Орындалу т?ртібі ж?не н?с?ау: «?рбір адам?а таби?атынан агрессивті энергия берілген. Дегенмен оны ?р т?рлі адамдар ?р?алай ?олданады: біреулері – бір н?рсені жасау ?шін, м?ндай агрессивті энергияны конструктивті деп атау?а болады; бас?алары – б?лдіру немесе ??рту ?шін, м?ндай агрессияны деструктивті дейді. Конструктивті агрессия – б?л белсен-ділік, жетістікке жетуге ?мтылу, ?зін ж?не бас?аларды ?ор?ау, еркіндікті ж?не т?уелсіздікті же?іп алу, ?зіні? ар намысын ?ор?ау. Деструктивті агрессия – зорлы?-зомбылы?, ?аталды?, жек к?рушілік, теріс ниет, ашу, міншілдік, ?азымырлы?, ыза, ?ырсы?ты?, ?ы?ырлы?, ?зін-?зі кін?лау.Сонды?тан да, бізде не болып жат?анын т?сіну ?шін, ?зімізді? агрес-сивті импульстарымызды білуіміз ?те ма?ызды, оларды бас?арып ?орша?ан орта?а зиянын тигізбей, ?ала?ан арнамыз?а б?руымыз ?ажет.
?зі?ізді? мінез-??л?ы?ыз?а талдау жасай отырып с?ра?тар?а жауап беруге тырысып к?рі?із: Сізді? агрессивті энергия?ыз к?бінесе ?андай формада (деструктивті немесе конструктивті) к?рінеді? Агрессивті энергияларды бас?ару т?сілі?ізді ойла?ыз:о?ан жол бересіз бе немесе керісінше, то?тату?а тырысасыз ба? ?зі?ізді? агрессивті энергия?ыз?а ?алай ?арайсыз?»
Жатты?уды орындау барысында топты? ?р м?шесіне ?з ойын айту?а м?мкін-дік тудыру ?ажет, уа?ытты ж?не оны? айтып жат?ан та?ырыбын ?ыс?арту?а болмайды.
«Б?рын?ы ?ткен заманда ?те ?а?арлы, улы ж?не ызалы жылан ?мір с?рген екен. Бір к?ні ол данышпанды кездестіреді, оны? ?айырымдылы?ына та?
?алып, ?зіні? ашуын жо?алтады. Данышпан о?ан адамдарды ренжітуін то?татуына ке?ес береді, жылан оны? айт?анын ты?дап, енді ешкімге зиян келтірмеймін деп шешім ?абылдайды. Біра? адамдар жыланны? ?ауіпті емес екенін білгеннен кейін о?ан тас атып, ??йры?ынан ?стап арлы-берлі ла?ты-рып ойнауды бастайды. Б?л уа?ыттар жылан ?шін ?те ?иын кездер болады. Данышпан не болып жат?анын к?реді ж?не жыланны? ша?ымын ты?дайды да былай деп айтады: «?ымбаттым, мен сенен адамдар?а ?ай?ы ?келме деп с?радым, біра?, мен са?ан оларды еш уа?ытта ысылдама ж?не ?ор?ытпа деп айт?ан жо?пын».
Мораль: д?шпандарымыз?а ж?не жа?сы емес адамдар?а ысылдап, ?зіміз ?шін жауап бере алатынымызды к?рсетуді? еш зияны жо?. Біра? сіз са? болуы?ыз керек ж?не д?шпаны?ызды? ?анына у жіберуі?ізге болмайды. Ашу?а берілмей, жауап беруді ?йрену ?ажет.
3-жатты?у
Н?с?ау: Жай?асып отыры?ыз, дене?ізді бос ?ста?ыз, 3-4 рет тере? дем алып, к?зі?ізді ж?мы?ыз. Сіз ша?ын бір к?рмеге тап болдым деп елесте-ті?із. Ол жерде сіз-ді? ашу-ыза?ызды тудыратын, сізді ренжіткен немесе сізге ?ділетсіз бол?ан адамдарды? суреттері ілініп т?р. К?рмені? ішінде ж?ріп осы суреттерге ?арау?а тырысы?ыз. Кез келген біреуін та?да?ыз да ?асына то?та?ыз. Осы адаммен байланысты бір жанжал жа?дайын еске т?сіріп к?рі?із. Осы жа?дай-да ?зі?ізді ойша к?руге тырысы?ыз. ?зі?із ашулан?ан адам?а сезімі?ізді к?р-сеті?із. Сезімі?ізді шектеме?із, айтудан ?ялма?ыз, не айт?ы?ыз келеді б?рін айты?ыз. Сіз б?л адам?а сізді? сезімі?ізге т?рткі болатынны? б?рін жасадым деп елестеті?із. ?з ?рекеті?ізді тежеме?із, сол адам?а не жаса?ы?ыз келеді, б?рін жаса?ыз.Егер де жатты?уды ая?таса?ыз, белгі бері?із – басы?ызды изе?із, 3-4 рет дем алы?ыз да к?зі?ізді ашы?ыз.
Топпен т?жірибе?ізді б?лісі?із. Б?л жатты?уды жасауда нені жасау о?ай, нені жасау ?иын болды? Не ?нады, не ?намады? Сізді? к?рме?ізге ?асы?ызда?ы-ларды? ?айсысы кірді? Кімге то?тады?ыз? ?андай жа?дайды к?з алды?ыз?а
елестетті?із? Сол жайында айты?ызшы. Жатты?у барысында жа?дайы?ыз ?алай ?згерді? Жатты?уды? басында ж?не ая?ында сезімдері?із немен ерекшеленді?
Орындалу т?ртібі: жай?асып отыры?ыз, дене?ізді бос ?ста?ыз, 3-4 рет тере? дем алып, к?зі?ізді ж?мы?ыз. 1-жатты?уда?ы ша?ын к?рме жайлы н?с?ау о?ылады. «Осы адаммен с?йлесіп т?р?аны?ызды елестеті?із. Сол адамды к?з алды?ыз?а келтірі?із: ол сізді ызаландыратын ?рекет жасап жатыр. Ал енді ??гіме басында оны? бойыны? кішірейіп бара жат?анын, даусыны? ?лсізденгенін, ?зіні? сенімсіз с?йлеп т?р?анын елестеті?із. Оны м?лдем кішірейіп, сіз елемейтіндей бол?ан?а шейін кішірейті?із. Ал енді ??гімелері-?ізді сырттан ба?ыла?ыз. ?зі?ізді ?алай к?ріп т?рсыз? Жа?дайды ?алай к?ріп
т?рсыз? Егер де жатты?уды ая?таса?ыз, белгі бері?із – басы?ызды изе?із, 3-4 рет демі?ізді алып, к?зі?ізді ашы?ыз.Топпен т?жірибе?ізді б?лісі?із. Б?л жатты?уды жасауда нені жасау о?ай, нені жасау ?иын болды? Не ?нады, не
?намады? Осы жолы к?рмеде кімге то?тады?ыз? ?андай жа?дайды елестетті?із? Жатты?у барысында к??іл-к?йі?ізді? ?алай ?згергенін айтып бері?ізші? ?азір не сезініп отырсыз?»
Керек уа?ыт – 1 са?ат.
5-жатты?у
Орындалу т?ртібі: жай?асып отыры?ыз, дене?ізді бос ?ста?ыз, 3-4 рет тере? дем алып, к?зі?ізді ж?мы?ыз, та?ы да ?зі?ізді ша?ын к?рмеде ж?рмін деп елестеті?із.
Н?с?ау «Осы сюжетті басынан ая?ына дейін кино к?ріп отыр?андай ?ара?ыз. Осы сюжетті жа?ымсыз кино ретінде к?руге тырысы?ыз: а? т?сті ?ара?а ауыстыры?ыз, сосын – керісінше. ?те жа?ымсыз жа?дай?а келгенде кадрды то?таты?ыз.Осы кадрды шыны пластинкадан жасал?ан сурет ретінде елесте-ті?із. Суретті ?олы?ыз?а алып сырт?а шы?ы?ыз. Биік ?абатты ?йге барып, лифтке отырып, е? со??ы ?абат?а к?терілі?із. Лифтіден шы?ып шатыр?а к?-терілі?із. Шатырды? шетінде т?рып суретке ?ара?ыз, сосын жерге тастап жі-бері?із. Оны? жерге ?арай ?шып бара жат?анын ба?ыла?ыз, жерге т?сіп майда сыны?тар болып кеткеніне ?ара?ыз. Сосын кері жол жаса?ыз: шатыр-дан шы?ы?ыз, лифтімен т?мен т?сіп, б?лмеге оралы?ыз.
Ал енді осы сюжетті та?ы да ?арау?а тырысы?ыз. Назар аудары?ыз: жа?дайда ж?не мінез-??л?ы?ызда не ?згерді. Егер де жатты?уды ая?таса?ыз, белгі бері?із – басы?ызды изе?із, 3-4 рет дем алы?ыз да к?зі?ізді ашы?ыз. Т?жірибе?ізді топпен б?лісі?із.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Түзету-дамыту сабақтары барысында сіздер өздеріңіздің агрессиялары-ңызды жəне ашуларыңызды басу тəсілінің əр түрлі «зияны жоқ» жаттығулар-мен танысасыздар. Әдеттегідей қызыдыру жаттығуларынан басталады, ол әр психологтың шешіміне, топ құрамына, жағдайға байланысты.
1-жаттығу.
Мақсаты: агрессивті мінез-құлық мəселесін түсіну жəне өзінің жеке агрес-сивті импульстарының бағыттарын тануды үйрену.
Орындалу тəртібі жəне нұсқау: «Əрбір адамға табиғатынан агрессивті энергия берілген. Дегенмен оны əр түрлі адамдар əрқалай қолданады: біреулері – бір нəрсені жасау үшін, мұндай агрессивті энергияны конструктивті деп атауға болады; басқалары – бүлдіру немесе құрту үшін, мұндай агрессияны деструктивті дейді. Конструктивті агрессия – бұл белсен-ділік, жетістікке жетуге ұмтылу, өзін жəне басқаларды қорғау, еркіндікті жəне тəуелсіздікті жеңіп алу, өзінің ар намысын қорғау. Деструктивті агрессия – зорлық-зомбылық, қаталдық, жек көрушілік, теріс ниет, ашу, міншілдік, қазымырлық, ыза, қырсықтық, қыңырлық, өзін-өзі кінəлау.Сондықтан да, бізде не болып жатқанын түсіну үшін, өзіміздің агрес-сивті импульстарымызды білуіміз өте маңызды, оларды басқарып қоршаған ортаға зиянын тигізбей, қалаған арнамызға бұруымыз қажет.
Өзіңіздің мінез-құлқыңызға талдау жасай отырып сұрақтарға жауап беруге тырысып көріңіз: Сіздің агрессивті энергияңыз көбінесе қандай формада (деструктивті немесе конструктивті) көрінеді? Агрессивті энергияларды басқару тəсіліңізді ойлаңыз:оған жол бересіз бе немесе керісінше, тоқтатуға тырысасыз ба? Өзіңіздің агрессивті энергияңызға қалай қарайсыз?»
Жаттығуды орындау барысында топтың əр мүшесіне өз ойын айтуға мүмкін-дік тудыру қажет, уақытты жəне оның айтып жатқан тақырыбын қысқартуға болмайды.
Керек уақыт – 1-2 сағат.
2-жаттығу
Мақсаты: ашуды жəне агрессияны жеңудің оңайырақ тəсілін таңдау жəне жағымсыз эмоцияларға жауап қайтару.
Нұсқау: Өсиет əңгімені тыңдаңыз.
«Бұрынғы өткен заманда өте қаһарлы, улы жəне ызалы жылан өмір сүрген екен. Бір күні ол данышпанды кездестіреді, оның қайырымдылығына таң
қалып, өзінің ашуын жоғалтады. Данышпан оған адамдарды ренжітуін тоқтатуына кеңес береді, жылан оның айтқанын тыңдап, енді ешкімге зиян келтірмеймін деп шешім қабылдайды. Бірақ адамдар жыланның қауіпті емес екенін білгеннен кейін оған тас атып, құйрығынан ұстап арлы-берлі лақты-рып ойнауды бастайды. Бұл уақыттар жылан үшін өте қиын кездер болады. Данышпан не болып жатқанын көреді жəне жыланның шағымын тыңдайды да былай деп айтады: «Қымбаттым, мен сенен адамдарға қайғы əкелме деп сұрадым, бірақ, мен саған оларды еш уақытта ысылдама жəне қорқытпа деп айтқан жоқпын».
Мораль: дұшпандарымызға жəне жақсы емес адамдарға ысылдап, өзіміз үшін жауап бере алатынымызды көрсетудің еш зияны жоқ. Бірақ сіз сақ болуыңыз керек жəне дұшпаныңыздың қанына у жіберуіңізге болмайды. Ашуға берілмей, жауап беруді үйрену қажет.
3-жаттығу
Нұсқау: Жайғасып отырыңыз, денеңізді бос ұстаңыз, 3-4 рет терең дем алып, көзіңізді жұмыңыз. Сіз шағын бір көрмеге тап болдым деп елесте-тіңіз. Ол жерде сіз-дің ашу-ызаңызды тудыратын, сізді ренжіткен немесе сізге əділетсіз болған адамдардың суреттері ілініп тұр. Көрменің ішінде жүріп осы суреттерге қарауға тырысыңыз. Кез келген біреуін таңдаңыз да қасына тоқтаңыз. Осы адаммен байланысты бір жанжал жағдайын еске түсіріп көріңіз. Осы жағдай-да өзіңізді ойша көруге тырысыңыз. Өзіңіз ашуланған адамға сезіміңізді көр-сетіңіз. Сезіміңізді шектемеңіз, айтудан ұялмаңыз, не айтқыңыз келеді бəрін айтыңыз. Сіз бұл адамға сіздің сезіміңізге түрткі болатынның бəрін жасадым деп елестетіңіз. Өз əрекетіңізді тежемеңіз, сол адамға не жасағыңыз келеді, бəрін жасаңыз.Егер де жаттығуды аяқтасаңыз, белгі беріңіз – басыңызды изеңіз, 3-4 рет дем алыңыз да көзіңізді ашыңыз.
Топпен тəжірибеңізді бөлісіңіз. Бұл жаттығуды жасауда нені жасау оңай, нені жасау қиын болды? Не ұнады, не ұнамады? Сіздің көрмеңізге қасыңыздағы-лардың қайсысы кірді? Кімге тоқтадыңыз? Қандай жағдайды көз алдыңызға
елестеттіңіз? Сол жайында айтыңызшы. Жаттығу барысында жағдайыңыз қалай өзгерді? Жаттығудың басында жəне аяғында сезімдеріңіз немен ерекшеленді?
Керек уақыт– 1 сағат.
4-жаттығу
Мақсаты: ашуды жəне агрессияны жеңудің оңайырақ тəсілін таңдау жəне жағымсыз эмоцияларға жауап қайтару.
Орындалу тəртібі: жайғасып отырыңыз, денеңізді бос ұстаңыз, 3-4 рет терең дем алып, көзіңізді жұмыңыз. 1-жаттығудағы шағын көрме жайлы нұсқау оқылады. «Осы адаммен сөйлесіп тұрғаныңызды елестетіңіз. Сол адамды көз алдыңызға келтіріңіз: ол сізді ызаландыратын əрекет жасап жатыр. Ал енді əңгіме басында оның бойының кішірейіп бара жатқанын, даусының əлсізденгенін, өзінің сенімсіз сөйлеп тұрғанын елестетіңіз. Оны мүлдем кішірейіп, сіз елемейтіндей болғанға шейін кішірейтіңіз. Ал енді əңгімелері-ңізді сырттан бақылаңыз. Өзіңізді қалай көріп тұрсыз? Жағдайды қалай көріп
тұрсыз? Егер де жаттығуды аяқтасаңыз, белгі беріңіз – басыңызды изеңіз, 3-4 рет деміңізді алып, көзіңізді ашыңыз.Топпен тəжірибеңізді бөлісіңіз. Бұл жаттығуды жасауда нені жасау оңай, нені жасау қиын болды? Не ұнады, не
ұнамады? Осы жолы көрмеде кімге тоқтадыңыз? Қандай жағдайды елестеттіңіз? Жаттығу барысында көңіл-күйіңіздің қалай өзгергенін айтып беріңізші? Қазір не сезініп отырсыз?»
Керек уақыт – 1 сағат.
5-жаттығу
Орындалу тəртібі: жайғасып отырыңыз, денеңізді бос ұстаңыз, 3-4 рет терең дем алып, көзіңізді жұмыңыз, тағы да өзіңізді шағын көрмеде жүрмін деп елестетіңіз.
Нұсқау «Осы сюжетті басынан аяғына дейін кино көріп отырғандай қараңыз. Осы сюжетті жағымсыз кино ретінде көруге тырысыңыз: ақ түсті қараға ауыстырыңыз, сосын – керісінше. Өте жағымсыз жағдайға келгенде кадрды тоқтатыңыз.Осы кадрды шыны пластинкадан жасалған сурет ретінде елесте-тіңіз. Суретті қолыңызға алып сыртқа шығыңыз. Биік қабатты үйге барып, лифтке отырып, ең соңғы қабатқа көтеріліңіз. Лифтіден шығып шатырға кө-теріліңіз. Шатырдың шетінде тұрып суретке қараңыз, сосын жерге тастап жі-беріңіз. Оның жерге қарай ұшып бара жатқанын бақылаңыз, жерге түсіп майда сынықтар болып кеткеніне қараңыз. Сосын кері жол жасаңыз: шатыр-дан шығыңыз, лифтімен төмен түсіп, бөлмеге оралыңыз.
Ал енді осы сюжетті тағы да қарауға тырысыңыз. Назар аударыңыз: жағдайда жəне мінез-құлқыңызда не өзгерді. Егер де жаттығуды аяқтасаңыз, белгі беріңіз – басыңызды изеңіз, 3-4 рет дем алыңыз да көзіңізді ашыңыз. Тəжірибеңізді топпен бөлісіңіз.
