?азіргі уа?ыт талабы – білімді ,саналы,м?дениетті,адамгершілігі мол ?о?амда ?з орнын таба білетін т?л?а ?алыптастыру.Жеке т?л?а дегеніміз- адамны? психикалы? рухани м?дениеті.Т?л?а м?селесі ?ай уа?ытта да ?зіні? сан ?ырлы жа?тарымен заман талабынан кем т?скен емес .
К?ллі ?ажайыптарды? ішіндегі е? тамашасы-жа?сы т?рбиеленген адам –деп Эпитет айт?андай ,т?рбие бала?а бесіктен бастап берілуі керек .Т?рбиесі ?иын балалар к?бінесе берекесіз жан?яда ?алыптасады.Осындай жа?дайда сынып о?ушыларыны? ,мектеп ?жымыны?,сынып жетекшісіні? р?лі зор.Б?ндай о?ушы?а ?мір жайлы,е?бек жайлы к?п айту ?ажет.Расында да т?рбиесі ?иын бала?а т?рбиелеу т?сілі к?бінесе жетіспей жатады.Ал, т?рбиеге ?арсылы?ты болдырмауда басты р?льді педагогикалы? такт (ж??ысу ат?арады. ?азіргі кезе? ?лкен ?згерістерге толы . ?иын о?ушыларды ж?нсіз ?ор?ыту ,айт?анды м?лтіксіз орындату, ай?аймен т?ртіп са?тауды? тиімсіз ?дісі екенін ,м?ндай жолмен о?ушыны «ашсам ала?анымда ?стаймын» деу оларды б?затыны т?рбиені? ?з беделінен айрылып ?алатыны аны?, А.С.Макаренконы? «?адірлей білмеген адамнан к?п н?рсені талап етуге болмайды » -дегенін ескермей болмас. Такт-ол - жеке адамны? ?асиеті ,адам мінезіні? ерекшелігі .?иын о?ушшымен ж?мысты? к?рделілігі сонша онымен ??гімелесе ,сырласа отырып проблеманы шеше білгенде ?ана адамгершілікке т?рбиелеуге болады.Б?ндай о?ушылдрмен с?йлескенде ретіне ?арай к?ле де ренжи де ашулана да ?зіл айта да ойнай да білу керек .Мінезі ?иын балаларды мектеп мотивациясы т?менгі де?геймен сипатталады.
Мінез-??л?ы т?мен балалармен ж?мыс істеу барысында оларды? психологиялы? ерекшеліктерін есепке алып отыру керек .?зін-?зі ба?алау ,е? алдымен ,жеке т?л?аны? ?рекеті ар?ылы ?алыптасады.Біра? ба?аны ?рдайым адамдар береді .?зіне деген сенімі ?згелерді? пікірі ар?ылы ?алыптасады.Егерайналада?ы адамдар бала?а ?немі д?рыс ?арым-?атынас жасаса ,онда ол ?зін осы сыйласты??а лайы? екенмін деп санайды ,ал егер керісінше ,оны? жаса?ан істеріні? кемшіліліктерін бетіне басып ,?рысып ,жаратпай жатса о?ан ?зім лайы? емеспін дегеннен бас?а еште?е ?алмайды. .Ж?не б?л жа?дайда баланы? реакциясы ?р т?рлі болады .?азіргі зерттеулерге ?ара?анда ,т?ртіп б?зу?а е? бірінші т?рткі бол?ан о?и?а баланы тікелей т?ртіпсіздікке ?келмейді,?уелі ?ай?ы?а баланы ашуланша?ты??а ?келіп со?тырады Міне т?ртіп б?зу содан пайда болады.Т?ртіп б?зушылы?ты? салдарынан негізгі-саба??а ?лгере алмаушылы?.Кейбір о?ушы ??рбыларыларынан саба?та артта ?алып ?ойып ,т?ртіп б?зуын ?зінше ерлік ,батырлы? санайды. М?ны ?згелерді? к?зінше к?рсеткісі келеді .Б?л к?біне менменсіген ,бала мінезіні? д?рыс т?рбиеленбеуінен болады .Біра? осылай бол?ан жа?дайда да,т?ртіпсіздікті баланы? бойына біржолата сі?іп кеткен ?деттен деп,барлы? себептерін содан іздестіруге болмайды ?йткені,т?ртіп б?зу тек ?зіне ?ана байланысты емес,оны? ?й ішіндегі жа?дайлар?а да ата-ана бірлігіні? жо?ты?ына ж?не баласына ?ой?ан талабыны? д?рыс еместігіне байланысты.Бала ?немі жа?сы психологиялы?жа?дайда т?рбиеленуі,о?уы ,?суі ?ажет.Сонда баладажа?ымды «мен» бейнесі ?алыптасады,?зіне деген сенімділігі туады.М?ндай «мен»бейнесі кез-келген баланы? жа?сы жа?дайда,н?тижеге жетуіне,д?рыс дамуына м?мкіндік береді.Т?рбиесі ?иын балаларды тудыратын себептерді? бірі-балаларын о?ытуда,т?рбиелеуде ата-аналарды? жауапкершілік сезіміні? жо?ты?ы бала мінезінде мейрімсіздікті,я?ни ?атыгездікті, д?рекілікті, ?зімшілдікті ту?ызады.
Екінші себеп-б?л ?йдегі с?тсіздік,маск?немдік,?рыс-т?белес,?рлы?,ата-ананы? ж?не бас?а отбасы ь?шелеріні? же?ілтек мінез-??л?ы,алб?рінен жаманы ажырасу,неке б?зу.От басы т?рбиесінде ата-аналарды? мінез-??л?ы шешуші фактор.Сіз ?з бала?ызды? т?рбиесін бастамас б?рын ?зі?ізді? мінез-??л?ы?ызды тексері?із» деген болатын А.С.Макаренко.Оны? с?зін жал?астыра келіп,егер сіз д?рекі ж?не ма?танша? немесе маск?нем болса?ыз ал,онда сізге туралы ойлануды? ?ажеті жо?.
?шінші себеп-?л бала?а ?немі жеткіліксіз к??іл аударылады. Кейбір отбасы баланы? ішкі д?ниесін ,тілектерін,ойларын,?ай?ысын ?орша?ан орта?а ?атынасын жете біле бермейді. Отбасы бала ?шін ?мір мектебі, онда мейірбанды?, шынды?, адалды?, ?айырымдылы?, е?бекс?йгіштік т.б. т?ртіп пен мінез – ??лы? ?асиеттері дамиды ж?не ?алыптасады. Отбасында ?о?амны? келешек азаматы ?седі. Бас?аша айт?анда, отбасы жеке адамны? т?ртібі ж?не мінез – ??лы? негізін ?алайтын микро – ?жым.
Зерттеулер н?тижесі бойынша, мінез – ??лы?та?ы ?иынды? м?селесі бар балаларды? екі тобы бар. Бірінші ?атар?а адамгершілік дамуында ж?не мінез – ??л?ында, шамамен ал?анда ?те ?лкен емес ауыт?ушылы?тары бар о?ушыларды жат?ызады. Олар – т?ртіпсіз, жал?ау, ?ы?ыр, д?рекі, ?тірікші балалар. Т?ртіптілік ?зіне ж?не бас?алар?а деген жо?ар?ы талап ?оюшылы?, сырт келбетіндегі тазалы? ж?не жина?тылы? сия?ты ж?не т.б к?ріністкрден бай?алады. Т?ртіпті емес мінез – ??лы?ты осы?ан ?арама – ?арсы к?рсеткіштерден: ж?мыстан жалтарып кетуге тырысу, берілген тапсырманы орындамау, адал еместік, ?зіні? жеке ?ызы?ушылы?тарын достарыны? арасында ж?зеге асыру?а тырысу, ?немі т?ртіпті б?зуынан ж?не т.б бай?алады.
Екінші топ?а жеке акцентуациясында ж?не мінез – ??л?ында ?иынды?ы бар балаларды жат?ызады. ?ауіп – ?атерлі типтегі балалар?а жо?ары эмоционалды? т?ра?сызды?, тым мазасыздану, стреске бейімділік сия?ты ??былыстар т?н.
?серленгіш типтегі балалар?а жас?анша?ты? пен ?ялша?ты? т?н. Б?л типтегі балалар ?шін ?рескелдік, жылылы?ты? болмауы, бас?аларды? кемсітуі, психотравмды жа?дайлар болып табылады.
Инфантивті типтегі балалардан эмоционалды – еріктік сфералары жетілмегендіктен, ?зіндік шешім ?абылдауда?ы сезім д?рменсіздігі, ?ор?ансызды?ы к?рінеді.
Бала?а м??алімні?, ата – аналарыны? нем??райлы?ыны? ?ршуі, ??рбы – ??рдастарымен ?зара ?арым – ?атынастарыны? д?рыс болмауы ?о?амда ?иын баланы? к?беюіне ?келіп со?уда. Хал?ымызды? рухани м?раларыны? бірі – салт – д?ст?р. Сол ар?ылы ?рпа??а адалды?, а?ыл – ой, е?бек, эстетика, отбасы т?рбиесіне байланысты т?лім – т?рбие беретіні ежелден белгілі. Жас?спірімдерді наша?орлы?тан, ?рлы?тан арашалауда оларды? санасына кісілік , адамгершілік ?асиетті? рухын ?ялату?а тырысу ?ажет. Ата – бабаларымыз ?дептілігімен, ?нерпазды?ымен отбасы м?шелеріні? бір – біріне деген ?зара досты? ?арым – ?атынасымен, ерен е?бегімен балаларына ?лгі - ?неге к?рсеткен. Тілі енді шы?ып келе жат?ан н?рестені? д?рыс ана тілінде с?йлеуіне де зор м?н берілген. ?рт?лі ма?ал – м?телдер, ертегілер о?ып, ?йрететін ата- аналар «Бала – бізді? болаша?ымыз» деп ?арауы болаша? ел ?рпа?ыны? жа?сы адамзат болып ?суіне зор ы?палы тигізері аны?. «Елді? к?ркі тіл десек, тілді? к?ркі с?би ме деп ?аларсы?», - деп ?.Мырзалиев тегін айтпа?ан. Сонды?тан отбасы м?шелері арасында жа?сы ?арым – ?атынас ?алыптас?ан болса, олар ?з ана тілінде с?йлесе, ол жан?яда м?дениетті азамат ?сіп шы?атыны с?зсіз. Б?гінгі ХХІ ?асыр талабында жан – жа?ты ел тарихын жетік білетін, заман талабына сай азаматтарды т?рбиелеу – басты міндет.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?иын балалар ?айдан шы?ады? »
Қиын балалар қайдан шығады?
Қазіргі уақыт талабы – білімді ,саналы,мәдениетті,адамгершілігі мол қоғамда өз орнын таба білетін тұлға қалыптастыру.Жеке тұлға дегеніміз- адамның психикалық рухани мәдениеті.Тұлға мәселесі қай уақытта да өзінің сан қырлы жақтарымен заман талабынан кем түскен емес .
Күллі ғажайыптардың ішіндегі ең тамашасы-жақсы тәрбиеленген адам –деп Эпитет айтқандай ,тәрбие балаға бесіктен бастап берілуі керек .Тәрбиесі қиын балалар көбінесе берекесіз жанұяда қалыптасады.Осындай жағдайда сынып оқушыларының ,мектеп ұжымының,сынып жетекшісінің рөлі зор.Бұндай оқушыға өмір жайлы,еңбек жайлы көп айту қажет.Расында да тәрбиесі қиын балаға тәрбиелеу тәсілі көбінесе жетіспей жатады.Ал, тәрбиеге қарсылықты болдырмауда басты рөльді педагогикалық такт (жұғысу атқарады. Қазіргі кезең үлкен өзгерістерге толы . Қиын оқушыларды жөнсіз қорқыту ,айтқанды мүлтіксіз орындату, айқаймен тәртіп сақтаудың тиімсіз әдісі екенін ,мұндай жолмен оқушыны «ашсам алақанымда ұстаймын» деу оларды бұзатыны тәрбиенің өз беделінен айрылып қалатыны анық, А.С.Макаренконың «қадірлей білмеген адамнан көп нәрсені талап етуге болмайды » -дегенін ескермей болмас. Такт-ол - жеке адамның қасиеті ,адам мінезінің ерекшелігі .Қиын оқушшымен жұмыстың күрделілігі сонша онымен әңгімелесе ,сырласа отырып проблеманы шеше білгенде ғана адамгершілікке тәрбиелеуге болады.Бұндай оқушылдрмен сөйлескенде ретіне қарай күле де ренжи де ашулана да әзіл айта да ойнай да білу керек .Мінезі қиын балаларды мектеп мотивациясы төменгі деңгеймен сипатталады.
Мінез-құлқы төмен балалармен жұмыс істеу барысында олардың психологиялық ерекшеліктерін есепке алып отыру керек .Өзін-өзі бағалау ,ең алдымен ,жеке тұлғаның әрекеті арқылы қалыптасады.Бірақ бағаны әрдайым адамдар береді .Өзіне деген сенімі өзгелердің пікірі арқылы қалыптасады.Егерайналадағы адамдар балаға үнемі дұрыс қарым-қатынас жасаса ,онда ол өзін осы сыйластыққа лайық екенмін деп санайды ,ал егер керісінше ,оның жасаған істерінің кемшіліліктерін бетіне басып ,ұрысып ,жаратпай жатса оған өзім лайық емеспін дегеннен басқа ештеңе қалмайды. .Және бұл жағдайда баланың реакциясы әр түрлі болады .Қазіргі зерттеулерге қарағанда ,тәртіп бұзуға ең бірінші түрткі болған оқиға баланы тікелей тәртіпсіздікке әкелмейді,әуелі қайғыға баланы ашуланшақтыққа әкеліп соқтырады Міне тәртіп бұзу содан пайда болады.Тәртіп бұзушылықтың салдарынан негізгі-сабаққа үлгере алмаушылық.Кейбір оқушы құрбыларыларынан сабақта артта қалып қойып ,тәртіп бұзуын өзінше ерлік ,батырлық санайды. Мұны өзгелердің көзінше көрсеткісі келеді .Бұл көбіне менменсіген ,бала мінезінің дұрыс тәрбиеленбеуінен болады .Бірақ осылай болған жағдайда да,тәртіпсіздікті баланың бойына біржолата сіңіп кеткен әдеттен деп,барлық себептерін содан іздестіруге болмайды Өйткені,тәртіп бұзу тек өзіне ғана байланысты емес,оның үй ішіндегі жағдайларға да ата-ана бірлігінің жоқтығына және баласына қойған талабының дұрыс еместігіне байланысты.Бала үнемі жақсы психологиялықжағдайда тәрбиеленуі,оқуы ,өсуі қажет.Сонда баладажағымды «мен» бейнесі қалыптасады,өзіне деген сенімділігі туады.Мұндай «мен»бейнесі кез-келген баланың жақсы жағдайда,нәтижеге жетуіне,дұрыс дамуына мүмкіндік береді.Тәрбиесі қиын балаларды тудыратын себептердің бірі-балаларын оқытуда,тәрбиелеуде ата-аналардың жауапкершілік сезімінің жоқтығы бала мінезінде мейрімсіздікті,яғни қатыгездікті, дөрекілікті, өзімшілдікті туғызады.
Екінші себеп-бұл үйдегі сәтсіздік,маскүнемдік,ұрыс-төбелес,ұрлық,ата-ананың және басқа отбасы ьүшелерінің жеңілтек мінез-құлқы,албәрінен жаманы ажырасу,неке бұзу.От басы тәрбиесінде ата-аналардың мінез-құлқы шешуші фактор.Сіз өз балаңыздың тәрбиесін бастамас бұрын өзіңіздің мінез-құлқыңызды тексеріңіз» деген болатын А.С.Макаренко.Оның сөзін жалғастыра келіп,егер сіз дөрекі және мақтаншақ немесе маскүнем болсаңыз ал,онда сізге туралы ойланудың қажеті жоқ.
Үшінші себеп-ұл балаға үнемі жеткіліксіз көңіл аударылады. Кейбір отбасы баланың ішкі дүниесін ,тілектерін,ойларын,қайғысын қоршаған ортаға қатынасын жете біле бермейді. Отбасы бала үшін өмір мектебі, онда мейірбандық, шындық, адалдық, қайырымдылық, еңбексүйгіштік т.б. тәртіп пен мінез – құлық қасиеттері дамиды және қалыптасады. Отбасында қоғамның келешек азаматы өседі. Басқаша айтқанда, отбасы жеке адамның тәртібі және мінез – құлық негізін қалайтын микро – ұжым.
Зерттеулер нәтижесі бойынша, мінез – құлықтағы қиындық мәселесі бар балалардың екі тобы бар. Бірінші қатарға адамгершілік дамуында және мінез – құлқында, шамамен алғанда өте үлкен емес ауытқушылықтары бар оқушыларды жатқызады. Олар – тәртіпсіз, жалқау, қыңыр, дөрекі, өтірікші балалар. Тәртіптілік өзіне және басқаларға деген жоғарғы талап қоюшылық, сырт келбетіндегі тазалық және жинақтылық сияқты және т.б көріністкрден байқалады. Тәртіпті емес мінез – құлықты осыған қарама – қарсы көрсеткіштерден: жұмыстан жалтарып кетуге тырысу, берілген тапсырманы орындамау, адал еместік, өзінің жеке қызығушылықтарын достарының арасында жүзеге асыруға тырысу, үнемі тәртіпті бұзуынан және т.б байқалады.
Екінші топқа жеке акцентуациясында және мінез – құлқында қиындығы бар балаларды жатқызады. Қауіп – қатерлі типтегі балаларға жоғары эмоционалдық тұрақсыздық, тым мазасыздану, стреске бейімділік сияқты құбылыстар тән.
Әсерленгіш типтегі балаларға жасқаншақтық пен ұялшақтық тән. Бұл типтегі балалар үшін өрескелдік, жылылықтың болмауы, басқалардың кемсітуі, психотравмды жағдайлар болып табылады.
Интровертивті типтегі оқушылардың тұйық, жанасымы кембалалар. Олар үшін біреулермен байланысқа түсу қиындық тудырады.
Инфантивті типтегі балалардан эмоционалды – еріктік сфералары жетілмегендіктен, өзіндік шешім қабылдаудағы сезім дәрменсіздігі, қорғансыздығы көрінеді.
Балаға мұғалімнің, ата – аналарының немқұрайлығының өршуі, құрбы – құрдастарымен өзара қарым – қатынастарының дұрыс болмауы қоғамда қиын баланың көбеюіне әкеліп соғуда. Халқымыздың рухани мұраларының бірі – салт – дәстүр. Сол арқылы ұрпаққа адалдық, ақыл – ой, еңбек, эстетика, отбасы тәрбиесіне байланысты тәлім – тәрбие беретіні ежелден белгілі. Жасөспірімдерді нашақорлықтан, ұрлықтан арашалауда олардың санасына кісілік , адамгершілік қасиеттің рухын ұялатуға тырысу қажет. Ата – бабаларымыз әдептілігімен, өнерпаздығымен отбасы мүшелерінің бір – біріне деген өзара достық қарым – қатынасымен, ерен еңбегімен балаларына үлгі - өнеге көрсеткен. Тілі енді шығып келе жатқан нәрестенің дұрыс ана тілінде сөйлеуіне де зор мән берілген. Әртүлі мақал – мәтелдер, ертегілер оқып, үйрететін ата- аналар «Бала – біздің болашағымыз» деп қарауы болашақ ел ұрпағының жақсы адамзат болып өсуіне зор ықпалы тигізері анық. «Елдің көркі тіл десек, тілдің көркі сәби ме деп қаларсың», - деп Қ.Мырзалиев тегін айтпаған. Сондықтан отбасы мүшелері арасында жақсы қарым – қатынас қалыптасқан болса, олар өз ана тілінде сөйлесе, ол жанұяда мәдениетті азамат өсіп шығатыны сөзсіз. Бүгінгі ХХІ ғасыр талабында жан – жақты ел тарихын жетік білетін, заман талабына сай азаматтарды тәрбиелеу – басты міндет.
