Баяндама "О?ушы мен м??алім арасында?ы ?арым-?атынас"
Баяндама "О?ушы мен м??алім арасында?ы ?арым-?атынас"
О?ушы мен м??алім арасында?ы ?арым-?атынас.Педагогикалы? этикет.
О?ушы мен м??алімні? арасында?ы ?арым-?атынаста?ы педагогикалы? этика?а келетін болса?, м??алім-о?ушы атаулы?а ?лгі болатын, ?мірді? сан алуан жолынан адаспай ?туде о?ан ба?ыт беріп, ж?н сілтеуші, баланы адамгершілікке, е?бек с?йгіштікке, адалды??а ж?не бас?а да сол сия?ты ізгі ?асиеттерге баулитын жан.
М??алім ?ызметіні? ?зіндік ерекшеліктерін ??гімелегенде ?рбір маманды? иесіні? с?йлеу шеберлігі мен тіл м?дениеті туралы айтпай кетуге болмайды. ?лы педагог А.С.Макаренко айтады: О?ушы сізді? еркі?ізді м?дениеті?ізді, жеке ерекшелігі?ізді сезіне алатындай болуы керек. С?йлеу кезінде м??алімні? дауыс ыр?а?ы о?ушылар?а т?рліше ?сер етеді. Сонды?тан м??алім с?зін о?ушыларды ?уантатын жерде ?уантып, ?олайсыз к?рністерге реніш ту?ызатындай етіп ??руы тиіс. ?з саба?ына жан т?німен берілген м??алім шын ж?ректен шы??ан жалынды с?з ар?ылы о?ушыларды еліктіре баурап ?кетуі керек. Егер м??алім ?з с?зіне нем??райлы, ?алай болса солай ?арайтын болса, о?ушылар м?ны бай?ап ?ояды. Саба? бергенде м??алімні? даусы о?ушыны? бас миына жеткілікті ?озу айма?ын ту?ыза алатындай к?тері?кі ашы? шы?у керек. Кейбір м??алімні? саба? т?сіндіргенде с?здері естілер естілмес жай, бір сазды болып естіледі. Оны? ?зі о?ушы?а гипнозды? т?рде ?сер етіп, оларды жалы?тырып, ?й?ы жа?дайына келтіреді. Осыдан кейін о?ушы мен м??алім арасында реніш туындайды.
М??алім ?мір бойы ?зін сергек, к??ілді ?стау керек. Бала?а сізді? шарша?аны?ыз, к??іл-к?йі?ізді? жо?ты?ы сезіліп отырады. Сол сия?ты м??алім о?ушыны? ата-анасы, туыстарымен нашар ?арым-?атынасыны? ?кпе-аразаны? есесін о?ушыдан ?айтару?а ?деттену педагогикалы? этикетке жатпайды. О?ушыны? ?лсіздігіне, тіл алмауына, кейде м??алімге ?арсы келуіне немесе сыйламау ?детіне ?шігіп о?ушыдан кек алу, жек к?ру ?детіне де аула? болуы?ыз керек. Кейбір ?стаздар тарапынан о?ушыны? т?ртіпсіздігіні? есесін ?лгерім ба?асына ауыстыру ?деті де кездесіп ?алады. О?ушыны ?шіктіріп, ?ырсы?тырып, м??алімге ?арсы ?ою?а, сыйламаушылы??а ?келіп со?тыратынын а??армаймыз. М??алім біріншіден ?те ?ділетті, шыншыл болуы тиіс. Педагог ш?кіртіне ?те мейрімді, ?айырымды, ?ам?оршы болуы керек. Б?л жерде Л.Толстойды? «Егер м??алім ?з ісіне с?йіспеншілікті о?ушы?а деген с?йіспеншілігін біріктіре алса, онда ол -шын м?ніндегі м??алім бол?аны» -деген с?зін естері?ізге сал?анды ж?н деймін.М??алімні? мінезі жайдарлы, ке? пейілді, сабырлы, ашу дегенді білмейтін с?зі ?те сыпайы, ж?мса?, ешкімні? к??іліне ?ояу т?сірмейтін болуы керек. «?зі?ді ?арапайым жылы лебізі?мен сыйлата білмесе?, ??р ?аталды?тан т?к те шы?пайды» деген на?ыл с?зді ескеру біздерге ?те лайы?ты.Сонымен ?атар «О?ушы саба?ты білмей ?алса о?ан ?рыспау керек. О?ан саба?ты білдіре алма?ан кемістікті ?зі?нен іздеуі? керек. О?ушы м??алімні? с?рауына жауап бергенде,оларды? с?здеріне, жауабына ынта ?ойып, ??ыпталып ты?дады, о?ушыны? с?зін б?лмеу, бас?а о?ушы?а б?лдірмеу, орынды жерінде ?оштап отыру, кейде жа?ылыс?ан ?инал?ан жеріне т?зету жасап, ж?рдемдесіп жідеруді де ?олданып отыруымыз керек.Ж?рдемдесу дегенде м??алімні? ?зі о?ушыны? аузына с?з салып, жетектеуге айналдырып жіберуге болмайды.Кейде саба?ты нашар о?итын о?ушыны? та?дырын алдын-ала шешіп ?оюмыз кездеседі.
Мысалы: Асанова, тез та?та?а шы?шы, сен б?гін де еште?еге жауап беріп жарылтпассын.
Сен Асанова, е? болма?анда мына?ан жауап берші.Сол сия?ты к?дікті с?з, ?намсыз ?ылы?ты к?рген о?ушыны? ?зіне деген сенімі жойылады, ?нжыр?асы т?сіп, не намыстанып, кектеніп ?стазына біліп т?рса да жауап бергісі келмейді. Сол сия?ты саба?ты сал?ырт, нашар о?итын не сала?,ола? жал?ау о?ушыдан к?дер ?зіп, к??іл б?лінбей, ескерусіз ?алдыру жа?дайлары да кездесіп т?рады. Б?л сия?ты ?ылы?тар-педагогикалы? этекитке ?ш ?айнаса да сорпасы ?осылмайтын жаман ?дет.
О?ушы ?р?ашанда сені? айна? іспеттес.Сол о?ушыны? алдында?ы ?адір –?асиеті?ді жойып алмас ?шін м??алімні? бойы басы жина?ы, к?рікті, киген киімдері ?арапайым, тап-таза, бойына лайы?, ша?, с?нді болуы тиіс.
«Адамда барлы? н?рсе ж?зі де, киімі де, жаны да, ойы да, к?ркем болуы тиіс» -деген ?ла?атты с?з ?стаздар?а айтыл?ан сия?ты. Орынсыз бояну, шектен ас?ан с?нді, жасанды киіну, таби?и ??ін ?згертуге ?уестену немесе ?те сала?ты? бой басын к?тінбей ж?ру м??алімдік этекитке ?йлеспейді.
О?ушы саба? ?стінде т?ртіп б?зып кін?лі болып ?алады делік, оны саба? ?стінде т?р?ызып, ?ою, не дала?а шы?арып жіберу, не м??алімні? саба?ын жал?астырмай ?алуы, болмаса ты?да?ан баланы ?кімшілікке с?йрелеу м??алімні? о?ушы алдында?ы ?адір-?асиетін кемітеді. Я?ни мынадай ?ортынды шы?ару?а болады.
М??алім сыныбында болмас н?рсеге ашу ша?ырып, осындай кемшіліктен бір ?зі жапа шекпей, т??ірегіні? алдында да айыпты болып саналуы.О?ушыны? кін?сіне, т?ртіп б?з?анына реніш, ашулан?ан ?рыс?ан м??алім,артынша не тиісті уа?ытты са?тамай кін?лі о?ушы?а жылы с?з, жылы ?аба? к?рсетуді? керегі болмайды. Кін?лі болып ?ал?ан о?ушыны? ?ткендегі кін?ларын ?айталап бетіне баса беруден аула? болу керек.Мені? пікірімше, м?лдем тиым салу?а жататын, жан т?ршігерлік былапыт с?здер айту-м??алім ?шін ?ят н?рсе.
Мысалы айтып ?ттетін болса?
-?й, сен о?ба?ан, сен адам болмассы??
-Б?л бала барып т?р?ан сот?ар.
-Жап аузы?ды, ?ні?ді шы?арма!
-Асы?па ?лі, то?сан ая?ында берермін сазайы?ды.
Та?ы да бас?а ауыр с?здерді зиялы кісі аузынан есту бала ж?регіне ?сер етеді. «С?з с?йектен, тая? еттен ?теді» деген емес пе?
М??алім ?р уа?ытта да е? жо?ар?ы д?режелі маманы? бірі екенін естен шы?арма?анымыз ж?н.Б?гінгі баяндамамды ?ла?аты с?збен ая?та?анды ж?н к?рдім.
«Алды?а келген ?рбір ш?кірт-ашылма?ан кітап. Кітапты? ?р пара?ын о?ып, талдау жасау ?рі ?ызы?, ?рі ?иын» Сонды?тан ??рметті ?стаздар алдымыз?а келген ?рбір баланы? ж?регінен жол таба білейік.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама "О?ушы мен м??алім арасында?ы ?арым-?атынас"»
Оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас.Педагогикалық этикет.
Оқушы мен мұғалімнің арасындағы қарым-қатынастағы педагогикалық этикаға келетін болсақ, мұғалім-оқушы атаулыға үлгі болатын, өмірдің сан алуан жолынан адаспай өтуде оған бағыт беріп, жөн сілтеуші, баланы адамгершілікке, еңбек сүйгіштікке, адалдыққа және басқа да сол сияқты ізгі қасиеттерге баулитын жан.
Мұғалім қызметінің өзіндік ерекшеліктерін әңгімелегенде әрбір мамандық иесінің сөйлеу шеберлігі мен тіл мәдениеті туралы айтпай кетуге болмайды. Ұлы педагог А.С.Макаренко айтады: Оқушы сіздің еркіңізді мәдениетіңізді, жеке ерекшелігіңізді сезіне алатындай болуы керек. Сөйлеу кезінде мұғалімнің дауыс ырғағы оқушыларға түрліше әсер етеді. Сондықтан мұғалім сөзін оқушыларды қуантатын жерде қуантып, қолайсыз көрністерге реніш туғызатындай етіп құруы тиіс. Өз сабағына жан тәнімен берілген мұғалім шын жүректен шыққан жалынды сөз арқылы оқушыларды еліктіре баурап әкетуі керек. Егер мұғалім өз сөзіне немқұрайлы, қалай болса солай қарайтын болса, оқушылар мұны байқап қояды. Сабақ бергенде мұғалімнің даусы оқушының бас миына жеткілікті қозу аймағын туғыза алатындай көтеріңкі ашық шығу керек. Кейбір мұғалімнің сабақ түсіндіргенде сөздері естілер естілмес жай, бір сазды болып естіледі. Оның өзі оқушыға гипноздық түрде әсер етіп, оларды жалықтырып, ұйқы жағдайына келтіреді. Осыдан кейін оқушы мен мұғалім арасында реніш туындайды.
Мұғалім өмір бойы өзін сергек, көңілді ұстау керек. Балаға сіздің шаршағаныңыз, көңіл-күйіңіздің жоқтығы сезіліп отырады. Сол сияқты мұғалім оқушының ата-анасы, туыстарымен нашар қарым-қатынасының өкпе-аразаның есесін оқушыдан қайтаруға әдеттену педагогикалық этикетке жатпайды. Оқушының әлсіздігіне, тіл алмауына, кейде мұғалімге қарсы келуіне немесе сыйламау әдетіне өшігіп оқушыдан кек алу, жек көру әдетіне де аулақ болуыңыз керек. Кейбір ұстаздар тарапынан оқушының тәртіпсіздігінің есесін үлгерім бағасына ауыстыру әдеті де кездесіп қалады. Оқушыны өшіктіріп, қырсықтырып, мұғалімге қарсы қоюға, сыйламаушылыққа әкеліп соқтыратынын аңғармаймыз. Мұғалім біріншіден өте әділетті, шыншыл болуы тиіс. Педагог шәкіртіне өте мейрімді, қайырымды, қамқоршы болуы керек. Бұл жерде Л.Толстойдың «Егер мұғалім өз ісіне сүйіспеншілікті оқушыға деген сүйіспеншілігін біріктіре алса, онда ол -шын мәніндегі мұғалім болғаны» -деген сөзін естеріңізге салғанды жөн деймін..Мұғалімнің мінезі жайдарлы, кең пейілді, сабырлы, ашу дегенді білмейтін сөзі өте сыпайы, жұмсақ, ешкімнің көңіліне қояу түсірмейтін болуы керек. «Өзіңді қарапайым жылы лебізіңмен сыйлата білмесең, құр қаталдықтан түк те шықпайды» деген нақыл сөзді ескеру біздерге өте лайықты.Сонымен қатар «Оқушы сабақты білмей қалса оған ұрыспау керек. Оған сабақты білдіре алмаған кемістікті өзіңнен іздеуің керек. Оқушы мұғалімнің сұрауына жауап бергенде,олардың сөздеріне, жауабына ынта қойып, ұқыпталып тыңдады, оқушының сөзін бөлмеу, басқа оқушыға бөлдірмеу, орынды жерінде қоштап отыру, кейде жаңылысқан қиналған жеріне түзету жасап, жәрдемдесіп жідеруді де қолданып отыруымыз керек.Жәрдемдесу дегенде мұғалімнің өзі оқушының аузына сөз салып, жетектеуге айналдырып жіберуге болмайды.Кейде сабақты нашар оқитын оқушының тағдырын алдын-ала шешіп қоюмыз кездеседі.
Мысалы: Асанова, тез тақтаға шықшы, сен бүгін де ештеңеге жауап беріп жарылтпассын.
Сен Асанова, ең болмағанда мынаған жауап берші.Сол сияқты күдікті сөз, ұнамсыз қылықты көрген оқушының өзіне деген сенімі жойылады, ұнжырғасы түсіп, не намыстанып, кектеніп ұстазына біліп тұрса да жауап бергісі келмейді. Сол сияқты сабақты салғырт, нашар оқитын не салақ,олақ жалқау оқушыдан күдер үзіп, көңіл бөлінбей, ескерусіз қалдыру жағдайлары да кездесіп тұрады. Бұл сияқты қылықтар-педагогикалық этекитке үш қайнаса да сорпасы қосылмайтын жаман әдет.
Оқушы әрқашанда сенің айнаң іспеттес.Сол оқушының алдындағы қадір –қасиетіңді жойып алмас үшін мұғалімнің бойы басы жинақы, көрікті, киген киімдері қарапайым , тап-таза, бойына лайық , шақ, сәнді болуы тиіс.
«Адамда барлық нәрсе жүзі де, киімі де, жаны да, ойы да, көркем болуы тиіс» -деген ұлағатты сөз ұстаздарға айтылған сияқты. Орынсыз бояну, шектен асқан сәнді, жасанды киіну, табиғи өңін өзгертуге әуестену немесе өте салақтық бой басын күтінбей жүру мұғалімдік этекитке үйлеспейді.
Оқушы сабақ үстінде тәртіп бұзып кінәлі болып қалады делік, оны сабақ үстінде тұрғызып, қою, не далаға шығарып жіберу, не мұғалімнің сабағын жалғастырмай қалуы, болмаса тыңдаған баланы әкімшілікке сүйрелеу мұғалімнің оқушы алдындағы қадір-қасиетін кемітеді. Яғни мынадай қортынды шығаруға болады.
Мұғалім сыныбында болмас нәрсеге ашу шақырып, осындай кемшіліктен бір өзі жапа шекпей, төңірегінің алдында да айыпты болып саналуы.Оқушының кінәсіне, тәртіп бұзғанына реніш, ашуланған ұрысқан мұғалім,артынша не тиісті уақытты сақтамай кінәлі оқушыға жылы сөз , жылы қабақ көрсетудің керегі болмайды. Кінәлі болып қалған оқушының өткендегі кінәларын қайталап бетіне баса беруден аулақ болу керек.Менің пікірімше, мүлдем тиым салуға жататын, жан түршігерлік былапыт сөздер айту-мұғалім үшін ұят нәрсе.
Мысалы айтып өттетін болсақ
-Әй, сен оңбаған, сен адам болмассың?
-Бұл бала барып тұрған сотқар.
-Жап аузыңды, үніңді шығарма!
-Асықпа әлі, тоқсан аяғында берермін сазайыңды.
Тағы да басқа ауыр сөздерді зиялы кісі аузынан есту бала жүрегіне әсер етеді. «Сөз сүйектен, таяқ еттен өтеді» деген емес пе?
Мұғалім әр уақытта да ең жоғарғы дәрежелі маманың бірі екенін естен шығармағанымыз жөн.Бүгінгі баяндамамды ұлағаты сөзбен аяқтағанды жөн көрдім.
«Алдыңа келген әрбір шәкірт-ашылмаған кітап. Кітаптың әр парағын оқып, талдау жасау әрі қызық, әрі қиын» Сондықтан құрметті ұстаздар алдымызға келген әрбір баланың жүрегінен жол таба білейік.
