Ядролы? жарылыстар за?ымдау ?рекетіні? сипаты мен к?лемі бойынша к?дімгі о?-д?рілер жарылысынан ед?уір ерекшеленеді. Со??ы тол?ын, зиянды с?улеге шалды?у ж?не ?ткір радиацияны? бір уа?ытта ?сер етулері адамдар?а, ?ару-жара?, ?скери техника мен ??рылыстар бетіне ядролы? о?-д?рілер жарылысы за?ымдау ?рекетіні? сипатын ?амтамасыз етеді.
Жеке ??рамны? т?йдектелген за?ымдану кезінде со??ы тол?ын ?серінен пайда бол?ан жара?ат пен за?ым?а зиянды с?улеге шалды?удан жасал?ан к?йіктер, ?ткір радиация мен радиоактивті за?ымдану ?серінен бол?ан с?уле ауруы ?осылуы м?мкін.
Т?йдектелген за?ымдану адам ?шін мейлінше ауыр болып табылады. Мысалы: с?уле ауруы жара?аттар мен к?йіктерді? жазылуын ?иындатады, ол, ?з кезегінде, с?уле ауруы барысын ас?ындырады. Сонымен ?атар ж??палы аурулар?а адам а?засыны? ?арсыласуы т?мендейді.
За?ымдануды оны? ауырлы?ына ?арай ?лтіретін, ?те ауыр, орташа ж?не же?іл деп б?леді. ?те ауыр ж?не орташа ауырлы?та?ы за?ымданулар адам ?міріне ?те ?ауіпті болады, к?бінесе ?лімге ?кеп со?ады. Орташа ж?не же?іл ауырлы?та?ы за?ымдану адам ?міріне ?ауіпті емес, біра? жеке ??рамны? ?рыс?а ?абілеттілігін т?мендетеді.
Ядролы? жарылысты? за?ымдау факторлары ?серінен жеке ??рамны? шы?ыны ?айтарылмайтын ж?не санитарлы? болып б?лінеді. ?айтарылмайтын шы?ындар?а медициналы? ж?рдем к?рсетуге дейінгі ?аза тап?андарды; санитарлы? шы?ындар?а ?рыс?а ?абілеттілігін кем дегенде бір т?улікке жо?алт?ан ж?не медициналы? пункттер немесе емдеу мекемелеріне т?скен нау?астарды жат?ызады.
?ару-жара? пен ?скери техниканы? істен шы?уы к?бінесе со??ы тол?ын ?серінен болады да ?ша?тар мен тік?ша?тар же?іл б?лінуі, ал ?ал?ан техника ?шін орташа б?лінумен ай?ындалады.
?ару-жара? пен ?скери техниканы? ?лсіз за?ымдануына объектіні? ?рыс?а ?абілетін онша т?мендетпейтін ж?не экипаж к?шімен оны жою?а болатын за?ымдану жатады.
Орташа за?ымдану?а ?скери ж?ндеу мен б?лімшелерінде ж?ндеу ж?мыстарын ж?ргізуді ?ажет ететін ?ару-жара? пен ?скери техниканы? за?ымдануы жатады.
К?шті за?ымдану кезінде объект т?гелдей жарамсыз болады. Толы? за?ымдану кезінде объектіні орнына келтіру м?мкін болмайды.
Фортификациялы? ??рылыстар негізінен со??ылы тол?ыннан за?ымданады. Ол ?ш т?рлі ?ирау д?режесімен сипатталады: ?лсіз, орташа ж?не толы?.
?лсіз ?ираудан кейін ??рылыстар ?рыс?а ?олдану?а жарамды, біра? со?ынан ж?ндеуді ?ажет етеді.
Орташа ?ирау кезінде ??рылыстарды? тікелей ма?сатта ?олданылуы шектеулі болады да, ол ?атардан шы?арылады.
Толы? ?ирау кезінде ??рылыстарды тікелей ма?сат?а ?олдану мен оны ?алпына келтіру м?мкін болмайды.
За?ымдануды? координаталы? за?ы.
Жекеленген за?ымдаушы факторларды? нысана?а тигізетін ?сері кездейсо? сипатта бол?анды?тан, жарылыс ?рекетіні? н?тижесі де кездейсо? болады, сонды?тан ядролы? о?-д?рі жарылысыны? за?ымдау ?рекетіні? толы? сипаттамасы объектілерді за?ымдауды? координаталы? за?ы болып табылады.
Жарылысты? за?ымдау факторыны? оны? орталы?ына (эпицентріне) ?атысты симметриялы болатынына с?йкес орташа ?иылыс?ан жердегі за?ымдануды? координаталы? за?ы ше?берлі болады. Координатты? басы жарылыс орталы?ымен біріктіріледі, абцисс осьінде жарылыс орталы?ынан ?ашы?ты?ы R ордината осьінде – берілген салма? д?режесіндегі нысананы? белгілі бір за?ымдану д?режесі V (R) к?рсетіледі.
За?ымдануды? координаталы? за?ын ?арастыр?анда жарылыс орталы?ы айналасында орналас?ан ?ш айма?ты к?рсетеді. Жарылыс орталы?ына тікелей жа?ын айма?ы радиусында R нысананы за?ымдау м?мкіндігі т?ра?ты ж?не ол 1-ге те?; б?л айма?ты с?зсіз за?ымдалу айма?ы деп атайды. Одан кейін жарылыс орталы?ынан ?ашы?та?ан сайын за?ымдану м?мкіндігі 1-ден 0-ге дейін кемитін радиусы Rа айма?ы орналасады, б?л айма?ты за?ымдануды? м?мкін айма?ы деп атайды. Одан кейін орташа д?режелі за?ымдану бай?алатын айма? орналасады.; б?л облысты толы? ?ауіпсіздік айма?ы деп атайды.
За?ымдау объектілерін топтастыру.
Жалпы жа?дайда за?ымдау объектісіне шектеулі ала?да орналас?ан ?арапайым нысаналарды? жиынты?ы енеді. ?арапайым нысана?а дара нысандар жатады.
Объекті ??рамына кіретін ?арапайым нысаналар сипатына ?арай біртектес ж?не ?ртектес болып б?лінеді. ??рамына ?арапайым нысаналарды? бір ?ана т?рі енетін объект біртектес объект деп, ал объектіге ?р т?рлі сипатта?ы нысаналар кіретін болса ?ртектес объект деп аталады.
Объект ?лшеміне ?арай н?ктелі ж?не ?лшемді болып б?лінеді.
Н?ктелі объектіге за?ымдануы жартылай бола алмайтын, я?ни ядролы? о?-д?рі жарылысы кезінде т?гелдей за?ымданатын, немесе м?лде за?ымданбайтын объектілер жатады.
?лшемді объектілер ауданды немесе сызы?ты болып б?лінеді.
4.Жа?а та?ырыпты бекіту: 10 минут. III тарау. § 5. с?ра?тары.
5.?йге тапсырма: 1 минут. III тарау. § 5.
6.?орытынды: 4 минут.
.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Заманауи за?ымдау ??ралдары.»
Алғашқы әскери дайындық сабағының
жоспары.
Сабақтың тақырыбы: Заманауи зақымдау құралдары.
Сабақтың мақсаты: 1 .Оқушыларға ядролық жарылыстың зақымдау әрекетін ұғындыру;
2 . Ядролық жарылыс туралы толық мәлімет беру арқылы, окушылардың білімдерін арттыру;
3 . Қазақстандық патриотизмге окушыларды баулу;
Әдіс: Әңгімелеу, сұхбаттасу.
Уақыт: 45 минут.
Өткізілетін жер: алғашқы әскери дайындық кабинеті.
Нұсқаулар мен әдістемелер: алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау.
Материалдық қамтамасыз ету: алғашқы әскери дайындық кітабы.
Сабақ барысы:
1.Сапқа тұру. Взводты екі қатарлы сапқа тұрғызу. Взвод командирінен рапорт қабылдау. Оқушы сырт келбетін тексеру. 5 минут.
2. Үй тапсырмасын тексеру: 10 минут.
3.Жаңа тақырыпты түсіндіру: 15 минут.
. Ядролық жарылыстың зақымдау әрекетінің сипаттамасы.
Ядролық жарылыстар зақымдау әрекетінің сипаты мен көлемі бойынша кәдімгі оқ-дәрілер жарылысынан едәуір ерекшеленеді. Соққы толқын, зиянды сәулеге шалдығу және өткір радиацияның бір уақытта әсер етулері адамдарға, қару-жарақ, әскери техника мен құрылыстар бетіне ядролық оқ-дәрілер жарылысы зақымдау әрекетінің сипатын қамтамасыз етеді.
Жеке құрамның түйдектелген зақымдану кезінде соққы толқын әсерінен пайда болған жарақат пен зақымға зиянды сәулеге шалдығудан жасалған күйіктер, өткір радиация мен радиоактивті зақымдану әсерінен болған сәуле ауруы қосылуы мүмкін.
Түйдектелген зақымдану адам үшін мейлінше ауыр болып табылады. Мысалы: сәуле ауруы жарақаттар мен күйіктердің жазылуын қиындатады, ол, өз кезегінде, сәуле ауруы барысын асқындырады. Сонымен қатар жұқпалы ауруларға адам ағзасының қарсыласуы төмендейді.
Зақымдануды оның ауырлығына қарай өлтіретін, өте ауыр, орташа және жеңіл деп бөледі. Өте ауыр және орташа ауырлықтағы зақымданулар адам өміріне өте қауіпті болады, көбінесе өлімге әкеп соғады. Орташа және жеңіл ауырлықтағы зақымдану адам өміріне қауіпті емес, бірақ жеке құрамның ұрысқа қабілеттілігін төмендетеді.
Ядролық жарылыстың зақымдау факторлары әсерінен жеке құрамның шығыны қайтарылмайтын және санитарлық болып бөлінеді. Қайтарылмайтын шығындарға медициналық жәрдем көрсетуге дейінгі қаза тапқандарды; санитарлық шығындарға ұрысқа қабілеттілігін кем дегенде бір тәулікке жоғалтқан және медициналық пункттер немесе емдеу мекемелеріне түскен науқастарды жатқызады.
Қару-жарақ пен әскери техниканың істен шығуы көбінесе соққы толқын әсерінен болады да ұшақтар мен тікұшақтар жеңіл бүлінуі, ал қалған техника үшін орташа бүлінумен айқындалады.
Қару-жарақ пен әскери техниканың әлсіз зақымдануына объектінің ұрысқа қабілетін онша төмендетпейтін және экипаж күшімен оны жоюға болатын зақымдану жатады.
Орташа зақымдануға әскери жөндеу мен бөлімшелерінде жөндеу жұмыстарын жүргізуді қажет ететін қару-жарақ пен әскери техниканың зақымдануы жатады.
Күшті зақымдану кезінде объект түгелдей жарамсыз болады. Толық зақымдану кезінде объектіні орнына келтіру мүмкін болмайды.
Фортификациялық құрылыстар негізінен соққылы толқыннан зақымданады. Ол үш түрлі қирау дәрежесімен сипатталады: әлсіз, орташа және толық.
Әлсіз қираудан кейін құрылыстар ұрысқа қолдануға жарамды, бірақ соңынан жөндеуді қажет етеді.
Орташа қирау кезінде құрылыстардың тікелей мақсатта қолданылуы шектеулі болады да, ол қатардан шығарылады.
Толық қирау кезінде құрылыстарды тікелей мақсатқа қолдану мен оны қалпына келтіру мүмкін болмайды.
Зақымданудың координаталық заңы.
Жекеленген зақымдаушы факторлардың нысанаға тигізетін әсері кездейсоқ сипатта болғандықтан, жарылыс әрекетінің нәтижесі де кездейсоқ болады, сондықтан ядролық оқ-дәрі жарылысының зақымдау әрекетінің толық сипаттамасы объектілерді зақымдаудың координаталық заңы болып табылады.
Жарылыстың зақымдау факторының оның орталығына (эпицентріне) қатысты симметриялы болатынына сәйкес орташа қиылысқан жердегі зақымданудың координаталық заңы шеңберлі болады. Координаттың басы жарылыс орталығымен біріктіріледі, абцисс осьінде жарылыс орталығынан қашықтығы R ордината осьінде – берілген салмақ дәрежесіндегі нысананың белгілі бір зақымдану дәрежесі V (R) көрсетіледі.
Зақымданудың координаталық заңын қарастырғанда жарылыс орталығы айналасында орналасқан үш аймақты көрсетеді. Жарылыс орталығына тікелей жақын аймағы радиусында R нысананы зақымдау мүмкіндігі тұрақты және ол 1-ге тең; бұл аймақты сөзсіз зақымдалу аймағы деп атайды. Одан кейін жарылыс орталығынан қашықтаған сайын зақымдану мүмкіндігі 1-ден 0-ге дейін кемитін радиусы Rа аймағы орналасады, бұл аймақты зақымданудың мүмкін аймағы деп атайды. Одан кейін орташа дәрежелізақымдану байқалатын аймақ орналасады.; бұл облысты толық қауіпсіздік аймағы деп атайды.
Зақымдау объектілерін топтастыру.
Жалпы жағдайда зақымдау объектісіне шектеулі алаңда орналасқан қарапайым нысаналардың жиынтығы енеді. Қарапайым нысанаға дара нысандар жатады.
Объекті құрамына кіретін қарапайым нысаналар сипатына қарай біртектес және әртектес болып бөлінеді. Құрамына қарапайым нысаналардың бір ғана түрі енетін объект біртектес объект деп, ал объектіге әр түрлі сипаттағы нысаналар кіретін болса әртектес объект деп аталады.
Объект өлшеміне қарай нүктелі және өлшемді болып бөлінеді.
Нүктелі объектіге зақымдануы жартылай бола алмайтын, яғни ядролық оқ-дәрі жарылысы кезінде түгелдей зақымданатын, немесе мүлде зақымданбайтын объектілер жатады.
Өлшемді объектілер ауданды немесе сызықты болып бөлінеді.
4.Жаңа тақырыпты бекіту: 10 минут. III тарау. § 5. сұрақтары.
