Бала мінезіні? т?йы? болуыны? себептері ?те к?п. Біріншіден, баланы? психологиялы? ерекшелігіне, жан д?ниесіні? н?зіктігіне, ішкі ?леміні? тере?дігіне, физикалы? кемістігіне байланысты болуы м?мкін. М?ндай бала жал?ызды?ты ?алайды, ол жал?ыз ?зі ?ана істейтін ж?мыстарды орындайды. М?ндай жа?дайда ата-аналары баласына аса са? ж?не сергек болуы керек. Сонды?тан «о?ан бірде?е болды, бір жері аурып ж?р» деп ?ауіптенбе?із. «Т?рбиелеймін» деп, оны? н?зік ?леміне ?ол с??ып, дамуына зиян келтіруі?із м?мкін.
Баланы? т?йы? мінезі бір ж?мыстан ?алжыра?анына, ?лсіздігіне, сыр?атына, жа?ын досымен ренжісіп ?алуына, арада?ы т?сініспеушілікке байланысты болса, б?л – бас?а жа?дай. М?ндайда ата-аналар бала к??іл к?йіні? кенеттен не себепті ?згергенін баламен с?йлесіп аны?тап алуы ?ажет, егер ?олы?ыздан келсе, б?л кезе?ні? ешбір ауыртпалы?сыз, ?ай?ырусыз ?тіп кетуіне к?мектесі?із.
Отбасында жал?ыз т?рбиеленген бала к?бінесе т?йы? мінезді болады. ?немі жал?ыз ?зі ойнайды, ешкіммен араласпайды. Ата-анасыны? да туыс?андарымен тек телефон ар?ылы ?ана хал-жа?дай с?рас?анын, арада ты?ыз, жа?ын байланысты? жо?ын к?рген бала болаша?та ?здігінен айналасында?ылармен ?арым-?атынас орнату?а талпынбайтын болады. М?мкін, баланы? м?ндай мінезіні? ?алыптасуына ата-ана, сіз себеп бол?ан шы?арсыз. Бала?ыз?а жеткілікті к??іл б?лесіз бе? Бала?ызбн бірге ойнау?а, жай ?ана ??гімелесуге, тіпті оны? сізге айт?ысы келген ??гімесін ты?дау?а уа?ыты?ыз жо? шы?ар. ?лде серуендеп ж?ргенде бала?ыз жерден бір ?демі тас тауып алып немесе ??растырмалардан бір ?демі машина жасап, пластилиннен а?ны? бейнесін сомдап, соны сізгек?рсетуге асы?ып, ?уанып, к?зі жайнап ж?гіріп келгенде, сіз оны жа?тырмай, ?аба?ы?ызды шытып, б?зып, ла?тырып, тіпті теледидар к?ріп отыр?ан сізді? к??ілі?ізді б?з?аны ?шін ай?айлап жіберген кезі?із бол?ан шы?ар.
?детте, отбасы м?шелеріні? біреуі ?немі оны? бір ?рекетін немесе ?иялынан шы?ар?ан (балалар?а т?н ?ылы? ?ой) ??гімелерін жа?тырмай, к?лкі етіп, бала?а ?немі б?рін д?рыс емес істейтіндігін айтып (?те ?атты (жай) с?йлейсі?, ?те жылдам (асы?пай) ?имылдайсы?, олай ж?рмейсі?, былай отырмайсы?.) бетіне басады. Бала?а б?л ?атты ?сер етіп, бойында т?йы? мінез ?алыптасады.
Бала?ызды? т?йы? мінезіні? себебін на?ты аны?тау ?шін кішігірім психологиялы? тест ж?ргізіп к?рі?із. О?ан ?з отбасыны? суретін салуды ?сыны?ыз. Одан со? суретті м??ият ?ара?ыз. Бір ?ара?анда, ешбір ма?ынасы жо? бейнелерді к?руі?із м?мкін. Біра? зер салып ?араса?ыз, т?мендегідей н?тиже аласыз, е? алдымен, бала ?зін ?алай бейнелегегін бай?а?ыз:
-егер ол ?зін бас?алардан ірі етіп салса, ол ?те ерке, айналасында?ыларды? ?зіне ерекше к??іл б?лгенін ?алайды;
-егер керісінше, ?зіні? бейнесі кішкентай етіп салынса, демек, бала ?зін отбасында ?ажетсізбей, арты?пен деп есептейді;
-егер бала ?зін отбасы м?шелеріні? ортасында бейнеленсе, ол ?зін ма?ыздымын деп сезінеді, м?ндай бала айналасында?ыларды? ?зіне жо?ары т?л?а деп ?арайтынына ?йренген. Ал егер анасынан, ?кесінен, бас?а да жа?ындарынан алша? т?рса, о?ан ?те аз к??іл б?лінеді, ол ?зін жал?ызбын деп ойлайды.
-отбасы м?шелеріні? бейнесін ?лкен не кіші етіп салуыны? себебі-арада?ы ?йлесімді байланысты? б?зыл?анды?ы туралы хабар береді. Кішкентай бейнелер оларды? болар-болмас р?лін бейнелесе, ?лкені-ма?ызды екендігін к?рсетеді;
-егер бейнелерді? б?рі бірдей ірі болса, онда отбасы м?шелері бір-бірін ??рметтейді, ?ркімні? ?зіндік орны, ойы, к?з?арасы, пікірі бар;
-?те майда бейнелер баланы? жан д?ниесіні? арасында бейнелесе, ол жа?ындарымен араласу?а талпынады. Б?рін бір-біріні? ?олынан ?стап т?р?андай етіп бейнелесе, керемет-б?л отбасында б?рі бір-бірімен досты? ?арым-?атынаста, бір-бірін жа?сы к?реді, сыйлайды;
-егер бала отбасы м?шелеріні? орнына ешкім к?рінбейтін ?йді салса, жа?ындарымен араласу о?ан ?уаныш сыйламайды, ?ажет еткен н?рсесін бермейді, ?зіне д?шпан деп ойлайды;
-егер суретте отбасы м?шелеріні? жанында баланы? с?йікті ойыншы?ы, иті, мысы?ы бейнеленса, бала жылылы?та з?ру, ол жылылы?ты с?йікті ойыншы?тарынан алады:
-егер бала ?зін ойыншы?тарды? арасында, теледидар, компьютерді? жанында бейнеленсе, ол отбасы м?шелерімен емес, тек осы заттармен ?ана «аралас?анды» ?алайды;
Мынандай да тест ж?ргізуге болады: ?зі?із а? пара??а б?лмені? суретін салы?ыз. Онда барлы? отбасы м?шелерін орналастыры?ыз, тек бала?ызды? бейнесін салма?ыз. Содан со? о?ан ?зін осы б?лмеде орналастыруын ?сыны?ыз. Егер ол отбасы м?шелеріні? орынн ауыстыр?ысы келсе, ?арсы болма?ыз, о?ан ерік бері?із, ?ала?анын істесін. Б?дан шы?атын ?орытынды т?мендегідей болады:
-егер бала с?зсіз анасыны? жанында?ы орынды та?даса, онда ?кесіні? баласымен арада?ы ?арым-?атынасы туралы ойлану ?ажет;
-егер бала ?кесі мен анасыны? ортасына отыр?ысы келсе, екеуі?ізді бірдей жа?сы к?реді;
-егер бала б?лек, б?рышта?ы орынды??а отырса, отбасында ?зін жал?ыз, к??ілсіз, жайсыз сезінеді. ?з тарапы?ыздан бала?а махаббаты?ыз бен мейірімі?зді аяма?ыз.
Егер сына?ты? н?тижесі ?уантарлы?тай боламаса, ?апаланба?ыз. Б?л психологиялы? дамуыны? ерекшелігіне байланысты болуы м?мкін. Осы жаста бала?а орта к?п ?сер етеді, араласатын ортасы жа?сы болса, ??рбыларын басып озады.
Бас?а адамдарды, тіпті ту?ан бала?ды да танып – білу о?ай емес. Ал о?ан д?рыс т?рбие беру б?дан да ?иын. ?йткені ол ?шін сізді? тарапы?ыздан ?лкен шыдамдылы? пен к?п салу ?ажет. Біра? жа?а ?лем мыйла?аны?ыз ?шін бала?ызды? ризашылы?ын жайна?ан к?здерінен бай?а?ан кезде ?лкен ?уаныш?а б?ленетіні?ізге сенімдіміз!
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«"Бала?ызды? мінезі неге т?йы??" »
Бала мінезінің тұйық болуының себептері өте көп. Біріншіден, баланың психологиялық ерекшелігіне, жан дүниесінің нәзіктігіне, ішкі әлемінің тереңдігіне, физикалық кемістігіне байланысты болуы мүмкін. Мұндай бала жалғыздықты қалайды, ол жалғыз өзі ғана істейтін жұмыстарды орындайды. Мұндай жағдайда ата-аналары баласына аса сақ және сергек болуы керек. Сондықтан «оған бірдеңе болды, бір жері аурып жүр» деп қауіптенбеңіз. «Тәрбиелеймін» деп, оның нәзік әлеміне қол сұғып, дамуына зиян келтіруіңіз мүмкін.
Баланың тұйық мінезі бір жұмыстан қалжырағанына, әлсіздігіне, сырқатына, жақын досымен ренжісіп қалуына, арадағы түсініспеушілікке байланысты болса, бұл – басқа жағдай. Мұндайда ата-аналар бала көңіл күйінің кенеттен не себепті өзгергенін баламен сөйлесіп анықтап алуы қажет, егер қолыңыздан келсе, бұл кезеңнің ешбір ауыртпалықсыз, қайғырусыз өтіп кетуіне көмектесіңіз.
Отбасында жалғыз тәрбиеленген бала көбінесе тұйық мінезді болады. Үнемі жалғыз өзі ойнайды, ешкіммен араласпайды. Ата-анасының да туысқандарымен тек телефон арқылы ғана хал-жағдай сұрасқанын, арада тығыз, жақын байланыстың жоғын көрген бала болашақта өздігінен айналасындағылармен қарым-қатынас орнатуға талпынбайтын болады. Мүмкін, баланың мұндай мінезінің қалыптасуына ата-ана, сіз себеп болған шығарсыз. Балаңызға жеткілікті көңіл бөлесіз бе? Балаңызбн бірге ойнауға, жай ғана әңгімелесуге, тіпті оның сізге айтқысы келген әңгімесін тыңдауға уақытыңыз жоқ шығар. Әлде серуендеп жүргенде балаңыз жерден бір әдемі тас тауып алып немесе құрастырмалардан бір әдемі машина жасап, пластилиннен аңның бейнесін сомдап, соны сізгекөрсетуге асығып, қуанып, көзі жайнап жүгіріп келгенде, сіз оны жақтырмай, қабағыңызды шытып, бұзып, лақтырып, тіпті теледидар көріп отырған сіздің көңіліңізді бұзғаны үшін айқайлап жіберген кезіңіз болған шығар.
Әдетте, отбасы мүшелерінің біреуі үнемі оның бір әрекетін немесе қиялынан шығарған (балаларға тән қылық қой) әңгімелерін жақтырмай, күлкі етіп, балаға үнемі бәрін дұрыс емес істейтіндігін айтып (өте қатты (жай) сөйлейсің, өте жылдам (асықпай) қимылдайсың, олай жүрмейсің, былай отырмайсың...) бетіне басады. Балаға бұл қатты әсер етіп, бойында тұйық мінез қалыптасады.
Балаңыздың тұйық мінезінің себебін нақты анықтау үшін кішігірім психологиялық тест жүргізіп көріңіз. Оған өз отбасының суретін салуды ұсыныңыз. Одан соң суретті мұқият қараңыз. Бір қарағанда, ешбір мағынасы жоқ бейнелерді көруіңіз мүмкін. Бірақ зер салып қарасаңыз, төмендегідей нәтиже аласыз, ең алдымен, бала өзін қалай бейнелегегін байқаңыз:
-егер ол өзін басқалардан ірі етіп салса, ол өте ерке, айналасындағылардың өзіне ерекше көңіл бөлгенін қалайды;
-егер керісінше, өзінің бейнесі кішкентай етіп салынса, демек, бала өзін отбасында қажетсізбей, артықпен деп есептейді;
-егер бала өзін отбасы мүшелерінің ортасында бейнеленсе, ол өзін маңыздымын деп сезінеді, мұндай бала айналасындағылардың өзіне жоғары тұлға деп қарайтынына үйренген. Ал егер анасынан, әкесінен, басқа да жақындарынан алшақ тұрса, оған өте аз көңіл бөлінеді, ол өзін жалғызбын деп ойлайды.
-отбасы мүшелерінің бейнесін үлкен не кіші етіп салуының себебі-арадағы үйлесімді байланыстың бұзылғандығы туралы хабар береді. Кішкентай бейнелер олардың болар-болмас рөлін бейнелесе, үлкені-маңызды екендігін көрсетеді;
-егер бейнелердің бәрі бірдей ірі болса, онда отбасы мүшелері бір-бірін құрметтейді, әркімнің өзіндік орны, ойы, көзқарасы, пікірі бар;
-өте майда бейнелер баланың жан дүниесінің арасында бейнелесе, ол жақындарымен араласуға талпынады. Бәрін бір-бірінің қолынан ұстап тұрғандай етіп бейнелесе, керемет-бұл отбасында бәрі бір-бірімен достық қарым-қатынаста, бір-бірін жақсы көреді, сыйлайды;
-егер бала жақындарын әр жерге орналастырса, бұл – ойланатын жағдай. Әркім өзімен-өзі өмір сүріп жатқан жоқ па, бір-біріңізге уақыт бөлесіздер ме, араласасыздар ма?
-егер бала отбасы мүшелерінің орнына ешкім көрінбейтін үйді салса, жақындарымен араласу оған қуаныш сыйламайды, қажет еткен нәрсесін бермейді, өзіне дұшпан деп ойлайды;
-егер суретте отбасы мүшелерінің жанында баланың сүйікті ойыншығы, иті, мысығы бейнеленса, бала жылылықта зәру, ол жылылықты сүйікті ойыншықтарынан алады:
-егер бала өзін ойыншықтардың арасында, теледидар, компьютердің жанында бейнеленсе, ол отбасы мүшелерімен емес, тек осы заттармен ғана «араласқанды» қалайды;
Мынандай да тест жүргізуге болады: өзіңіз ақ параққа бөлменің суретін салыңыз. Онда барлық отбасы мүшелерін орналастырыңыз, тек балаңыздың бейнесін салмаңыз. Содан соң оған өзін осы бөлмеде орналастыруын ұсыныңыз. Егер ол отбасы мүшелерінің орынн ауыстырғысы келсе, қарсы болмаңыз, оған ерік беріңіз, қалағанын істесін. Бұдан шығатын қорытынды төмендегідей болады:
-егер бала сөзсіз анасының жанындағы орынды таңдаса, онда әкесінің баласымен арадағы қарым-қатынасы туралы ойлану қажет;
-егер бала әкесі мен анасының ортасына отырғысы келсе, екеуіңізді бірдей жақсы көреді;
-егер бала бөлек, бұрыштағы орындыққа отырса, отбасында өзін жалғыз, көңілсіз, жайсыз сезінеді. Өз тарапыңыздан балаға махаббатыңыз бен мейіріміңзді аямаңыз.
Егер сынақтың нәтижесі қуантарлықтай боламаса, қапаланбаңыз. Бұл психологиялық дамуының ерекшелігіне байланысты болуы мүмкін. Осы жаста балаға орта көп әсер етеді, араласатын ортасы жақсы болса, құрбыларын басып озады.
Басқа адамдарды, тіпті туған балаңды да танып – білу оңай емес. Ал оған дұрыс тәрбие беру бұдан да қиын. Өйткені ол үшін сіздің тарапыңыздан үлкен шыдамдылық пен көп салу қажет. Бірақ жаңа әлем мыйлағаныңыз үшін балаңыздың ризашылығын жайнаған көздерінен байқаған кезде үлкен қуанышқа бөленетініңізге сенімдіміз!
