Зат есім. Зат есімні? т?рлері

Бурабай кенті С.Сейфуллин атындағы орта мектебі

Ашық сабақ

Тақырыбы: «Зат есім»

Өтілген күні: 26.09.2015 ж.

Сынып: 7 «А»

Дайындаған: қазақ тілі мен

әдебиет пәні мұғалімі Серікбай А.

2015-2016 оқу жылы

Күні: 26.10.2015 ж. Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 7

І Сабақтың тақырыбы: Зат есім

ІІ Сабақтың мақсаты:

1) Білімділігі: оқушыларды зат есім туралы түсінікпен, оның түрлері және мағыналық топталуымен таныстыру,теориялық алған ұғымдарын мысалдар арқылы терең меңгерту,түсінік негізінде қорыттыру;

2) Тәрбиелілігі: зат есімнен алған білімдерін жаттығу жұмыстары арқылы дамыту, өз бетінше орындау дағдыларын қалыптастыру, топпен жұмыс жүргізу арқылы әр оқушының дербестігін жетілдіру,шығармашылық белсенділігін арттыру;

3) Дамытушылығы: зат есімнен алған білімдерін жаттығу жұмыстары арқылы дамыту,өз бетінше орындау дағдыларын қалыптастыру,топпен жұмыс жүргізу арқылы әр оқушының дербестігін жетілдіру,шығармашылық белсенділігін арттыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, іздендіру

Сабақтың көрнекілігі: слайд, үлестірмелі қағаздар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

ІІІ Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Шағын тренинг. қушыларды үлестірмелі қағаздардың көмегімен топқа бөліп аламын.

2) Үй тапсырмасын пысықтау.

Тақырыбы: «мәтіндегі сөздер мен сөз тіркестері».

1.Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

2.Морфология нені зерттейді?

3.Фонетика нені зерттейді?

4.Қазақ тілінде неше сөз табы бар?

5.Атауыш сөздер сөйлем ішінде сөйлем мүшесі бола ала ма?

6. Көмекші сөздер белгілі бір сұраққа жауап бере ала ма?

3) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сөздердің білдіретін мағынасына, түрлену тұлғасына, қойылатын сұрағына, сөйлемде атқаратын қызметіне қарай топталуын сөз таптары деп атайды. Қазақ тілінде 9 түрлі сөз табы бар.

Заттың атын білдіріп, кім ?не ? деген сұрақтарға жауап беретін сөздер зат есім деп аталады. Мысалы: әке (кім?) оқушы (кім?)ақыл (не?)мал (не?)

Зат есім жалпы есім және жалқы есім болып екіге бөлінеді. Біркелкі заттардың жалпы атауы жалпы есім деп аталады. Заттардың ішіндегі бір түрінің өзіне ғана қойылған аты жалқы есім деп аталады. Мысалы : кісі,адам деген жалпы адам атаулыға тән ат болса, Байжан, Гүлнұр дегендер адам атулының бәріне емес, жеке кісілерге ғана қойылған. Жалқы есім әдетте, жеке кісінің аты-жөні, мемлекет, республика, облыс, аудан, қала, көше, ұйым, мекеме аттары жатады. Жалқы есімдер бас әріптен бастап жазылады.

Зат есімдер негізгі, туынды және күрделі болып үшке бөлінеді.Туынды зат есімдер жұрнақтар арқылы жасалады.

Мысалы: қойшы, күй-ші, ай-лық, жақсы-лық, біл-ім, аялда-ма, айт-ыс, күре-к т.б.

Зат есімдер бірігу, қосарлану, тіркесу арқылы да жасалады. Олар күрделі зат есімдер деп аталады.Мысалы: өнеркәсіп, белбеу, ашутас, Көкшетау, Сарысу, аяқ-табақ, азық-түлік, ауыл-аймақ, қант т.б

Топпен жұмыс:

1-тапсырма: «Сәйкес мысалдар». Әр топ зат есімнің жасалу жолына байланысты түрлеріне мысалдар ойластыруы керек. Оларға 1 минут уақыт беріледі.

2-тапсырма: «Адасқан әріптер». Тақтада берілген әріптерден сөз құрастырулары керек. Ол сөздері міндетті түрде зат есім болғаны дұрыс. Бұл тапсырмаға 3-минут уақыт беріледі.

Қызылорда, шоқпар, жұмбақтас, қуаныш, балмұздақ, адамгершілік

IV Кітаппен жұмыс : 118-жаттығуда жалқы есімдерді жазғызамын.

V Білімді бекіту: «Шығамын білім шыңына» ойыны арқылы сабақты қорытындылаймын.

Ондағы сұрақтар :

1.Морфология нені зерттейді ?

2.Зат есім дегеніміз не ?

3.Зат есім нешеге бөлінеді ?

4.Жалпы есімдер деп қандай сөздерді айтамыз ?

5.Жалқы есімдерге қандай сөздер жатады ?

6.Деректті зат есімдер дегеніміз не ?

7.Дерексіз зат есімдер дегеніміз не ?

VI Үйге тапсырма: Көркем шығармадан сөйлем жазып зат есімнің түрлеріне қарай тауып келуге беремін .