да бірге отырып әзірленеді...

Жаннұр мен Гүлнұрдың достығы төртінші сыныпта бірге оқитын кейбір балаларға көзге шыққан сүйелдей боп көріне бастаған еді. Соның бірі - Марат. Марат сотқар тілімен шағуға да, қол жұмсауға да епті бала болатын. Сыныпта «Қыз Жібек пен Төлеген» дегенді де шығарған сол болатын.

Бір жолы Мараттың ашықтан-ашық келемеждегеніне шыдай алмай, Жаннұр айқаса кетіп, таяқ жеп қалды. Марат ақталып шыға келді де, Жаннұр тумысында алғаш рет ескерту алған еді.

Мұны естіген Гүлнұр:

• Төбелесуің бекер болған, - деді. - Біздін ашық достығымызда не тұр. Саспа. Сол Мараттың өзімен қалай достасқанымды көресің әлі.

Оның орайы келді де.

Оқушылар жиынында балалар тәртібімен де, сабақ үлгерімімен де артқа тартып жүрген Маратты ортаға салды.

• Көмектен қашасың. Қашанғы артта қала береміз?!

• Көмек беретін сен бе? - дейді Марат айтқан балаға мырс-мырс күліп.

• Әуелі өзіңді жөндеп ал.

• Көмекті мен беремін, - деді осы кезде Гүлнұр батыл үнмен.

• Сен бе?

• Мен!

• Ха-ха-ха... Сенен мен үйренеді деп кім айтты?

• Мен айттым!

Арада апта өтті. Ай өтті. Күнгейге алғашқы қызғалдақтар қылтиып шыға бастаған күндердің бірінде Гүлнұр Маратты Шақа қарттың үйіне ілестіріп келді.

• Енді сабаққа үшеуміз күнде бірге дайындаламыз. Қасқа тайды да үшеуміз бірге күтеміз. Қысқасы, бұдан былай үш доспыз, - деді қасқа тайға жем беріп жатқан Жаннұрға.

Енді міне:

• Бір-біріңе қолдарыңды беріңдер. Бұдан былай доссыңдар, - деп Гүлнұр еркін айтып тұр. Қиқар Марат оның дегеніне көніп, Жаннұрға қол созып тұр.

Сол күннен бастап енді үшеуі жұп жазбайтын болды.

• Бұл нағыз тамаша қыз, - дейтін болды Марат. - Күнде үйге келіп отырып алады. Бірер рет кетіп те қалдым. Ойнап- ойнап келсем, әлі отыр. Не дерсің бұған? Енді, міне, жеңці. Жеңген емес-ау, достықтың не екенін ұқтырды.

Қасқа тайды жетектеген үш дос Аққайнарға бара жатыр. Жүздерінен жайма-шуақ көңілдерін көресің, қызықтайсың.

• Мұрат пен Жаннұрдың татуласуына не себепкер болды?

• Достық сезімі адамға қандай жауапкершілік жүктейді?

Оқушылардың мәтін бойынша сурақтарға берілген жауабына талдау жасалынады. Оған қосымша: «Балалардың шынайы достығына не кедергі болды?» немесе «Олардың бірін-бірі тусініп, достасуына не көмектесті?» деген сурақтар қою арқылы шынайы достық қарым-қа- тынасқа кедергі келтіретін немесе себетиі болатын мінез- қулыц, әрекеттер мен қылықтарды сарапқа салады.

Әнгімелесу

Оқушылардың қыз бала мен ер бала арасындағы қарым- қатынастар туралы тусініктерін анықтап, қорытынды жасау мақсатында оқулықта берілген сурақтар бойынша әңгіме жургізіледі.

• Қыз бала мен ер баланың арасында нағыз достық болуы мүмкін бе?

• Қыздарды қандай қасиеттері үшін сыйлайды? Ұлдарды ше?

• Қыздар мен ұлдардың арасында түсінбеушілік болуы мүмкін бе? Неліктен?

• Қыздар мен ұлдардың арасындағы сыйластыққа қалай қол жеткізуге болады?

Әңгімеге қорытынды жасау кезінде: «Ұлдар мен қыздар бір-бірімен достасқысы келе ме? Оған не кедергі болады? Ұлдар мен қыздардың дос болуы дұрыс па?» деген сияқты қосалқы сұрақтар арқылы оқушыларды қатты толғандыратын мәселе - ұл мен қыз арасындағы достық туралы, оның ешқандай ерсі еместігі, керісінше, ұл-қыз деп бөлудің кері жақтарын айтып, тусіндіру жұмыстары журеді.

Жаңа ақпарат

Оқулықта ұсынылған пайымдаулар екі сабақ бойы талданған ер бала мен қыз баланың өзіндік ерекшеліктерін жіті түсініп, өзара достық, жолдастық қарым-қатынас орнатуға ықпал етеді:

Қыз балаларға - табиғатынан нәзіктік пен ұяңдық, ер балаларға батылдық пен ұстамдылық тән. Осыны түсіне білсе, олар күнделікті өмірде бір-біріне көмектесуге дайын тұрады.

Ер балалар мен қыз балалар арасындағы достық өзара түсіністік, келісім және сыйластықтан басталады.

Шығармашылық жұмыс

Сабақты қорытындылап, оқушылардың түсініктерін бекіту мақсатында шығармашылық жұмысты үйде орындап келуді тапсыруға болады. Тапсырманы тексеру барысында оқушылардың ішкі жан дүниесіне кері әсер етпеу жағын абайлау керек.

Жүректен жүрекке

Сабақ соңында оқушыларға ерлігімен, атағымен даңқы шыққан халқымыздың ұл-қыздарын мысалға келтіріп, айта отырып, сабақты «Қазақ қызы» әнімен аяқтауды ұсынылады.

ҚАЗАҚ ҚЫЗЫ

Сөзі И. Сапарбаевтікі, әні Р. Таймановтікі

Мен қазақ қыздарына қайран қалам,

Жанары, жаны жаздай жайраңдаған.

«Қыз өссе - елдің көркі» деген сөзді,

Қапысыз қалай айтқан қайран бабам.

Намысын бермеу үшін жатқа қолдан,

Арулар аз болды ма атқа қонған.

Көңілде қалған сыз бар өткен күннен...

Өмірде қалған із бар «Ақтабаннан».

Жасырмай айтар болсам жан сырымды,

Тағдырым қарауылға қанша ілінді.

Ерліктің қос қанаты деп білем мен,

Аяулы Әлиям мен Мәншүгімді.