Саба?ты? та?ырыбы: Жай с?йлемні? т?рлері.
Саба?ты? ма?саты:
Білімділігі: Жай с?йлемні? т?рлерінен ал?ан білімдерін т?рлі тапсырмалар, ?ОТ бойынша тере?дету.
Дамытушылы?ы: Жай с?йлем туралы т?сініктерін одан ?рі дамыту, ой ?орыту машы?ын арттыру, тіл байлы?тарын ке?ейтуге жа?дай ту?ызу
Т?рбиелігі: О?ушыларды е?бекс?йгіштікке, тап?ырлы??а, ??ыптылы??а, сауатты, таза жазу?а, топпен ж?мыс жасай білуге баулу.
Саба?ты? т?рі: бекіту саба?ы.
Саба?ты? ?дісі: ?жымды? о?ыту технологиясы. Ривин ж?не Ривинге кері ?дістеме.
Саба?ты? барысы:
I. ?йымдастыру кезе?і:
Ой ?оз?ау
Жай с?йлем
( сызбаны толтырады )
II. Білім ?аламшарына саяхат.
«К?міс ?а?па» бекеті.
Слайд №1. Жала? с?йлемді жайылма с?йлемге, жайылма с?йлемді жала??а айналдыр.
?кім басын изей берді. Б?л ?обалжуды С?ден жа?сы біледі.
Ш?кен жиналыста ?ндемеді. К?н суыды. Мен о?ып жаттым.
Слайд №2. Жа?ты ж?не жа?сыз с?йлемді о?ып, жасалу жолын т?сіндір.
Жа?ты ж?не жа?сыз с?йлемдер Жасалу жолы
Жа?сы ?йге, жа?сы орын?а жат?ым келер.
Абай Д?ркембайды? жайын танып отыр.
Б?л ж?мысты тезірек ?ол?а алуымыз керек.
Б?л д??естен аман – есен ?ттік.
Слайд №3. Толымды, толымсыз с?йлемдерді белгіле.
Толымсыз с?йлем ?андай жа?дайда болады?
С?йлемдер Толымды, толымсыз с?йлем
Егін бітік шы?ты.
- Хал ?алай, Ж?ке
- Жаман емес.
- Кеше сен ?айда барды??
- Кітапхана?а.
Биыл жаз бойы жа?бырлы болды.
Абай бір топ кісімен ?йге кірді.
Слайд №4. Атаулы с?йлемді жазып шы?.
Атаулы с?йлемдерді? бас?а с?йлем т?рлерінен ерекшелігі ?андай?
Слайд №5. «Алтын ?а?па» бекеті.
Ривин методикасымен ж?мыс.
Та?ырыбы: Жануарлар?а ?ойыл?ан ескерткіш.
Таби?ат - адамдарды? б?ріне орта? тіл. Ол - бір ?лкен м?ражай, ол жер ?стіндегі кездесетін к?ллі к?рме мен м?ражайлардан да бай ж?не к?рікті. Таби?ат м?ражайыны? ?ойын - ?онышы м?ра ескерткіштерге толы. Мысалы, Т?ркістанда?ы ата?ты ?ожа Ахмет Иассауи кесенесі, Тараз ?аласыны? ма?ында?ы Айша Бибі мазары, Аяг?здегі ?озы К?рпеш пен Баян с?лу бейіті ж?не бас?алары осыны? бір ай?а?ы. Сондай - а? таби?ат м?ражайында ас?ан ерлігімен немесе ел алдында сі?ірген е?бегімен ж?ртшылы? ??рметіне б?ленген жануарларды? да ескерткіші бар.
М?ндай жануарлар?а орнатыл?ан ескерткіштер д?ниеж?зіні? ?алаларында жиі кездеседі.
Жануарлар ?міріне ??іліп ?арайтын болса?, оларды? ішінде адамдарды? сенімді серігі - ит. М?ны? ?зіндік сыры бар. Ит - ?й жануарыны? ішіндегі е? бірінші ?ол?а ?йренгені. Б?л к?ндері адамзат жер бетінде итті? ?ш ж?зден астам т?рін біледі. Ит - ?те са???ла?, иесін, оны? ?ора - жайын ?ор?айтын сенімді хайуан. Ол - со?ыста саниар ж?не байланысшы, мемлекеттік шекараны к?зетуде шекарашыларды? таптырмас ж?рдемшісі. Ит адам?а ?лкен ?ызмет к?рсетіп келеді. Осы?ан орай б?рын?ы Ке?ес Ода?ында дерексіз бір итке орнатыл?ан ескерткішті? тарихын ??гімелейік.
1935жылы Санк-Петербург ма?айында?ы Калтуша деген селода ата?ты ?алым И. П. Павловты? тікелей басшылы?ымен итке ескерткіш орнатыл?ан. Ескерткіште академик Павловты? мынадай т?сіндірме с?зі бар: «Итті? адаммен ертеден бері достасуыны? ар?асында, оны? т?йсік ар?ылы болжай білетіндігі, шыдамдылы?ы мен ты?да?ышты?ы к?п жылдар бойы, м?мкін, ?мірлік т?жірибе жасайтын адамдарды? есінен кетпес». Сондай - а? Украинаны? Сумск обылысында?ы Кулешевка поселкесіні? ма?ында мамонтты? зираты мен с?йектеріні? ?алды?тары табыл?аны ?шін мамонт?а орнатыл?ан ескерткіш бар.
Оны? тарихы мынаны а??артады: 1939 жылы жергілікті т?р?ындар ауыл ма?ынан мамонтты? к?птеген с?йек ?алды?тарын табады. Б?л хабарды естіген ?алымдар сол жерде палеонтологиялы? ?азба ж?мыстарын ж?ргізіп, мамонт ?алды?тарын кездестіреді. Кейін сол жерге шойыннан ?ш б?рышты пирамида т?рінде биіктігі ?ш метр ескерткіш орнатылды. Оны? т??ырыны? т?рт шетінде мамонт ?а??асы бейнеленген.
Онда мынадай жазу жазыл?ан: «Б?л арада 1939 жылы су басу д?уіріні? алдында тіршілік еткен мамонт с?йектеріні? ?алды?тары табылды». ?азір б?л ескерткіш ?ылыми ?рі м?дени ??ндылы?ына байланысты мемлекет тарапынан ?ам?орлы??а алын?ан. Б?л д?ниеж?зінде б?рын тіршілік етіп, кейін ??рып кеткен алып жануар?а к?рсетілген ал?аш?ы ??рмет белгісі еді.
*М?тінмен ж?мыс.
*М?тін та?дап ал.
*Берілген абзацпен таныс.
*Мазм?нын о?ы, с?ра?тар дайында, ат ?ой.
*?зі?е серік ізде.
Слайд №6. Сурет ар?ылы м?тін ??ра.
Ривинге кері методикамен ж?мыс.
Та?ырыптар
«А?б?кен»
«Асан ?ай?ы»
Жоспар.
1.
2.
3.
4.
Слайд №7. Не? ?айда? ?ашан? бекеті.
1 с?ра?. Т?ндігін т?теді т?ра?ты тіркесті? ма?ынасын ашып бері?дер.
2 с?ра?. Бір рет ?летін кім? Мы? ?летін кім? Ма?ал - м?телді айтып бері?дер.
3 с?ра?. М. Ж?мабаевты? « Тол?ын» ?ле?і.
4 с?ра?. Тіл тазалы?ы деген не?
Слайд №8. «Ла?ыл ?а?па» бекеті.
Тест сауалнамасы.
1. Белгілі бір атау ма?ынасын білдіретін с?йлем т?рін к?рсеті?із.
А) Жай.
В) ??рмалас.
С) Мезгіл.
D) Атаулы.
Е) Жайылма.
2. Тек ?ана т?рлаулы м?шелерден т?ратын жай с?йлем т?рін к?рсеті?із.
А) Жала?.
В) Жайылма.
С) Толымсыз.
D) Толымды.
Е) Жа?сыз.
3. Т?рлаулы ж?не т?рлаусыз м?шелері ?атыс?ан жай с?йлем т?рін к?рсеті?із.
А) Жайылма.
В) Жала?.
С) Толымды.
D) Толымсыз.
Е) Жа?сыз.
4. Жа?сыз с?йлемді табы?ыз.
А) Нары?ты? экономика?а бет б?рды?.
В) Елімізде к?птеген к?сіпорындар пайда болды.
С) К?сіпкерлік жылдам дамыды.
D) Демократиялы? істерді ж?зеге асырамыз.
E) Б?л жерде су?а т?суге болмайды.
5. Берілген жай с?йлемні? т?рін аны?та?ыз.
М??алім кеше а?ылды о?ушыларды мектепке ша?ырды.
А) Жа?сыз с?йлем.
В) Толымсыз с?йлем.
С) Атаулы с?йлем.
D) С?раулы с?йлем.
E) Толымды с?йлем.
6. Жала? с?йлемді белгіле?із.
А) Мен мектепке тез жиналдым.
В) К?н шы?ты.
С) К?сіпорын ж?мысын бастады.
D) М??алім балаларды мектепке кіргізді.
E) Жа?а мектеп ма?ан ?те ?нады.
7. Жа?ты с?йлемді аны?та?ыз.
A) Кітап ал?ым келеді.
B) Біз нары?ты? экономика?а бет б?рды?.
C) Б?гін демалыс.
D) Уа?ытты жоспарлай білу керек.
E) ?лкен жетістік.
8. Атаулы с?йлемді аны?та?ыз.
A) Кітап о?ып болды.
B) Алтын к?з.
C) К?лді? суы т?зды.
D) Таби?атты ?ор?ау – бізді? міндетіміз.
E) Бал?аш к?ліні? суы азайып барады.
9. Т?рлаусыз м?шелерді? болу - болмауына ?арай жай с?йлемдерді? б?лінуін к?рсеті?із.
A) Жа?ты, жа?сыз.
B) Атаулы.
C) Толымды, толымсыз.
D) Жала?, жайылма.
E) Жай, ??рмалас.
10. С?йлемді аны?та?ыз.
К?ктем. Дала ?ара??ы.
A) Жала? с?йлем
B) Жайылма с?йлем.
C) Жа?ты с?йлем.
D) Атаулы с?йлем.
E) Толымсыз с?йлем.
Жауаптары:
1. Д. Атаулы с?йлем.
2. А. Жала?.
3. А. Жайылма.
4. Е. Б?л жерде су?а т?суге болмайды.
5. Е. Толымды с?йлем.
6. В. К?н шы?ты.
7. B. Біз нары?ты? экономика?а бет б?рды?.
8. В. Алтын к?з.
9. А. Жа?ты, жа?сыз.
10. Д. Атаулы с?йлем.
Слайд № 8. «Алтын санды?» бекеті.
Жина?ан ?пай ж?лдызшамен есептеледі.
1 ж?лдызша 1 ?пай санын ??райды.
Кері ?айту
Ілмек с?здер: Жай с?йлем Жала?, жайылма, ?аза? тілі
