Баяндама: "Ұялшақ балаға қандай көмек, ата-анаға?"

Психолог кеңесі: «Ұялшақ балаға қандай көмек ата-анаға?»

Тақырыбы: Мектепке дейінгі жастағы ұялшақ балаға қандай көмек ата-анаға?

Мақсаты: Мектепке дейінгі жастағы балалардың ұялшақтық пен үрейлілікті жеңу үшін ата – аналарға көмек беру.

Ұялшақтық және үрейлілік

Ұялшақ бала өзінен бейтаныс нәрсенің бәрінен үрейленеді, құрдастарымен қарым – қатынас жасаудан қорқады, сөйлеген кезде бала үнемі қызарып кетеді. Сұрақтың жауабын білсе де, жауап бермейді; бөтен адамдармен көзінше ештеңе істей алмайды; қандай да болсын оңаша бұрыш тауып алуға тырысады;

Мұндай балалардың ойын қызметі жұтаң, себебі олар үшін ең қарапайым міндет – барып ойыншық сұрап алу, бірге ойнау туралы келісу – шешілмейтін міндет болып табылады. Олар үнемі стресс күйінде жүргендей әсер қалдырады.

Проблема жаңа нәрсенің қорқынышында болып отыр, өзіне назар аудару қорқынышы бала тұлғасының эмоционалдық та, ақыл – салаларының дамуын бұғаттайды. Өсе келе ұялшықтық мінез, баланың байланыстар орнатуына, тұлғалық және кәсіби салаларда жетістіктерге жетуіне кедергі болады.

Ұялшақтық мынадай балаларда дамиды:

• Авторитарлық ата - аналары бар: олар өз баласына тым көп үміт артады;

балада сәйкес емістік кемшілігі дамиды; ол өзінің қабілетсіздігіне барынша сенімді бола түседі, салдарынан іс – әрекетінен бас тартып, өзін тыныш және елеусіз ұстайды;

• Отбасындағы жалғыз; олардың ата – аналары балаларының қарым – қатынас ортасын шектейді;

• толық емес отбасында тәрбиеленген шамадан тыс үрейден қиналған және өз баласының әрбір қадамын бақылауға тырысатын жалғыз басты ана және әже тәрбиесін көрген бала;

Бала дүниеге және адамдарға деген сенімін біртіндеп жоғалтады және жағымсыз бағаланудан қорқу салдарынан, өзінің іс – әрекетін шектейді.

Үрейленгіштік (ұялшақтықтың белгі кешеніне кіреді), ата – аналар балада ішкі дау – жанжал болуына итермелеген кезде дамиды, себебі баланы өзіне тәуелді күйге түсіру үшін, тым жоғары талап қояды, қарама – қайшы талаптар қояды және өзінің жоғарғы үрейін көрсетеді. Осылайша, мектепке дейінгі жастағы балалардың ұялшақтығының және үрейленгіштігінің негізгі себебі, отбасындағы тәрбиенің адекватты емес стилі болып табылады деп айту әділ болады.

Ұялшақ баланың компанияға кіріп, жаңа достар табу қабілетсіздігінен жеңу үшін, ата – ана оған қарым – қатынас дағдыларын мақсатты бағытта дағдыландыру керек. Осы мақсатта ата – анаға көмек беретін кеңестер мыналар:

• Баланы қарым – қатынасқа қарай көзіңіз арқылы ынталандарыңыз. Баламен сөйлесе отырып, «Маған қарашы», «Менің көзіме қара» немесе «Мен сенің көздерінді көргім келеді» деп қайталаңыз. Бұл дағдыны саналы бекіту және мінез – құлықтың сәйкес үлгілерін жүйелі құру нәтижесінде, сіздің балаңыз жақын арада әігімелесушінің көзіне қарай алатын болады.бала әңгімелесушінің көздеріне сеніммен қарайтын болады.

• Баланы әңгімені бастауға және аяқтауға үйретіңіз. Балаңызбен бірге адамдардың әр түрлі топтармен әңгімені бастау жеңіл болатын сөйлемдер тізімін жасаңыз, мәселен, ол бейтаныс адамға; бұрын кездеспеген ересек адамға , біраз уақыттан бері кездеспеген танысына, сыныптағы жаңа оқушыға, алаңдағы бірге ойнағысы келген балаға не айтар алар еді. Сосын, рөлдерді алмастырып, бұл сөйлемдерді бала еркін және өздігінен пайдаланғанға дейін, әңгімені қайталаңыз.

• Ой салу; ұялшақ балалар үшін тілектес әңгімелеушімен телефон бойынша сөйлесу дағдыларын жатықтыру, бетпе – бет сөйлескеннен қорқынышты емес.

• Қандай да болсын әлеуметтік жағдайлардағы мінез – құлықты жетілдіру керек. Баланы алдағы оқиғаға дайындаңыз - алдағы қонақ күту және мерекеге дайындық туралы айтыңыз. Сосын оның қонақтармен қалай амандасу, үстел үстінде өзін қалай ұстау, не айту керек және тіпті қалай сыпайы қоштасу керектігін жаттықтыруға көмекесіңіз.

• Кішкентай балалармен өзара әрекеттестіктегі қарым – қатынас дағдыларын жаттықтырыңыз. Өз үйіңізге кішкентай балаларды – немерелес туысқандардың, көршілердің балаларын, достарыңыздың балаларын қысқа уақыттық ойындар ойнауға шақырыңыз.

• Жұптасып ойнау үшін жағдай жасаңыз. Бір – бірін жақсы біліп, достықты жалғастыру дағдыларын қалыптастыру үшін, сіздің балаңыз үйге балабақшадағы өзінің танысын бір – екі сағатқа уақытын бірге өткізуге шақырсын. Балалардың қарым – қатынасына араласпауға тырысыңыз, ағалары мен әпкелерінің де араласуына болмайды. Теледидар ойындар тізімінде болмауы керек.