М?мкіндігі шектеулі балалармен ж?ргізілетін психологиялы? ж?мыс т?рлері.

М?мкіндігі шектеулі балалармен ж?ргізілетін психологиялы? ж?мыс т?рлері.

Білім беруді дамытуды? 2011-2020 жылдар?а арнал?ан мемлекеттік ба?дарламасында «Балаларды? мектепке дейінгі сапалы т?рбие ж?не о?ыту мен толы? ?амтылуын, оларды? мектепке дейінгі т?рбие ж?не о?ыту ба?дарламаларына те?дей ?ол жеткізуін ж?не «инклюзивті білім беру ж?йесін жетілдіруін» ?амтамасыз ету к?зделген.?азіргі уа?ытта дамуында а?аулары бар балалар саны артып отыр.Оларды о?ыту ке?ейіп,т?зетіп ?олдау технологиялары жетілдірілуде.
Білім беру ж?йесінде даму м?мкіндігі шектеулі балалар?а айыры?ша орын б?лінген. Б?л балалар?а ?атысты бізді? алдымызда т?р?ан негізгі міндет-оларды? ?леуметтік а?талуы мен биімделуіне, ?о?амда?ы толы??анды ?мірге дайындалуына жа?дай жасау ж?не к?мек к?рсету.
?.Р Президентіні? 07.12.2010 жыл?ы №1118 Жарлы?ымен бекітілген білім беруді дамытуды? Мемлекеттік ба?дарламасы инклюзивті білім беру ж?йесін жетілдіруді ?арастырады.
М?мкіндігі шектеулі балаларды жалпы?а білім беру ортасына ?арай бейімдеу 2002жылдан басталды. Сол жылы ?аза?стан ТМД елдеріні? арасында ал?аш рет «М?мкіндігі шектеулі балаларды ?леуметтік ж?не медика-педагогикалы? т?р?ыдан ?олдау»туралы за?ы ?абылдады.Осы за? аясында жарымжан балалар?а ерте бастан білім беру м?селесіне м?н берілген. Оларды білім беру ,?леуметтік, медициналы? т?р?ыда ?амтамасыз ету ?арастырыл?ан.
Инклюзивті білім беру –м?мкіндігі шектеулі балаларды? жалпы білім беретін мектептерде те? жа?дайда бірдей білім алуына ?олжетімділігін ?йымдастыру. М?селен арбамен ?оз?алатын балалар ?шін мектептерде арнайы панустар ?зге де м?мкіндіктер ?арастырылуы керек.Б?л индикаторлар 2011-2015жылдар?а арнал?ан стратегиялы? жоспарда да талап етілген.
Инклюзивті о?ыту негізінде балаларды? ?андай да бір дискриминациясын жо??а шы?ару ,барлы? адамдар?а деген те?дік ?атынасты ?амтамасыз ету,сонымен бірге о?ытуды? ерекше ?ажеттігі бар балалар?а арнайы жа?дай ?алыптастыру.Т?жірибе к?рсеткеніндей ?ата? білім беру ж?йесінен балаларды? бір б?лігі шы?ып ?алады,?йткені ?алыптас?ан ж?йе м?ндай балаларды? даралы? ?ажеттілігін ?ана?аттандыра алмайды. Инклюзивті ба?ыт м?ндай балаларды о?уда жетістікке жетуге ы?пал етіп ,жа?сы ?мір с?ру м?мкіншілігін ?алыптастырады.

Инклюзивті білім беруді ?йымдастыру ?шін ?андай арнайы жа?дайлар ?ажет

* Е? алдымен ,даму м?мкіндігі шектелген балалармен ж?мыс жасай алатын мамандар даярлау.
*Екіншіден архитектуралы? кедергілерді жою.
* Білім мекемелерін арнайы т?т?алармен ,парталармен,?стелдермен ж?не бас?а да компенсаторлы? ??ралдармен жабды?тауды ,к?тергіш ?ондыр?ылар,пандустар,санита
рлы? б?лмелерді? арнайы ?ондыр?ыларын орнататын іс-шаралар кешенін бастау ?ажет.
?аза?стан Республикасында?ы білім беруді дамытуды? 2011-2020жылдар?а арнал?ан мемлекеттік ба?дарламасында инклюзивті білім беруді жетілдіру ма?сатында т?мендегідей м?селелерді ?арастрады.
2015 жыл?а ?арай атал?ан міндетті шешу ?шін ?ажетті нормативтік база ??рылады.
Инклюзивті білім беру ше?берінде жалпы ж?не арнайы білім беруді? ?зара ?рекетіні? тетігі ?зірленеді,
м?мкіндігі шектеулі балаларды біріктіріп о?ытуды? модульдік ба?дарламалары ?зірленеді
м?гедек балалар?а ?ашы?ты?тан білім беруді ?йымдастыруды? т?ртібі ?зірленеді.
Осы ж?мыстарды? барлы?ы да ?аза?стан Республикасыны? «Білім туралы ,» «Бала ???ы?тары туралы»,»Кемтар балаларды ?леуметтік ж?не медициналы? –педагогикалы? т?зету ар?ылы ?олдау туралы»За?дарын ж?не Ережелерді басшылы??а алады.
Инклюзивті білім беру ерекше бала?а білім беру саясатыны? бір т?рі болып табылады.
2015 жыл?а дейінгі инклюзивтік білім берумен м?мкіндігі шектеулі балаларды? 25 пайызын ?амту к?зделсе,инклюзивтік білім беруге жа?дай жаса?ан мектеп ?лесі 30%-?а жету керек.Б?л м?мкіндігі шектеулі балаларды? жалпы білім беретін мектепке дені сау балалармен ?атар білім алуына жа?дай жасайды.
Білім беруді? б?л т?рінде м?мкіндігі шектеулі баланы? ?з-?зіне сенімі артады,ол ма?айында?ыларды? тарапынан ?зіне ?олдау бар екенін сезінеді,б?л баланы? ?зін-?зіне ба?алай білуіне,?орша?ан ортасына с?йіспеншілікпен ?арауына,?зін ?о?амны? толы??анды м?шесі сезінуіне жол ашады.О?ытуды? б?л т?рі ар?ылы м?мкіндігі шектеулі бала ?з ?абілетіне сай ата-анасынан алша?тамай,я?ни арнайы мектеп-интернаттарда т?рып о?у?а м?жб?р болмай,т?р?ылы?ты жерде білім алады.?о?аммен біте ?айнасып,?леуметтік жа?ынан бейімделеді.Ата-анасы да баласыны? дамуы мен т?рбиесіне белсене ?атысып,жеткіншек алдында жауакершіліктері артады.
1.Адам ??ндылы?ы оны? м?мкіндігіне ?арай ?абілетілігімен,жеткен жетістіктерімен
аны?талады.
2.?рбір адам сезуге ж?не ойлау?а ?абілетті.
3.?рбір адам ?арым-?атынас?а ???ылы.
4.Барлы? адам бір-біріне ?ажет.
5.Білім шынайы ?арым-?атынас ше?берінде ж?зеге асады.
6.Барлы? адамдар ??рбы-??рдастарыны? ?олдауы мен досты?ын ?ажет етеді.
7.?рбір о?ушы ?шін жетістікке жету-?зіні? м?мкіндігіне ?арай орындай алатын ?рекетін ж?зеге асыру.
8.Жан-жа?тылы? адам ?міріні? даму аясында ке?ейтеді.
Инклюзивті о?ытуды аш?ан мектептерде о?ы?ан балалар адам ???ы?ы туралы білім алу?а м?мкіншілік алады,?йткені олар бір-бірімен ?арым-?атынас жасау?а,таным-білуге, ?абылдау?а ?йренеді.
ХХ ?асырды? басында неміс педагог-дефектологы П.Шуманны? «Бала кемістігні? даму де?гейі не??рлым т?мен болса,со??рлым м??алімні? білім де?гейі жо?ары болу керек» деген асыл с?зінен даму екенін ??ынамыз.Дамуында ?р т?рлі кемшіліктері бар балаларды арнайы о?ыту?а деген с?раныс,?сіресе оларды? танымды? процестерін психологиялы? жа?ынан зерттеу ?азіргі та?да ?зекті м?селе болып отыр.
М?мкіндігі шектеулі балалармен ж?мыс ерекшелігі
Ма?саты:жеке т?л?аны? ?леметтік ?зіндік таным?а ?абілеттілігі ж?не оны? ба?ытталуы, ?ызы?ушылы?ыны? ?алыптасуы мен дамуы,о?ыту іс-?рекетіндегі негізігі білімділік ж?не біліктілік да?дыларын ?йрену ?шін жа?дай жасау.
Міндеттері:
1.С?йкес келетін де?гейіне психофизилогиялы? м?мкіндігін дамыту:артикулярлы? аппаратын,фонематикалы? есту ?абілеті,?олыны? ?са? б?лшы? еттеріні? дамуы,к?ру-моторлы? ?оз?алыс т.б.
2.Мектеп жа?дайына тез бейімделуге ?ажет ?леуметтік-адамгершілік жа?ымды мінез-??лы? ?алыптастыру.
3.О?у?а ?ызы?ушылы?ын дамыту.
4.Жеке т?л?алы? ерекшеліктерін дамыту (о?у белсенділігі,?з бетімен ж?мыс істеу т.б.) ар?ылы о?уда?ы негізгі ?иынды?тарды жою.
5.Жалпы интеллектуалды? жас ерекшелігіне ?арай дамыту (салыстыру ?арым-?атынас, практикалы? топ, ойлау т.б.)
6.Жалпы даму де?гейін к?теру ж?не жеке дамуында?ы ауыртпашылы?ты т?зету.
7.?з жасына с?йкес баланы? жалпы дамуына ж?не біліктілік да?дыларын ны?айту ?шін жа?ымды ?леуметтік орта ?алыптастыру.
К?тілетін н?тиже:
-психофизиолгиялы? м?мкіндігі дамиды.
-о?уда?ы негізігі ?иынды?тары жойылады.
-?леуметтік-адамгершілік ?асиеттері дамиды,жа?ымды мінез-??лы? ?алыптасады.
Психологиялы? диагоностикада таным процестерін зерттеу,?арым-?атынас диогностикасы,мінез-??лы? ерекшеліктерін зерттеу ж?мыстары ж?ргізіледі.
Психологиялы? дамыту ж?не т?зету ж?мысында таным процестерін дамыту ж?не т?зету, мотивациялы? ж?не эмоциялы? аясын дамыту ж?не т?зету,?арым-?атынас аясын т?зету ж?не дамыту ба?ытында?ы ж?мыстар ж?гізіледі.
Психологиялы? ке?ес беру ба?ытында баланы? дамуында?ы ата-ананы? к?мегі, дау-жанжал жа?дайында?ы мінез-??л?ы ж?не оны басу ?дісі, баламен жа?ымды ?арым-?атынас?а жету жолы туралы ата-аналар?а ке?ес, жадынамалар беріледі.
Психологиялы? а?арту ба?ытында м?ндай балаларды ?алай т?рбиелеу,?алай ?арым-?атынас жасау керектігі туралы ??гіме,д?ріс,жадынама,тренинг,та?ырыпты? баяндамалар ар?ылы ата-аналар?а психологиялы? білім беріледі.
?р ба?ыт?а жеке-жеке то?талар болса?,педагог-психгологті? жина? ?оржынында баланы псхологиялы?-диогностикалы? тексеруге арнал?ан ??ралдар,логикалы? ойлау?а,зейінгі ж?не есте са?тау?а арнал?ан ?р т?рлі ?дістемелік ??рал-ж?мыстары сатылы ж?ргізіледі.
Зерттеу барысында психолог зерттеу хаттамасын ж?ргізіп,тіркеп отырады:
Берілген тапсырманы т?сінуі ж?не оны орындау де?гейі;?
Бала?а к?рсетілген к?мек пен оны? білімділік д?режесі;?
?з бетімен ?ателіктерін т?зете алуы;?
?лкендермен ?арым-?атынас ерекшелігі;?
Тапсырманы орындау?а ?арым-?атынасы;?
Тапсырманы орындауда?ы белсенділігі.?
Мысалы,м?мкіндігі шектеулі балаларды? зейін ?асиеттерін зеттеу ?шін зейінні? к?лемін, ауысуын,шо?ырлануын,т?ра?тылы?ын зерттеу ?дістемелерін ?олдану?а болады.Б??ан сынып жеткешісіні? немесе п?н м??алімдеріні? к?мегін пайдалану?а болады.
Есте са?тауын зерттеу ?шін «фигура ларды есте са?та ,» «10 с?з», « Сан ?атары» т.б. ?дістемелерді, ойлау процесін зерттеу ?шін «Арты?ын тап», «?андай фигура жетіспейді» т.б. ?дістемелерді ?олдану?а болады.
Психологиялы? т?зету-б?л баланы? жеке т?л?алы? дамуында ,о?у барысында ?андай да бір ауыт?ушылы?тар ,психологилы? ?иыншылы?тарды т?зетіп ,дамыту?а арнал?ан ж?мыс ж?йесі болып табылады.
Психологиялы? т?зету-б?л баланы? жеке т?л?алы? психикалы? дамуында, о?у барысында білігі мен да?дысында ?андай да бір ауыт?ушылы?тар, психологиялы? ?иыншылы?тарды т?зетіп, дамыту?а арнал?ан ж?мыс ж?йесі болып табылады ?р психолог ?йден о?итын бала?а бар?анда біріншіден баланы? к??іл-к?йіне ?арап, динамикалы? ба?ылау к?нделігін ж?ргізіп отырады.Баланы мектепшілік іс-шара?а ?атыстырады немесе к?рермен ретінде к?руге ша?ырады. Екіншіден, баланы? ?йіне бар?анда ата-анасымен с?йлеседі, пікірлеседі, ке?ес беріп отырады.
Психологиялы? ке?ес беру ж?мыстары ата-аналар?а, п?н м??алімдеріне, о?ушыларды? ?здеріне жеке ж?ргізіледі.Ата-аналар?а жиналыстарда топты? ке?ес беру,?р баланы? ?йіне бар?анда, мектепке ша?ырып жеке ке?ес беру ж?зеге асса,п?н м??алімдеріне ке?ес беру ж?мысы педагогикалы? ке?есте,?дістемелік ке?есте,педагогикалы? консилиум барысында ж?ргізіледі.Мысалы, ТДО сыныбыны? м??алімдеріне арнал?ан ке?ес-жадынамалар:
-о?ушыны? м?мкіндігіне ж?не ж?мыс істеу темпі мен жылдамды?ына с?йкес келетін тапсырмалар жина?ын беру;
-баланы? жеке ж?не даму м?мкіндіктерін есепке алу;
-баланы? динамикалы? (шаршау, ?озу т.б.) ?згерістеріні? пайда болуына байланысты ж?мыс жетекшілігіні? тактикасын ?згертіп отыру;
-саба?та жетісікке ?келетін, жалпы н?тиже беретін,топты? ж?не жеке ж?мыс ?дістемесін ?олдану;
-саба? арасында сергітетін же?іл физикалы? жатты?улар немесе боса?су жатты?уларын жасау;
-о?ыту ?рдісіне ойын,жарыс элементтерін,дидактикалы? ойындарды пайдалану;
-о?ушы ?зіні? мы?ты жа?тарын к?рсете алатын табыстылы? жа?дайларын ту?ызу;
-баланы? кез келген жетістігі мен ?з бетіндік ж?мысын мада?тап, к?термелеп отыру;
-бала?а ?ойылатын талаптарды? біресе к?теріліп,біресе т?мендеуінен аула? болу;
-?те белсенді (гиперактивті) балаларды? к?шін пайдалы жа??а ?олдану (та?та с?рту, д?птерді жинау т.б.)
-жа?сы т?ртібі мен о?уда?ы жетістігін к?термелеп, бала?а мада?тау с?здерін айту;
-психолог маман бірге отырып,балаларды? сынып,мектеп ?міріне бейімделуіне,о?у да?дыларына,?арым-?атынас жасау да?дыларына т?рбиелеу, ?леуметтік орта туралы т?сініктерін ?алыптастыру.
Келесі ж?мыс ба?ыты б?л-психологиялы? алдын алу мен а?арту ж?мыстары. ?рбір сынып б?лмесінде,мектеп д?лізінде, ТДО сыныбы б?лмелерінде, ата-аналар?а арнал?ан б?рыштарда ата-аналар?а арнал?ан а?артушылы? материалдар мен ке?естер ?немі жа?артылып отырады.
Метеп психологіні? м?мкіндігі шектеулі балалармен ж?мысыны? негізгі педагогикалы? консилиумда к?рінеді.Жалпы ж?не арнаулы (т?зету) білім беру мекемелеріні? психологиялы?-д?рігерлік-педагогикалы? консилиум жа?дайлары негізінде мектепте мектеп директорыны? б?йры?ымен психологиялы?-д?рігерлік-педагогикалы? консилиум ??рылады.Консилиум ??рамына мектеп директоры,о?у ісі мегерушісі, психолог, ?леуметтік педагог, медбике, сынып жетекшісі, ТДО сыныбы м??алімі,т?рбиешісі, ж?не о?ыту м??алімі ?атысады.Консилиум?а ?р маман ?з зерттеулері мен ?сыныстарын жазып, даярлап келеді.
1. Педагогикалы? ?орытынды (сынып жетекшісі)
2. Психологиялы? ?орытынды (педагог-психолог)
3. Медициналы? ?орытынды (медбике)
4. ?леуметтік педагог ?орытындысы
5. Логопедиялы? ?орытындысы (логопед).
Б??ан ?осымша балаларды? ж?мыс д?птерлері,бала дамуын ба?ылау к?нделігі,саба? ?лгерімін тіркеу журналдары ?келінеді.
?орыта келгенде, е? бастысы кемтар балалар?а деген ?о?амны? к?з?арасын,пікірін ?згерту керек, олар ?шін кедергісіз орта ?алыптастыру ?ажет ж?не м?мкіндігі шектеулі баламен бір сыныпта отыр?ан дені сау бала ?лде?айда мейірімді, ?айырымды болып ?сетінін халы?аралы? т?жірибе к?рсетіп отыр.Енді сол т?жірбиені? бізді? елімізде де ?анат жайып,?ркендеуіне педагогтар ?ауымы зор ?лес ?осуы ?ажет деп ойлаймын. М?мкіндігі шектеулі балаларды? сырт?ы ортамен ?арым-?атынас?а т?сіп, ?зін ?леуметтік ортада жеке т?л?а санап,оларды? та?дырын ел болып реттейтін уа?ыт келді. «Бала та?дыры-ел та?дыры» деп ?арап, ?рпа?ты? ?мірге келген с?тінен бастап,т?лім-т?рбиені бойларына сі?іріп, м?мкіндігі шектеулі баелаларды? ?леуметтік ?мірге даярлап, елімізді? дамуына ?з ?лесін ?оса алатын азамат т?рбиелейтін кез келді.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«М?мкіндігі шектеулі балалармен ж?ргізілетін психологиялы? ж?мыс т?рлері. »

Мүмкіндігі шектеулі балалармен жүргізілетін психологиялық жұмыс түрлері.

Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында «Балалардың мектепке дейінгі сапалы тәрбие және оқыту мен толық қамтылуын, олардың мектепке дейінгі тәрбие және оқыту бағдарламаларына теңдей қол жеткізуін және «инклюзивті білім беру жүйесін жетілдіруін» қамтамасыз ету көзделген.Қазіргі уақытта дамуында ақаулары бар балалар саны артып отыр.Оларды оқыту кеңейіп,түзетіп қолдау технологиялары жетілдірілуде.
Білім беру жүйесінде даму мүмкіндігі шектеулі балаларға айырықша орын бөлінген. Бұл балаларға қатысты біздің алдымызда тұрған негізгі міндет-олардың әлеуметтік ақталуы мен биімделуіне, қоғамдағы толыққанды өмірге дайындалуына жағдай жасау және көмек көрсету.
Қ.Р Президентінің 07.12.2010 жылғы №1118 Жарлығымен бекітілген білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы инклюзивті білім беру жүйесін жетілдіруді қарастырады.
Мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпыға білім беру ортасына қарай бейімдеу 2002жылдан басталды. Сол жылы Қазақстан ТМД елдерінің арасында алғаш рет «Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік және медика-педагогикалық тұрғыдан қолдау»туралы заңы қабылдады.Осы заң аясында жарымжан балаларға ерте бастан білім беру мәселесіне мән берілген. Оларды білім беру ,әлеуметтік, медициналық тұрғыда қамтамасыз ету қарастырылған.
Инклюзивті білім беру –мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім беретін мектептерде тең жағдайда бірдей білім алуына қолжетімділігін ұйымдастыру. Мәселен арбамен қозғалатын балалар үшін мектептерде арнайы панустар өзге де мүмкіндіктер қарастырылуы керек.Бұл индикаторлар 2011-2015жылдарға арналған стратегиялық жоспарда да талап етілген.
Инклюзивті оқыту негізінде балалардың қандай да бір дискриминациясын жоққа шығару ,барлық адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету,сонымен бірге оқытудың ерекше қажеттігі бар балаларға арнайы жағдай қалыптастыру.Тәжірибе көрсеткеніндей қатаң білім беру жүйесінен балалардың бір бөлігі шығып қалады,өйткені қалыптасқан жүйе мұндай балалардың даралық қажеттілігін қанағаттандыра алмайды. Инклюзивті бағыт мұндай балаларды оқуда жетістікке жетуге ықпал етіп ,жақсы өмір сүру мүмкіншілігін қалыптастырады.

Инклюзивті білім беруді ұйымдастыру үшін қандай арнайы жағдайлар қажет

* Ең алдымен ,даму мүмкіндігі шектелген балалармен жұмыс жасай алатын мамандар даярлау.
*Екіншіден архитектуралық кедергілерді жою.
* Білім мекемелерін арнайы тұтқалармен ,парталармен,үстелдермен және басқа да компенсаторлық құралдармен жабдықтауды ,көтергіш қондырғылар,пандустар,санита
рлық бөлмелердің арнайы қондырғыларын орнататын іс-шаралар кешенін бастау қажет.
Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында инклюзивті білім беруді жетілдіру мақсатында төмендегідей мәселелерді қарастрады.
2015 жылға қарай аталған міндетті шешу үшін қажетті нормативтік база құрылады.
Инклюзивті білім беру шеңберінде жалпы және арнайы білім берудің өзара әрекетінің тетігі әзірленеді,
мүмкіндігі шектеулі балаларды біріктіріп оқытудың модульдік бағдарламалары әзірленеді
мүгедек балаларға қашықтықтан білім беруді ұйымдастырудың тәртібі әзірленеді.
Осы жұмыстардың барлығы да Қазақстан Республикасының «Білім туралы ,» «Бала құқықтары туралы»,»Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық –педагогикалық түзету арқылы қолдау туралы»Заңдарын және Ережелерді басшылыққа алады.
Инклюзивті білім беру ерекше балаға білім беру саясатының бір түрі болып табылады.
2015 жылға дейінгі инклюзивтік білім берумен мүмкіндігі шектеулі балалардың 25 пайызын қамту көзделсе,инклюзивтік білім беруге жағдай жасаған мектеп үлесі 30%-ға жету керек.Бұл мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы білім беретін мектепке дені сау балалармен қатар білім алуына жағдай жасайды.
Білім берудің бұл түрінде мүмкіндігі шектеулі баланың өз-өзіне сенімі артады,ол маңайындағылардың тарапынан өзіне қолдау бар екенін сезінеді,бұл баланың өзін-өзіне бағалай білуіне,қоршаған ортасына сүйіспеншілікпен қарауына,өзін қоғамның толыққанды мүшесі сезінуіне жол ашады.Оқытудың бұл түрі арқылы мүмкіндігі шектеулі бала өз қабілетіне сай ата-анасынан алшақтамай,яғни арнайы мектеп-интернаттарда тұрып оқуға мәжбүр болмай,тұрғылықты жерде білім алады.Қоғаммен біте қайнасып,әлеуметтік жағынан бейімделеді.Ата-анасы да баласының дамуы мен тәрбиесіне белсене қатысып,жеткіншек алдында жауакершіліктері артады.
1.Адам құндылығы оның мүмкіндігіне қарай қабілетілігімен,жеткен жетістіктерімен
анықталады.
2.Әрбір адам сезуге және ойлауға қабілетті.
3.Әрбір адам қарым-қатынасқа құқылы.
4.Барлық адам бір-біріне қажет.
5.Білім шынайы қарым-қатынас шеңберінде жүзеге асады.
6.Барлық адамдар құрбы-құрдастарының қолдауы мен достығын қажет етеді.
7.Әрбір оқушы үшін жетістікке жету-өзінің мүмкіндігіне қарай орындай алатын әрекетін жүзеге асыру.
8.Жан-жақтылық адам өмірінің даму аясында кеңейтеді.
Инклюзивті оқытуды ашқан мектептерде оқыған балалар адам құқығы туралы білім алуға мүмкіншілік алады,өйткені олар бір-бірімен қарым-қатынас жасауға,таным-білуге, қабылдауға үйренеді.
ХХ ғасырдың басында неміс педагог-дефектологы П.Шуманның «Бала кемістігнің даму деңгейі неғұрлым төмен болса,соғұрлым мұғалімнің білім деңгейі жоғары болу керек» деген асыл сөзінен даму екенін ұғынамыз.Дамуында әр түрлі кемшіліктері бар балаларды арнайы оқытуға деген сұраныс,әсіресе олардың танымдық процестерін психологиялық жағынан зерттеу қазіргі таңда өзекті мәселе болып отыр.
Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс ерекшелігі
Мақсаты:жеке тұлғаның әлеметтік өзіндік танымға қабілеттілігі және оның бағытталуы, қызығушылығының қалыптасуы мен дамуы,оқыту іс-әрекетіндегі негізігі білімділік және біліктілік дағдыларын үйрену үшін жағдай жасау.
Міндеттері:
1.Сәйкес келетін деңгейіне психофизилогиялық мүмкіндігін дамыту:артикулярлық аппаратын,фонематикалық есту қабілеті,қолының ұсақ бұлшық еттерінің дамуы,көру-моторлық қозғалыс т.б.
2.Мектеп жағдайына тез бейімделуге қажет әлеуметтік-адамгершілік жағымды мінез-құлық қалыптастыру.
3.Оқуға қызығушылығын дамыту.
4.Жеке тұлғалық ерекшеліктерін дамыту (оқу белсенділігі,өз бетімен жұмыс істеу т.б.) арқылы оқудағы негізгі қиындықтарды жою.
5.Жалпы интеллектуалдық жас ерекшелігіне қарай дамыту (салыстыру қарым-қатынас, практикалық топ, ойлау т.б.)
6.Жалпы даму деңгейін көтеру және жеке дамуындағы ауыртпашылықты түзету.
7.Өз жасына сәйкес баланың жалпы дамуына және біліктілік дағдыларын нығайту үшін жағымды әлеуметтік орта қалыптастыру.
Күтілетін нәтиже:
-психофизиолгиялық мүмкіндігі дамиды.
-оқудағы негізігі қиындықтары жойылады.
-Әлеуметтік-адамгершілік қасиеттері дамиды,жағымды мінез-құлық қалыптасады.
Психологиялық диагоностикада таным процестерін зерттеу,қарым-қатынас диогностикасы,мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу жұмыстары жүргізіледі.
Психологиялық дамыту және түзету жұмысында таным процестерін дамыту және түзету, мотивациялық және эмоциялық аясын дамыту және түзету,қарым-қатынас аясын түзету және дамыту бағытындағы жұмыстар жүгізіледі.
Психологиялық кеңес беру бағытында баланың дамуындағы ата-ананың көмегі, дау-жанжал жағдайындағы мінез-құлқы және оны басу әдісі, баламен жағымды қарым-қатынасқа жету жолы туралы ата-аналарға кеңес, жадынамалар беріледі.
Психологиялық ағарту бағытында мұндай балаларды қалай тәрбиелеу,қалай қарым-қатынас жасау керектігі туралы әңгіме,дәріс,жадынама,тренинг,тақырыптық баяндамалар арқылы ата-аналарға психологиялық білім беріледі.
Әр бағытқа жеке-жеке тоқталар болсақ,педагог-психгологтің жинақ қоржынында баланы псхологиялық-диогностикалық тексеруге арналған құралдар,логикалық ойлауға,зейінгі және есте сақтауға арналған әр түрлі әдістемелік құрал-жұмыстары сатылы жүргізіледі.
Зерттеу барысында психолог зерттеу хаттамасын жүргізіп,тіркеп отырады:
Берілген тапсырманы түсінуі және оны орындау деңгейі;
Балаға көрсетілген көмек пен оның білімділік дәрежесі;
Өз бетімен қателіктерін түзете алуы;
Үлкендермен қарым-қатынас ерекшелігі;
Тапсырманы орындауға қарым-қатынасы;
Тапсырманы орындаудағы белсенділігі.
Мысалы,мүмкіндігі шектеулі балалардың зейін қасиеттерін зеттеу үшін зейіннің көлемін, ауысуын,шоғырлануын,тұрақтылығын зерттеу әдістемелерін қолдануға болады.Бұған сынып жеткешісінің немесе пән мұғалімдерінің көмегін пайдалануға болады.
Есте сақтауын зерттеу үшін «фигура ларды есте сақта ,» «10 сөз», « Сан қатары» т.б. әдістемелерді, ойлау процесін зерттеу үшін «Артығын тап», «Қандай фигура жетіспейді» т.б. әдістемелерді қолдануға болады.
Психологиялық түзету-бұл баланың жеке тұлғалық дамуында ,оқу барысында қандай да бір ауытқушылықтар ,психологилық қиыншылықтарды түзетіп ,дамытуға арналған жұмыс жүйесі болып табылады.
Психологиялық түзету-бұл баланың жеке тұлғалық психикалық дамуында, оқу барысында білігі мен дағдысында қандай да бір ауытқушылықтар, психологиялық қиыншылықтарды түзетіп, дамытуға арналған жұмыс жүйесі болып табылады Әр психолог үйден оқитын балаға барғанда біріншіден баланың көңіл-күйіне қарап, динамикалық бақылау күнделігін жүргізіп отырады.Баланы мектепшілік іс-шараға қатыстырады немесе көрермен ретінде көруге шақырады. Екіншіден, баланың үйіне барғанда ата-анасымен сөйлеседі, пікірлеседі, кеңес беріп отырады.
Психологиялық кеңес беру жұмыстары ата-аналарға, пән мұғалімдеріне, оқушылардың өздеріне жеке жүргізіледі.Ата-аналарға жиналыстарда топтық кеңес беру,әр баланың үйіне барғанда, мектепке шақырып жеке кеңес беру жүзеге асса,пән мұғалімдеріне кеңес беру жұмысы педагогикалық кеңесте,әдістемелік кеңесте,педагогикалық консилиум барысында жүргізіледі.Мысалы, ТДО сыныбының мұғалімдеріне арналған кеңес-жадынамалар:
-оқушының мүмкіндігіне және жұмыс істеу темпі мен жылдамдығына сәйкес келетін тапсырмалар жинағын беру;
-баланың жеке және даму мүмкіндіктерін есепке алу;
-баланың динамикалық (шаршау, қозу т.б.) өзгерістерінің пайда болуына байланысты жұмыс жетекшілігінің тактикасын өзгертіп отыру;
-сабақта жетісікке әкелетін, жалпы нәтиже беретін,топтық және жеке жұмыс әдістемесін қолдану;
-сабақ арасында сергітетін жеңіл физикалық жаттығулар немесе босаңсу жаттығуларын жасау;
-оқыту үрдісіне ойын,жарыс элементтерін,дидактикалық ойындарды пайдалану;
-оқушы өзінің мықты жақтарын көрсете алатын табыстылық жағдайларын туғызу;
-баланың кез келген жетістігі мен өз бетіндік жұмысын мадақтап, көтермелеп отыру;
-балаға қойылатын талаптардың біресе көтеріліп,біресе төмендеуінен аулақ болу;
-өте белсенді (гиперактивті) балалардың күшін пайдалы жаққа қолдану (тақта сүрту, дәптерді жинау т.б.)
-жақсы тәртібі мен оқудағы жетістігін көтермелеп, балаға мадақтау сөздерін айту;
-психолог маман бірге отырып,балалардың сынып,мектеп өміріне бейімделуіне,оқу дағдыларына,қарым-қатынас жасау дағдыларына тәрбиелеу, әлеуметтік орта туралы түсініктерін қалыптастыру.
Келесі жұмыс бағыты бұл-психологиялық алдын алу мен ағарту жұмыстары. Әрбір сынып бөлмесінде,мектеп дәлізінде, ТДО сыныбы бөлмелерінде, ата-аналарға арналған бұрыштарда ата-аналарға арналған ағартушылық материалдар мен кеңестер үнемі жаңартылып отырады.
Метеп психологінің мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмысының негізгі педагогикалық консилиумда көрінеді.Жалпы және арнаулы (түзету) білім беру мекемелерінің психологиялық-дәрігерлік-педагогикалық консилиум жағдайлары негізінде мектепте мектеп директорының бұйрығымен психологиялық-дәрігерлік-педагогикалық консилиум құрылады.Консилиум құрамына мектеп директоры,оқу ісі мегерушісі, психолог, әлеуметтік педагог, медбике, сынып жетекшісі, ТДО сыныбы мұғалімі,тәрбиешісі, және оқыту мұғалімі қатысады.Консилиумға әр маман өз зерттеулері мен ұсыныстарын жазып, даярлап келеді.
1. Педагогикалық қорытынды (сынып жетекшісі)
2. Психологиялық қорытынды (педагог-психолог)
3. Медициналық қорытынды (медбике)
4. Әлеуметтік педагог қорытындысы
5. Логопедиялық қорытындысы (логопед).
Бұған қосымша балалардың жұмыс дәптерлері,бала дамуын бақылау күнделігі,сабақ үлгерімін тіркеу журналдары әкелінеді.
Қорыта келгенде, ең бастысы кемтар балаларға деген қоғамның көзқарасын,пікірін өзгерту керек, олар үшін кедергісіз орта қалыптастыру қажет және мүмкіндігі шектеулі баламен бір сыныпта отырған дені сау бала әлдеқайда мейірімді, қайырымды болып өсетінін халықаралық тәжірибе көрсетіп отыр.Енді сол тәжірбиенің біздің елімізде де қанат жайып,өркендеуіне педагогтар қауымы зор үлес қосуы қажет деп ойлаймын. Мүмкіндігі шектеулі балалардың сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсіп, өзін әлеуметтік ортада жеке тұлға санап,олардың тағдырын ел болып реттейтін уақыт келді. «Бала тағдыры-ел тағдыры» деп қарап, ұрпақтың өмірге келген сәтінен бастап,тәлім-тәрбиені бойларына сіңіріп, мүмкіндігі шектеулі баелалардың әлеуметтік өмірге даярлап, еліміздің дамуына өз үлесін қоса алатын азамат тәрбиелейтін кез келді.