М??алім мен о?ушылар арасында?ы ?арым-?атынас психологиясы

М??алім мен о?ушылар арасында?ы ?арым-?атынас психологиясы.

?останай облысы, ?улиек?л ауданы № 28 ??см?рын орта мектебіні? мектеп психологы: Камелова Жадра ?ділбек?ызы

Жас?спірімдер мен ?стаздар арасында?ы ?зара ?арым-?атынас жасау м?селесі-психология ?ылымында?ы ж?не т?лім-т?рбие ісіндегі ?рі ма?ызды, ?рі к?рделі ?атарына жатады. Б?л салада ж?ргізілген бірсыпыра зерттеулер мен осы ба?ытта жина?тал?ан т?жірибелерді? н?тижелері жас?спірімдер мен ?стаздар, о?ушылар мен т?лімгерлер арасында?ы ?арым-?атынас орнатуда айтарлы?тай ерекшеліктер мен сипаттар т?рліше т?сініктер бар екендігін к?рсетті. Міне, м?ндай м?селедегі елеулі ж?йтті? бірі-м??алім мен ш?кірттер арасында?ы ?арым-?атынас жасауда ?р?илы ?иыншылы?тарды? ?немі кездесіп отыратынды?ы.
Егер кіші мектеп жасында?ы балалар ?шін м??алім барлы? бейнесімен ерекше із ?алдырып, олар?а к?шті ?сер ететін т?л?а болып саналатын болса, ал ересек балалар м??алімні? ?рбір ?имыл-?оз?алысына, іс-?рекеті мен с?йлеген с?зіне, оны? а?ыл ке?есіне, ?зге адамдармен ?арым-?атынасына, ш?кірттерге ?оятын т?рлі талаптарына ?здерінше іштей сын к?зімен ?арайды. Т?менгі сынып о?ушыларынан г?рі ересек о?ушылар арасында ?лкендерді? айт?ан с?здеріне ??ла? аспау ж?не айт?анынан ?айтпайтын мінез к?ріністерінде ?р?илы кедергілер мен себептер болатынды?ын бай?алады.
Ш?кірттер тарапынан м??алімге ?ойылатын талаптар мен тілектерді? м?н-жайын ?арастырып мынадай т?рт топ?а б?ліп ?арастырылды:
Бірінші топ?а ?стаз бен ш?кірт арасында?ы ?арым-?атынаста?ы м??алімні? адамгершілік сапалары жатады. Олар: игі тілек, ш?кірттерге м?мкіндігінше ы?ыласты к?мек к?рсету, оларды? жан д?ниесін т?сінуі. М?ндай ?асиеттерді ш?кірттер ?з ?стаздарыны? бойынан к?ргісі келеді.

         Екінші топ?а м??алімні? ?стазды? шеберлігіне байланысты ?ойылатын талап-тілектер. М??алімні? ?з п?нін жетік білетіндігі балалар?а о?у материалдарын жете т?сіндіріп ??ындыра алатынды?ы, ?р алуан амал-т?сілдер ?олданып, саба?ты тартымды ж?не ?ызы?ты етіп ?ткізетіндігі.
         ?шінші топ?а ?стазды? жас?спірімдерді? бірімен-біріні? ?зара ?арым-?атынасына, оларды? ?міріндегі к?йініш-с?йініштеріне, табыстары мен с?тсіздіктеріне, ?р т?рлі ?о?амды?-к?пшілік ж?мыстар?а ?атысуына байланысты к??іл б?ліп, м?н беруі, ?стазды? сынып жетекшілік ж?мысында?ы іс-?рекеттері жатады.
        Т?ртінші топта?ы ш?кірттер, м??алімні? жеке басына т?н мінез-??лы?тарыны? ерекшеліктерін атап к?рсетеді.

?стазды? ш?кірттермен ?деби ?арым-?атынас жасауы:
а) ш?кірттерді? адами ?асиеттерін ескеріп онымен ?немі санасып отыруы;
?) жас?спірімдер мен ересек адамдар?а бірдей де?гейде ?арым-?атынас жасап, оларды? пікірлерімен санасу;
б) о?ушылар?а сенім білдіру;
в) ш?кірттерді? бойында?ы кемшіліктерді к?пшілік тал?ысына салмай, жеке ?зіне о?аша айтуы;
г) ш?кірттермен с?йлескенде ?немі сыпайылы? пен ?дептілік ?лгісін к?рсету;
?) кімге де болса игі тілекпен ы?ыласты к?мек к?рсету;
д) ш?кірттерді? жан д?ниесін (психикасын) айтпай-а? т?сініп,?немі сезімталды? к?рсетуі;
е) ?рбір істе ?немі ?ділетті болуы;
ж) ш?кірттерді? табысы мен ы?ылас-ынтасын тез а??ар?ышты?ын ба?алау;
з) ?ркімге лайы?ты орынды талап ?оюы.
и) о?ушыларды? белсенділігі мен дербестігін ба?алап,балаларды? бастамасын ?немі ?олдауы;
б) балаларды? пікірлерімен санасып, о?ан м?н беруі ж?не оларды? талап-тілектерін ыл?и ескеріп отыратынды?ы;
в) о?ушылар?а берген у?десін ?алайда орындайтынды?ы;
г) балаларды? ?зара ?арым-?атынасына м?н бере зер салуы, тату болу?а ба?ыттай білетіндігі;
?) ?лдар ммен ?ыздар арасында?ы досты? ?атынастарды д?рыс ?алыптастырып, ?ам?орлы? жасауы;
д) ?рбір н?рсені істей білетін шебер ?стаз ш?кірттеріне де к?п н?рсе бере алатынды?ы.

О?ушылар ?стазды? сан алуан ж?мыстарына, ?жымды? пікірлерге жете м?н бермейді. М?ндай жа?дайда о?ушылар тарапынан ?стаз?а деген наразылы?, ?ана?аттанбау сезіміне орай тартысты? туындауына себеп болады.
О?ушыларды? даралы? ерекшеліктеріне т?н жа?ымсыз ?асиеттері мен мінез-??л?ына орай туатын тартыстар. О?ушылар арсында?ы ?ш?ала? мінезді, ?ызу ?анды, айт?анынан ?айтпайтын ?жет, жан д?ниесіеі? ше?бері тар ?зін ?атар ??рбыларынан жо?ары санайтын балалар да бар.Оларды? с?йлеген с?зі, істеген ?ылы?ы сырт жа?ынан о?аштау болып к?рінеді.. Негізгі ма?сат мінезі ерекше о?ушылармен ?алыпты ?атынас орнатуды? тиімді ?дісі – оларды ?жымды? ?мірді? ы??айына ?арай бейімдеп, оларды? іс-?рекеттерімен ?йлестіру. М?ндайда ?стамды ?стаздар шыдамдылы? пен тап?ырлы? к?рсетіп,?алайда ш?кірттермен тиімді ?арым-?атынас орнатуды? ?діс-т?сілдерін ?олдану. Жастарды? мінез-??л?ында?ы жа?ымсыз ?ылы?тарын ескере отырып, ?рбір о?ушыны? ерекшеліктеріне баса к??іл аударып, д?рыс жол?а сілтеу.
Баланы? даралы? ерекшеліктері мен жан д?ниесіні? сырына тере? бойлап, оларды? мінез-??лы? ерекшеліктерімен санас?ан тиімді. Т?лім-т?рбие ісінде баланы? санасы мен а?ыл-ойыны? дамуында?ы саналы ?згерістерді ескеріп, оларды д?рыс жол?а ба?ыттап отыратын болса, онда ш?кірт мінезіні? ?намды ?асиеттерін бірізділікпен ?алыптастырады.
?олдан келгенше ?зара ?а?ты?ыстар мен реніштерді тудырма?ан жа?сы. Ондай ж?йттер кімге де болса абырой ?пермейді. Болаша? ?стаздар м?ндай жа?дайларды? м?н-жайын тере? барлап т?сінгені д?рыс.

?орыта келгенде, педагог білікті де білімді маман, ?зіне сенімді, шешім таба алатын, ма?сат ?ойып, о?ан жете алатынны? бірі. М??алімні? мінез-??л?ы ?з маманды?ыны? талаптарына сай болса, онда м?ндай ?олайсыз жа?дай болмайды деп сенемін.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«М??алім мен о?ушылар арасында?ы ?арым-?атынас психологиясы »

Мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым-қатынас психологиясы.

Қостанай облысы, Әулиекөл ауданы № 28 Құсмұрын орта мектебінің мектеп психологы: Камелова Жадра Әділбекқызы

Жасөспірімдер мен ұстаздар арасындағы өзара қарым-қатынас жасау мәселесі-психология ғылымындағы және тәлім-тәрбие ісіндегі әрі маңызды, әрі күрделі қатарына жатады. Бұл салада жүргізілген бірсыпыра зерттеулер мен осы бағытта жинақталған тәжірибелердің нәтижелері жасөспірімдер мен ұстаздар, оқушылар мен тәлімгерлер арасындағы қарым-қатынас орнатуда айтарлықтай ерекшеліктер мен сипаттар түрліше түсініктер бар екендігін көрсетті. Міне, мұндай мәселедегі елеулі жәйттің бірі-мұғалім мен шәкірттер арасындағы қарым-қатынас жасауда әрқилы қиыншылықтардың үнемі кездесіп отыратындығы.
Егер кіші мектеп жасындағы балалар үшін мұғалім барлық бейнесімен ерекше із қалдырып, оларға күшті әсер ететін тұлға болып саналатын болса, ал ересек балалар мұғалімнің әрбір қимыл-қозғалысына, іс-әрекеті мен сөйлеген сөзіне, оның ақыл кеңесіне, өзге адамдармен қарым-қатынасына, шәкірттерге қоятын түрлі талаптарына өздерінше іштей сын көзімен қарайды. Төменгі сынып оқушыларынан гөрі ересек оқушылар арасында үлкендердің айтқан сөздеріне құлақ аспау және айтқанынан қайтпайтын мінез көріністерінде әрқилы кедергілер мен себептер болатындығын байқалады.
Шәкірттер тарапынан мұғалімге қойылатын талаптар мен тілектердің мән-жайын қарастырып мынадай төрт топқа бөліп қарастырылды:
Бірінші топқа ұстаз бен шәкірт арасындағы қарым-қатынастағы мұғалімнің адамгершілік сапалары жатады. Олар: игі тілек, шәкірттерге мүмкіндігінше ықыласты көмек көрсету, олардың жан дүниесін түсінуі. Мұндай қасиеттерді шәкірттер өз ұстаздарының бойынан көргісі келеді.

Екінші топқа мұғалімнің ұстаздық шеберлігіне байланысты қойылатын талап-тілектер. Мұғалімнің өз пәнін жетік білетіндігі балаларға оқу материалдарын жете түсіндіріп ұғындыра алатындығы, әр алуан амал-тәсілдер қолданып, сабақты тартымды және қызықты етіп өткізетіндігі.
Үшінші топқа ұстаздық жасөспірімдердің бірімен-бірінің өзара қарым-қатынасына, олардың өміріндегі күйініш-сүйініштеріне, табыстары мен сәтсіздіктеріне, әр түрлі қоғамдық-көпшілік жұмыстарға қатысуына байланысты көңіл бөліп, мән беруі, ұстаздың сынып жетекшілік жұмысындағы іс-әрекеттері жатады.
Төртінші топтағы шәкірттер, мұғалімнің жеке басына тән мінез-құлықтарының ерекшеліктерін атап көрсетеді.

Ұстаздың шәкірттермен әдеби қарым-қатынас жасауы:
а) шәкірттердің адами қасиеттерін ескеріп онымен үнемі санасып отыруы;
ә) жасөспірімдер мен ересек адамдарға бірдей деңгейде қарым-қатынас жасап, олардың пікірлерімен санасу;
б) оқушыларға сенім білдіру;
в) шәкірттердің бойындағы кемшіліктерді көпшілік талқысына салмай, жеке өзіне оңаша айтуы;
г) шәкірттермен сөйлескенде үнемі сыпайылық пен әдептілік үлгісін көрсету;
ғ) кімге де болса игі тілекпен ықыласты көмек көрсету;
д) шәкірттердің жан дүниесін (психикасын) айтпай-ақ түсініп,үнемі сезімталдық көрсетуі;
е) әрбір істе үнемі әділетті болуы;
ж) шәкірттердің табысы мен ықылас-ынтасын тез аңғарғыштығын бағалау;
з) әркімге лайықты орынды талап қоюы.
и) оқушылардың белсенділігі мен дербестігін бағалап,балалардың бастамасын үнемі қолдауы;
б) балалардың пікірлерімен санасып, оған мән беруі және олардың талап-тілектерін ылғи ескеріп отыратындығы;
в) оқушыларға берген уәдесін қалайда орындайтындығы;
г) балалардың өзара қарым-қатынасына мән бере зер салуы, тату болуға бағыттай білетіндігі;
ғ) ұлдар ммен қыздар арасындағы достық қатынастарды дұрыс қалыптастырып, қамқорлық жасауы;
д) әрбір нәрсені істей білетін шебер ұстаз шәкірттеріне де көп нәрсе бере алатындығы.

Оқушылар ұстаздың сан алуан жұмыстарына, ұжымдық пікірлерге жете мән бермейді. Мұндай жағдайда оқушылар тарапынан ұстазға деген наразылық, қанағаттанбау сезіміне орай тартыстың туындауына себеп болады.
Оқушылардың даралық ерекшеліктеріне тән жағымсыз қасиеттері мен мінез-құлқына орай туатын тартыстар. Оқушылар арсындағы ұшқалақ мінезді, қызу қанды, айтқанынан қайтпайтын өжет, жан дүниесіеің шеңбері тар өзін қатар құрбыларынан жоғары санайтын балалар да бар.Олардың сөйлеген сөзі, істеген қылығы сырт жағынан оғаштау болып көрінеді.. Негізгі мақсат мінезі ерекше оқушылармен қалыпты қатынас орнатудың тиімді әдісі – оларды ұжымдық өмірдің ыңғайына қарай бейімдеп, олардың іс-әрекеттерімен үйлестіру. Мұндайда ұстамды ұстаздар шыдамдылық пен тапқырлық көрсетіп,қалайда шәкірттермен тиімді қарым-қатынас орнатудың әдіс-тәсілдерін қолдану. Жастардың мінез-құлқындағы жағымсыз қылықтарын ескере отырып, әрбір оқушының ерекшеліктеріне баса көңіл аударып, дұрыс жолға сілтеу.
Баланың даралық ерекшеліктері мен жан дүниесінің сырына терең бойлап, олардың мінез-құлық ерекшеліктерімен санасқан тиімді. Тәлім-тәрбие ісінде баланың санасы мен ақыл-ойының дамуындағы саналы өзгерістерді ескеріп, оларды дұрыс жолға бағыттап отыратын болса, онда шәкірт мінезінің ұнамды қасиеттерін бірізділікпен қалыптастырады.
Қолдан келгенше өзара қақтығыстар мен реніштерді тудырмаған жақсы. Ондай жәйттер кімге де болса абырой әпермейді. Болашақ ұстаздар мұндай жағдайлардың мән-жайын терең барлап түсінгені дұрыс.

Қорыта келгенде, педагог білікті де білімді маман, өзіне сенімді, шешім таба алатын, мақсат қойып, оған жете алатынның бірі. Мұғалімнің мінез-құлқы өз мамандығының талаптарына сай болса, онда мұндай қолайсыз жағдай болмайды деп сенемін.