Дау-дамайды болдырмаудың жолдары

Дөңгелек үстел тақырыбы:

“ Дау-дамайды болдырмаудың жолдары “

Психолог:Н.С.Жумаева

Мақсаты мен міндеттері:

Ересектер мен балалар қарым-қатынасындағы

“ кикілжің” жағдайларды дұрыс шешуде

психологиялық құзыреттілікті көтеру,

үйлесімді қарым-қатынастың қалыптасуына

әрекет ету;

«Кикілжің» ұғымына және оның туындау

жағдайларына мән беру;

Ересектер мен балалардың өзара

қарым-қатынаста «қателеспеу»

жағдайларын қарастыру;

Өзге адамның сезімін түсіндіру

және сыйлай білу қабілеттерін арттыру;

Дау-дамай (лат тілінен аударғанда conflictus –

«қақтығыс») – қарама-қарсы көзқарастардың,

қызығушылықтардың, тілектердің қақтығысы,

асқыну қаупі бар келіспеушілік, дау, ұрыс.

Кикілжіңдер біздің өмірімізде жиі кездеседі.

(Үйде, мектепте, дүкенде, көшеде, жұмыста.)

Дау-дамайдың бірнеше түрі бар.

Кикілжің – бұл екі адамның ойлары, мақсаттары,

пікірлері, позицияларының, көзқарастарының

қарама-қарсы бағытта болыпкеліспеушіліктің болуы.

«Кикілжің» ұғымына және оның туындау

жағдайларына мән беру;

Кикілжің әрқашан күшті, жағымсыз

эмоциялардан тұрады,адамның жүйке-

жүйесіне қатты әсер етеді.

Қалай болғанда да кикілжіңнің алдын

алып тиімді және көңілімізге қайғы

түсірмей мәселені шеше білуіміз қажет.

Дау-дамай (Конфликт) өмірде көп

кездесетін қарым-қатынастың бір түрі.

Оның шығу себебі де әртүрлі.

Кикілжің мынадай жағдайда туындайды.

1.Бір немесе бірнеше адамдар арасында;

2.Қарама-қарсы көзқарастардың, пікірлердің туындауынан;

3.Адамдардың бір-бірін дұрыс түсіне алмаудан;

4.Адамдардың бір-бірін сыйламаудан;

Кикілжің дегеніміз не?

Ол қалай туындайды?

Қалай ойлайсыздар кикілжің біздің қоғамға керек пе? Неліктен?

Талқылау сұрақтары.

3. «Әке мен бала» (аңыз әңгіме)

Ертеде бір кісі баласы тұрмай жүріп көрген баласын әбден есіртіп

еркелетеді. Бала өсе келе тілі удай ащы, есерсоқ, әдепсіз атанады.

Жұрт безердей болғандықтан оның қасына жақындамауға тырысады.

Әкесі әбден ойланып мынадай жағдай жасайды. Баласын шақырып алып,

бір жалпақ тақтай береді. Күніне қанша адамды ренжітсен сонша шеге қақ

дейді. Бірінші күні бала тақтайға отыз жеті шеге қағады. «Балам, өзіңді

тежеп ұстап шегеңді азайтуға тырыс» депті. Баласы әкесінің сөзін тыңдап

азайта отырып ешкіммен ұрыспайтын, шеге қақпайтын күнге жетіпті.

Сол күні әкесі былай деп ақыл айтады: «енді балам ешкіммен ұрыспайтын

болдың. Бір адамды қуантқанда бір шегеден суырып отыр». Бала әкесінің

сөзін орындауға тырысып, тақтайдағы шегені күндердің бір күнінде

тауысыпты. Әкесі қуанып:«Балам мен сені дұрыс адам болмайтын шығар

деп қорқып едім. Міне өзіңді өзің тәрбиеледің. Жақсы адам болатын жолға

түстің. Бірақ балам мына тақтайға қарашы бұрынғысындай тегіс әдемі

емес. Беті шұрқ тесік. Сен қанша кешірім сұрасада, олар кешірім берседе

кезінде айтылған сөздерді қалай өшірерсің? Бәрібір ол жүректің түкпірінде қалдығой. Әрине бұл күндердің әркіммен бір ұрсысып жүргеннен жақсы.

Бірақ, бұл саған өмірлік сабақ болсын, тіліңе ие бол»,-дейді.

Талдау сұрақтары:

Көп еркелеткен бала қандай болады?

Әкесі неге қарапайым талап қойды?

Тақтайдың бетін немен бітеуге болады, көңілде қалған сөзді немен

өшіруге болады?

Өмірлік сабақ деген не?

Кикілжіңнің алдын–алу ережелері:

1.Егер серігің соншалық ашу ызаға берілсе,

оның ішкі сезім күштерін төмендетуге көмектес.

2.Егер адам қатты ашуға берілсе, ойы теріс пікірлер

мен сезімдерге толатынын естен шығарма.

3.Серігіңе қарсы баға берудің орнына өз сезімдеріңді

айт.

4.Серігіңнің ар-намысына тиме, ауыр сөздер айтпа.

5.Әрқашан да өзіңді сабырлы, сенімді ұста.

6.Кінәлі болсаң кешірім сұрауға ұялма.

7.Қарама-қайшы ойлар шешімін тапқан соң,

ол адаммен қарым-қатынасыңды сақтауға тырыс.

8.Өзіңді сезімге, ашуға билетпе.

9.Өзіңді тым жоғары ұстама.

6. Ситуациядан шығу.

Өмірде кездесетінәр түрлі жанжал түрлерін

ситуация түрінде рөлдерге бөліп талдау.

Талданатын ситуациялар:

Мектеп ауласындағы төбелес;

Ересек оқушылардың кішілерден ақша сұрауы;

Оқушыға ұялы телефон керекпе?

Семинар тақырыбы:

Зорлық - зомбылықсыз балалық шақ

Психолог: Н.С.Жумаева

          «Зорлық – зомбылық» түсінігі :

Физикалық: итеру, жұлмалау, алақанмен

    жұдырықпен немесе басқа да

заттармен ұру; Сексуалды: күштеп жыныстық қатынасқа

  итермелеу, қорқыту, бопсалау, зорлау; Психологиялық: ауызша тіл тигізу; бопсалау;

өзіне қатысты немесе басқалардың

тарапынан қоқан лоқы күш көрсету, қорқыту;

бақылауға алу; Эмоционалдық: оның намысына тие отырып,

орындауына мәжбүрлеу; Экономикалық: балаларды тәрбиелеуден бас тарту; Балалар еңбегін қанау: еңбек етуге мәжбүрлеу,

құлдық, бопсалаушылық.

Зорлық - зомбылықсыз балалық шақ

Бала тәрбиесінде тәрбиелілікке жетудің жолы –

еңбекке, әдептілікке, инабаттылыққа,

адамшылыққа, қайырымдылыққа үйрету.

Осылардың барлығын балалардың бойына

сіңіріп, күнделікті өмірде әдетке айналдыру

тәрбиенің басты мақсаты болмақ.

Сонымен бірге бала тәрбиесіндегі

тәрбиелілікке үйретудегі пәрменді тәсіл –

адамдардың өзара тәлімі мен үлгісі екенін

айтқанымыз жөн. Халық даналығы

– «Адамнан - адам тәлім алады, ағаштан –

ағаш мәуе алады» деген сөз бекер айтылмаған.

Үзіліссіз ұрпақ тәрбиесіндегі қос босаға

• тәртіп пен мәдениеткүллі адам атаулының
• күнделікті әдеттеріне айналған кезде,

біздер мейірімі мол қайырымды қоғамды

құрып қана қоймай, зорлық – зомбылықсыз

балалық шақтың шаңырағын биіктете

түскен болар едік.

Қазіргі таңда тәуелсіздік алған мемлекетімізде

зорлық - зомбылыққа жол жоқ.

Оның етек алуы отбасынан басталады.

Отбасындағы салауаттылық – өркениетті

қоғамның талабы, өйткені ұрпақтан – ұрпаққа

жалғасып келе жатқан дәстүрлер мен мұраттар

көбінесе отбасында дамып, қалыптасады.

Адамды өзара түсіністікке жеткізетін

шынайы да, тұрақты сүйіспеншілік

дәстүрлері де тек салауатты отбасында

ғана қалыптасады.

Ел президенті Нұрсұлтан Әбішұлы

Назарбаев өзінің Қазақстан халқына

жолдауында, алдағы елу жыл ішінде

мемлекетіміздің қандай бағытта,

қалай дамуы керек екендігін белгілеп

берді. Әрине, осы міндетті болашақта

жастардың жүзеге асыратындығы күмәнсіз.

Олай болса,сол жастардың білім деңгейі,

ата - анадан алған тәлім - тәрбиесі қандай

дәрежеде деген сұрақ туындайды.

күннен - күнге көбеюі.

Бұл сұраққа толық, жан - жақты жауап

беру әзірге қиындау, оған дәлел – бүгінгі

қоғамымызда қылмыстың

күннен - күнге көбеюі. Біздің ойымызша,

оның себебі жастарымызға уақытында

ұлттық тәрбиені бере алмағанымыздан

туындағаны жасырын емес. Әрине,

қазіргі таңдағы әлеуметтік - тұрмыстық

жағдайдың нашарлауы да бұған әсер

етуде. Сонымен қатар тәрбие

саласына аса мән беру бүгінгі күннің

өзекті мәселесі болып табылады.

Бұл мәселе жөнінде біздің ұлы бабамыз

Әбу Насыр әл Фараби:

"Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие

берілу керек, тәрбиесіз берілген

білім адамзаттың қас жауы"- деген болатын.

Балалар – еліміздің болашағы. Оларды тәрбиелеу, оқыту,білім беру, болашаққа

қадам бастыртып осы өмірде өз орнын

таптыру әр ата - ананың міндеті.

Ананың бесік жырынан басталатын қарым –

қатынасы, іс - әрекет, әдет - ғұрып, салт -дәстүр осылардың бәрі адамның

дүниетанымын, сана - сезімін, мінез - құлқын қалыптастыратын тәлімдік мұра.

«Жақсыдан жаман туады, бір аяқ асқа алғысыз»