К?СІБИ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ПЕДАГОГТЫ? ПСИХОЛОГИЯЛЫ?-ПЕДАГОГИКАЛЫ? ШЕБЕРЛІГІН АРТТЫРУ

КӘСІБИ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ПЕДАГОГТЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШЕБЕРЛІГІН АРТТЫРУ

Дайындаған: Д.Б.Егембердиева.

ҚР БҒМ кәсіптік-техникалық және орта білімнен кейінгі білім департаменті оқу-тәрбие үдерісінің әлеуметтік-падагогикалық және психологиялық ілеспе қызметтің нәтижелілігін жоғарылату мақсатында 2015 жылдың 18-20 қараша күндері Астана қаласында “Кәсіптік оқыту педагогының кәсіби шеберлігінің психологиялық-педагогикалық негіздері” тақырыбында семинар өтті.

І. Модуль. Білім алу кеңістігіндегі білім алушыларды психологиялық қолдау.

1. 1 курс білім алушыларымен жұмыс жасау ерекшеліктері, психологиялық қолдау.

2. Тоқырау жағдайындағы психотерапия.

3. Арт терапия бағыттары.

4. Суретпен жұмыс жасау алгоритмі.

5. Жеке және топпен жұмыс формалары, арттерапиядағы коллаждармен жұмыс жасау және маскатерапияның мүмкіндіктері.

6. Дене бағыты және би қимыл-қозғалыс терапиясы.

7. Би қимыл-қозғалыс тренингтерін жүргізу әдісі

8. Білім алушылардың дамуы мен кәсіби қалыптасуының жеке картасын құру. ІІ. Модуль. Кәсіптік психология.

1. Тұлғаның кәсіптік қалыптасуы.

2. Тұлғаның кәсіби қалыптасуның тоқырауы.

3. Кәсіби бағытталуды қалыптастыру.

4. Кәсіби іс-әрекеттегі мотивация.

5. Табысты кәсіби іс-әрекеттегі оңтайлы стратегия.

Мақсат

• Семинардан алған ақпаратты бөлісу;
• Осы ақпараттарды өз пәнінде қолдануда педагогтың кәсіби шеберлігінің артуы;
• Кәсіби білім беруде осы ақпараттарды қолданудың ерекшелігі мен маңыздылығы.

Арт - терапия

Арт-терапияның шығу тарихы және дамуы.

Қазіргі кезеңде Арт - терапия өнердің әр түрін пайдалану арқылы тұлғаның дамуына және психологиялық түзетуге арналған психотерапияның бір бағыты болып саналады.

Жүздеген жылдар бойы өнер - адамдар үшін ләззат алу көзі болды, ал өнердің көмегімен емдеу салыстырмалы түрде жаңа феномен. Арт-терапия терминін (ағылшын тілінен аударғанда «art» - өнер, грек тілінен «therapeia» тікелей аударғанда қазақша баламасы “емдеу” деген мағынаны білдіреді) қолданысқа 1938 жылы ағылшын суретшісі Адриан Хилл санаторияда туберкулез ауруына шалдыққандардың көңіл-күйлерін сипаттау жұмысында алғаш рет қолданды. Көп кешікпей 1950 жылы бұл сөз тіркесі ауруханалармен психикалық денсаулықты қалыпқа келтіру орталықтарында, өнерге қатысты қызметтердің барлық түрінде қолданыла бастады.

Арт-терапияның мақсаты

• ең бастысы жұмыс барысында талантын көрсету емес, кенеттен ішкі себептерден пайда болған өзінің қобалжуларын, қиындықтарын, бұрынғыдан қалған елестерін сурет арқылы жеткізу;
• адамның көлеңкелі жағын анықтауға мүмкіндік береді. Адамның көлеңкелі жағы – ол адамның өзі қабылдамайтын жағы болып есептеледі. Мысалы: агрессия;
• арт-терапия босаңсуға (релаксация) көмектеседі.

Арт-терапияны қолдану арқылы қол жеткізуге болады

• агрессиядан болмаса басқа да жағымсыз сезімдерден әлеуметтік шығар жол табу мүмкіндігіне;
• суреттермен, мүсіндермен жұмыс жасау күштеуді бәсеңдетудің қауіпсіздігіне;
• емдеу процесін жеңілдетуге;
• түсініксіз ішкі шиеленістер мен қобалжуларды сөзбен айтқанға қарағанда көру бейнелерінің көмегімен көрсетуді жеңілдетуге.

Арт- терапия ерекшелігі

• шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, өз ойын, мақсаттарын, арман – мүдделерін түсіне білуге көмектеседі;
• адам бойындағы қорқыныш, агрессия, невроз, ұялшақтық, тұйықтық және т.б. белгілерді анықтау және түзету, стресс, психикалық күйзелістерді, даулы жағдайларды жеңілдетеді;
• өзін-өзі тәрбиелеуге, бақылауға үйретеді;
• бастысы ол өте тиімді, қол жетімді, қауіпсіз, қызықты.

АРТ-терапия жүргізуге қойылатын талаптар

• бөлме еркін қимыл-қозғалыс жасауға ыңғайлы және ойындар жүргізген кезде дыбысты бәсеңдететін болуы қажет;
• шығармашылыққа қажетті заттардың барлығы бөлмеде болуы қажет: түрлі-түсті қарындаштар, саз балшық, ағаштар, тастар, мата қиықтары, қағаз түрлері т.б.;
• топ 7-15 адамнан аспауы қажет;
• терапевт міндетті түрде суретші болуы шарт емес, оның психологиядан білімі және топпен жұмыс жасай алу қабілеті болуы қажет.

ҚОЗҒАЛМАЛЫ БИ ТЕРАПИЯСЫ

АРТ ТЕРАПИЯ БАҒЫТТАРЫ

ИЗОТЕРАПИЯ

БОДИ АРТ ТЕРАПИЯСЫ

МУЗЫКА ТЕРАПИЯ

ФОТО ТЕРАПИЯ

ЕРТЕГІ ТЕРАПИЯСЫ

КОЛЛАЖ

ОЙЫН ТЕРАПИЯСЫ

ҚҰМ ТЕРАПИЯСЫ

ҚУЫРШАҚ ТЕРАПИЯСЫ

ТҮЙМЕ ТЕРАПИЯСЫ және т.б.

МАСКА ТЕРАПИЯ

Изотерапия немесе бейнелеу терапиясы Бейнелеу терапиясын қолданудың негізгі мақсаты - баланың немесе ересек адамның қандай -да бір қимылды таңдауына қарамастан, баланың өзін-өзі тануына және өз әлемінде өмір сүруіне демеу беру болып табылады. Сурет салу - ешқандай ересек адамның көмегінсіз ең күшті өзін таныту түрімен байланысты болады. Өзінің ішкі сезімі мен өзін теңестіруді көрсетуіне жол ашады. Балалардың сезімін сурет салу арқылы бейнелеу әдістері шектеусіз. Балалар бояуға қолын малып қағаз бетіне із қалдыруды жақсы көреді. Бала бояу түрін өзінің жай күйіне байланысты таңдайды. Бояудың түстері сезімнің жағдайына тең келеді. Саусақ живописі - ешқандай құралдың көмегінсіз тек саусақпен бейнелеу. Ол үшін баланың әрбір саусағын әр түске батыру арқылы парақ бетіне әртүрлі сызықтар, нүктелер, саусақ ұшы таңбасының, алақанның көмегімен бейнелеу. Бұл әдіс артпедагогика мен арттерапияда белсенді қолданылады. Себебі баланың қателік жасаудың алдында, сәтсіздікке ұшырау алдындағы қорқынышты жеңу үшін қолданылады. Бейнелеу терапиясының түрлері:

1.Паролон бөліктерімен сурет салу. 2.Сабынмен сурет салу. 3.Щеткамен сурет салу. 4.Майшаммен сурет салу.

• Сурет, бояулы живопись, саз балшықпен жұмыс істеу сияқты өнердің белгілі бір түрімен айналысу баланың эмоционалдық көңіл-күйін тұрақтандыруға, санасының астарында жатқан қобалжулар мен күйзелістерді қауіпсіз түрде сыртқа шығаруға мүмкіндік береді.

Музыка терапия

Музыка - адамзаттың рухани азығы, жан серігі және тілмен айтып жеткізе алмайтын ұшқыр-қиялы, нәзік-сезімі. Ол өзінің көркемдігі және нәзіктігімен адам жанын баурап, олардың ақыл-ой, сана-сезімінің кеңейіп, жақсы мінез-құлықтардың қалыптасуына әсерін тигізеді.

Әбу-Насыр Әл - Фараби : “Музыка адам миының көзбен көргенде әсер етпейтін ең бір тереңде жатқан бұрыштағы ми талшықтарын қозғайды”.

Пифагорлықтар күннің шығысын, батысын әнмен бастаған. Таңертеңгі ән миды оятып, сергітуге, күні бойғы жұмысқа дайындайды, кешкі ән демалуға, ұйқыға арналады.

Мыңдаған жылдар бойы аналар балаларын бесік жырын айтып ұйықтатып келеді.

Ойын терапиясы

Бұл терапияны жүргізу үлкендер мен балалардың әлеуметтік және психологиялық мәселелерді жеңу үшін, жеке және эмоционалды дамуы үшін арнайы ойындар қолданады. Егер бала ойынға белсенді және бар ықыласымен қатынасса емдеу әсерлі болады. Ойын баланың психологиялық ахуалын сақтауға, оның қоғаммен қарым-қатынасын анықтауға, ересек өмірге дайындайды. Ойын балаларға белгілі дағдыларды меңгеру үшін, сонымен қатар қарым-қатынасты, өмірге деген құлшыныстарын арттырады, эмоционалды және физиологиялық жағдайын жақсартады. Ойын психологиялық күйзелістен шығу үшін емдеудің бір тәсілі ретінде қолданылады. Бала ойынға өз еркімен қатысып, ойыннан қуаныш рахатын көру керек. Балалардың ойын барысында эмоционалды әсерін мөлшерлеп, өзін қалай сезінетінін бақылаңыз. 1. Эмоциялық жаттығуларды қамтамасыз ету- жиналып қалған жүйкелік күшті алып және ата-аналармен балалардың өмірге деген қызығушылықтарын арттыру. 2. Күтпеген жерде болатын шабуылдан, жазалаудан, қараңғыдан, жалғыздықтан болатын қорқынышты азайту. 3. Тез шешім қабылдай білу қабілетін арттыру. 4. Топта өзін-өзі ұстау ережелерін меңгерту. 5. Ата-аналармен балалардың қарым-қатынасын жақсарту. 6. Қозғалыстағы бағыттарын және ептілікті дамыту.

Құм терапиясы Құм терапиясы - адамға өзінің жан дүниесіндегі өз «Менін», өзін танытуға, өзіне өте маңызды, жан тебірентерлік және құпиясының ашылуына көмектеседі. Құм терапиясы - емделушінің мәселелерін жөндеуге және бала кезінде негізгі қарама-қайшы тәртіп түрлері оған қауіпсіз түрдегі рөлдік қимыл-әрекеттің түрі, бейнелеме (символика) әлемге жолдауды қолдану арқылы анықтауға көмек көрсетеді.

• Саз балшық терапиясы.
• Саз балшық терапиясы.

Отбасындағы кризистік жағдайларды анықтау және түзету, психоэмоцияналдық көңіл-күйді тұрақтандыруда қолданылады.

Бағыттауыш сұрақтар: « Сіз не сезесіз?», «Бұл қандай элемент?», «Сіз онымен не жасағыңыз келіп тұр?», «Неге айналдырғыңыз келіп тұр?», «Сезіміңізді не істегіңіз келіп тұр?», «Оған не айтқыңыз келеді?» «Что ты чувствуешь?», «Какой этот элемент?», «Что ты хочешь с ним сделать?», «Во что ты хочешь преобразовать это?», «Что ты хочешь сделать с тем, что ты чувствуешь?», «Что ты хочешь этому сказать?».

«Грим» әдісі арқылы психологиялық диагностика және психотерапия жасау. Грим мінезді айқындап көрсету үшін қолданылады, адамның жеке ерекшеліктеріне баса назар аударады.  Боди-арт – денеге сурет салу өнері. Адамның өз денесіне, денесіндегі ауру белгілеріне деген көзқарасы. Ауру белгілерінен айығу мақсатында арт-терапиялық әдістерді қолдану .

Шығармашылық тапсырма (коллаж). Музыка терапиясы мен бейнелеу терапиясының біріктіріліп өткізілуі. Көңілді музыка қосылады. Әр топқа ватман мен маркер, бояулар, паралон бөліктері, сабын, майшам, щетка беріліп, тапсырманың тақырыбы баяндалады.  Тақырыбы: «Менің бақытты балалық шағым». Берілетін уақыт музыка біткенше. Әр топтың жұмысы қорғалады.

МАСКА ТЕРАПИЯ

Бетперде әдістері - адам денесіндегі блоктармен жұмыс істеуге арналған.

Мандала бояу немесе салу.

Тарихтың терең қойнауынан жеткен бұл «шеңберлер» құпия мен сырға толы. Әдемі музыка қойып, жайлы жерде бояғанда күшті демалыс болады. Адамды физикалық жүктемеден бұрын ой еңбегі қатты шаршатады. Осы жаттығудан миыңыз тынығып қалады. Ештеңе ойламай түсініксіз қалаумен, интуициямен түстерді таңдап бояп болғаннан кейін мандалаңызға бір мезет көз салыңыз. Оған қарағанда қандай сезімде боласыз?

Шеңбер ішіндегі сурет.

• Энергияны ортаға жинақтайды.
• Бүтіндік бұзылған кезде проблемалар басталады.
• Шеңбер бүтіндікті қалпына келтіреді.
• Адамның денесі, жаны, ақылы біртұтас, үйлесімді екенін білдіреді.

ОРИГАМИ ТЕРАПИЯ

Би-қозғалыс терапиясы

Киіз терапиясы

Батыстың психология ғылымы және оның оқыту жүйесі қазақтың, шығыстың менталитетіне, дүниетанымына, тілі мен дініне сай келе ме?

Мына емдеу техникаларынан біз қазақ ұлтына тән, ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отыратын мінез-құлық пен психологиялық қарекет ерекшеліктерін байқаймыз.

«Адамның рухани дүниесін зерттеу ісі – бұл, өзге ғылымдардағы зерттеулерге қарағанда, аса үлкен ерекшеліктерге ие. Өйткені, рух пен руханият, көрінбейтін, өлшенбейтін болғандықтан, оларды жанама жолмен, яғни, тән, тіл және дін білімдерін үйлестіре пайдалану арқылы зерттейміз және емдейміз.

ҚОРЫТЫНДЫ

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында оқыту формасын, түрлерін, технологияларын таңдауда көп нұсқалық қағидасы бекітілген, бұл білім мекемелерінің мұғалімдеріне, педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға, педагогикалық процесті кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік береді.

ҰСЫНЫС

Қазіргі таңда өз өмірін қиюға бағытталған саналы, ерікті түрдегі әрекет жаһандық, қоғамдық мәселеге айналып отыр. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, әлемде жылына шамамен 400 - 500 мың адам өз өмірін қол салумен аяқтаса, ал соған әрекет жасау он шақты есе көп.

Сондықтан суицидтің және асоциалды мінез-құлықтың жас талғамай көбеюіне байланысты, колледж психологтарының оқытушылармен, студенттермен жұмысын жақсарту мақсатында «Арт терапия» бөлмесінің ашылуын ұсынамыз.

СҰХБАТ НӘТИЖЕСІ

• Психологтың көмегіне жүгінгенсіз бе?

иә – 45% жоқ - 55 %

• Психологтың көмегін алғанға қалай қарайсыз?

қарсы емеспін – 100%

• Қиналған сәтте кімнің көмегіне жүгінесіз?

психологтың -24,7 % басқалардың – 38,2 %

Өзі шешеді – 37,1 %

• Егер колледжде арт-терапия бөлмесі ашылса қымсынбай барар ма едіңіз?

иә - 100%