"Т?л с?з бен т?леу с?зге ?ойылатын сызы?ша"

Та?ырыбы: Т?л с?з, т?леу с?з
Ма?саты: О?ушылар?а к?п ба?ыны??ылы ??рмаласты? тыныс белгісі туралы т?сінік беруді жал?астыру.
Білімділік: К?п ба?ыны??ылы ??рмаласты? тыныс белгісі туралы т?сінік беру.
Дамытушылы?: О?ушыларды? с?йлеу тілін дамыту, ?з ойын еркін, жаты? жеткізе білуге да?дыландыру, м?нерлеп о?у?а баулу.
Т?рбиелік: ту?ан жерге деген с?йіспеншілігін арттыру, адамгершілікке, ?асиетті н?рселерді ?адір т?ту?а, ізденімпазды??а, ?йымшылды??а т?рбиелеу.
Саба? т?рі: жа?а саба?ты ме?герту
Саба? ?дісі: аралас
К?рнекілігі: слайд, ?лестірме карточкалары, суреттер.
П?наралы? байланыс: ?дебиет, тарих
Саба? барысы
I. ?йымдастыру кезе?і:

Рефлексия «Бір тілек»
1. О?ушылармен амандасу.
2. О?ушыларды? саба??а дайынды?тарын тексеру.
3. Саба?ты? та?ырыбын, ма?сатын айту.
?й ж?мысы: Жедел с?ра?тар ар?ылы ?ткен саба??а шолу жасап, ?й ж?мысын тексеру.
II. Ма?ыныны ажырату
Жа?а саба?:

1. Адам с?йлегенде не жаз?анда сол ?зі баяндап отыр?ан м?селеге байланысты немесе со?ан катысы бар баска біреулерді? с?зін, пікірін келтіретіні болады. М ы с а л ы: Абай:
Бес н?рседен кашык бол,
Бес н?рсеге асы? бол, —
деп адамды?, адамгершілік жайын ?оз?айды.. (З.Ахм.) Оссы мысалда сейлеуші ?з сезіні? ішінде Абайды? айткан акыл с?зін келтірген.
Біреуді? с?зі екі т?рлі жолмен беріледі: а) ешбір езгеріссіз, д?л сол айтыл?ан к?йінде жеткізу. Біреуді? с?зіні? м?ндай жолмен берілуін т ? л с ? з дейді. Жо?арыда келтірілген мысалда біреуді? с?зі т?л с?з т?рінде беріліп т?р; ?) с?йлеуші тарапынан ?згеріске ?шырап біреуді? с?зіні? тек мазм?нын ?ана са?тап жеткізу. Мысалы, жо?арыда Абай айт?ан с?зді мына т?рде айту?а болады: Абай бес н?рседен ?ашы? болып, бес н?рсеге асы? болуды айтады. Біреуді? с?зіні? м?ндай жолмен берілуін т?леу с?з дейді.
Т?л с?зді болсын, т?леу с?зді болсын жеткізуде олар?а жанама т?сінік беретін с?йлеушіні? ?з с?зін а в т о р с ? з і дейді. Жо?арыда келтірілген мысалда?ы Абай. деп адамды?, адамгершілік жайын ?оз?айды дегендер автор с?здері.
Ауызекі с?йлегенде т?л с?з автор с?зінен дауыс ыр?а?ы: аркылы б?лініп т?рса, жазуда оларды? арасы тыные белгісі ар?ылы ажыратылады. Ал т?леу с?з ауызек: с?йлегенде болсын, жазуда болсын автор с?зінен ажыра-тылмай, бірт?тас с?йлем ??рамына енеді.
М ы с а л ы:
Біржан ??п ты?дап, ?зі де с?йсіне к?теріліп:
— Шіркін, айтушы мен болганда, ?немі ??тырушым сен болсайшы, Абай! — деді. (М.?.)
Біржан ??п ты?дап, ?зі де с?йсіне к?теріліп, айтушы. ?зі болганда, ?немі ??тырушы Абай болуын
?тінді.
Осы мысалда?ы т?л с?з:

Т?Л С?З

Т?ЛЕУ С?З

– ?иынды?тан ?алай шы?уды? жолын мен білмеймін, – деді анасы.

Анасы ?иынды?тан ?алай шы?уды? жолын білмейтіндігін айтты.

?ркім ?р т?рлі с?з айтып дауры?ып жат?анда, Сырбай: – То?таты?дар! – деп а?ырды.

?ркім ?р т?рлі с?зді айтып дауры?ып жат?анда, Сырбай то?татуын а?ырып б?йырды.

– ?аза?ты? м??-м??тажына алтын ді?гек бол?ан сенбісі?? – деді басын к?теріп. – ?айдан ж?рсі??

?аза?ты? м??-м??тажыны? алтын ді?гегі екенін айта келіп, басын к?терген ?алыппен ?айдан ж?ргенін с?рады.

– Сенімен сырымды б?лісейін деп келдім, – деді Г?лн?р.

Г?лн?р о?ан сырымен б?ліскелі келгенін айтты.

– Баламды сізге бірер са?ат?а ?алдыруыма бола ма? – деп с?рады Айман к?ршісінен.

Айман к?ршісінен баласын бірер са?ат?а ?алдыру?а болатынын-болмайтынын с?рады.

Саба?ты бекіту: о?улы?пен ж?мыс:( т?ртіп алу стратегиясын ?олдану)
156- жатты?у
Интерактивті та?тамен ж?мыс

Кері байланыс

Саба?ты? басында

1.Мені? к??іл к?йім (шкала бойынша ба?ала)

2.Мені? б?гінгі саба??а дайынды? де?гейім (шкала бойынша ба?ала)

Саба?ты? со?ында

1.Мені? к??іл к?йім (шкала бойынша ба?ала)

2.Мені? б?гінгі саба? ?орытындысы бойынша дайынды? де?гейім (шкала бойынша ба?ала)

3. Б?гін саба?та мені? ?олымнан келмеді__________________________________________ _____________________________________________________________________________

Неге?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Б?гін саба?та мен мына жетістіктерге ?ол жеткіздім_________________________________

_____________________________________________________________________________

III. Ой тол?ау.
Саба?ты ?орыту:

1. Т?л с?зді с?йлемді тап.
А) Сен дегенде с?з барма? В) ?й дер ?же,?ой дер ?ожа жо?.
С) Балаларды? со??ы ермегі—«А?с?йек», «Со?ыртеке».
Д) «Осы к?ні сол ара жайна?ан ?ызыл г?л»,-дейді.
Е) Саутты болу дегеніміз-д?рыс жазып,д?рыс с?йлеу.
2. Т?л с?зді с?йлемді тап.
А) Ту?ан жер—алтын бесік.
В) –Білмеске с?зі? ?ор боп кетер,-деген М.Дулат?лы.
С) Бала жігіт б?йры?ты екі етпейді Д) Б?л-ойланатын нерсе. Е) ?ркім-?уелі ?з аулыны? баласы.
3. Т?леу с?зді тап.
А) Б?гін жыл?ышылар?а да бірдеме бол?ан сия?ты. В) Ж?ман отыратын жерге бір ?улие келіпті.
С) ?йге кіре бере ?ара саба жарылып кетті. Д) «Білмегенді біле бер»,-дейді Ш?к?рім.
Е) ?жем ?йге кіріп,малды? ?рістен ?айт?анын айтты.
4.Айжан: «Мені? ?йім алыс еді,ертерек ?айтайын»,-деді.?ай жауап толымды ж?не д?рыс?
А) Айжан ?зіні? ?йіні? алыс екенін айтты.
В) Айжан ?зіні? ?йіні? алыс екенін ж?не ертерек ?айту керекекенін айтты.
С) Айжан ертерек ?айту керектігін айтты. Д) ?йіне ?айту керектігін Айжан айтты.
Е) Айжан айтты ?йге ?айтамын деп.
5.Тыныс белгілері д?рыс ?ойыл?ан т?л с?зді тап.
А) Ол: «Арман ?алы?ыз ?алай»?-деді. В) Ол, «Арман, ?алы?ыз ?алай?-деді.
С) Ол: «Арман, ?алы?ыз ?алай?»-деді. Д) Ол: «Арман ?алы?ыз ?алай?»-деді.
Е) Ол: «-Арман, ?алы?ыз, ?алай?»-деді.
Біз б?гін не ?йрендік, не туралы білдік. (ауызша)

Ж?пты? ж?мыс

Тест жауабын тексеру
?йге тапсырма: 157-жатты?у

Ба?алау: о?ушыларды? білімін ба?алау.
К?нделікке ?ою.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Т?л с?з бен т?леу с?зге ?ойылатын сызы?ша" »

Тақырыбы: Төл сөз, төлеу сөз
Мақсаты: Оқушыларға көп бағыныңқылы құрмаластың тыныс белгісі туралы түсінік беруді жалғастыру.
Білімділік: Көп бағыныңқылы құрмаластың тыныс белгісі туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу тілін дамыту, өз ойын еркін, жатық жеткізе білуге дағдыландыру, мәнерлеп оқуға баулу.
Тәрбиелік: туған жерге деген сүйіспеншілігін арттыру, адамгершілікке, қасиетті нәрселерді қадір тұтуға, ізденімпаздыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
Сабақ түрі: жаңа сабақты меңгерту
Сабақ әдісі: аралас
Көрнекілігі: слайд, үлестірме карточкалары, суреттер.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих
Сабақ барысы
I. Ұйымдастыру кезеңі:

Рефлексия «Бір тілек»
1. Оқушылармен амандасу.
2. Оқушылардың сабаққа дайындықтарын тексеру.
3. Сабақтың тақырыбын, мақсатын айту.
Үй жұмысы: Жедел сұрақтар арқылы өткен сабаққа шолу жасап, үй жұмысын тексеру.
II. Мағыныны ажырату
Жаңа сабақ:

1. Адам сөйлегенде не жазғанда сол өзі баяндап отырған мәселеге байланысты немесе соған катысы бар баска біреулердің сөзін, пікірін келтіретіні болады. М ы с а л ы: Абай:
Бес нөрседен кашык бол,
Бес нәрсеге асық бол, —
деп адамдық, адамгершілік жайын қозғайды. . (З.Ахм.) Оссы мысалда сейлеуші өз сезінің ішінде Абайдың айткан акыл сөзін келтірген.
Біреудің сөзі екі түрлі жолмен беріледі: а) ешбір езгеріссіз, дәл сол айтылған күйінде жеткізу. Біреудің сөзінің мұндай жолмен берілуін т ө л с ө з дейді. Жоғарыда келтірілген мысалда біреудің сөзі төл сөз түрінде беріліп тұр; ө) сөйлеуші тарапынан өзгеріске үшырап біреудің сөзінің тек мазмұнын ғана сақтап жеткізу. Мысалы, жоғарыда Абай айтқан сөзді мына түрде айтуға болады: Абай бес нәрседен қашық болып, бес нәрсеге асық болуды айтады. Біреудің сөзінің мұндай жолмен берілуін төлеу сөз дейді.
Төл сөзді болсын, төлеу сөзді болсын жеткізуде оларға жанама түсінік беретін сөйлеушінің өз сөзін а в т о р с ө з і дейді. Жоғарыда келтірілген мысалдағы Абай... деп адамдық, адамгершілік жайын қозғайды дегендер автор сөздері.
Ауызекі сөйлегенде төл сөз автор сөзінен дауыс ырғағы: аркылы бөлініп тұрса, жазуда олардың арасы тыные белгісі арқылы ажыратылады. Ал төлеу сөз ауызек: сөйлегенде болсын, жазуда болсын автор сөзінен ажыра-тылмай, біртұтас сөйлем құрамына енеді.
М ы с а л ы:
Біржан құп тыңдап, өзі де сүйсіне көтеріліп:
— Шіркін, айтушы мен болганда, үнемі ұқтырушым сен болсайшы, Абай! — деді. (М.Ә.)
Біржан құп тыңдап, өзі де сүйсіне көтеріліп, айтушы. өзі болганда, үнемі ұқтырушы Абай болуын
өтінді.
Осы мысалдағы төл сөз:

ТӨЛ СӨЗ	ТӨЛЕУ СӨЗ
– Қиындықтан қалай шығудың жолын мен білмеймін, – деді анасы.	Анасы қиындықтан қалай шығудың жолын білмейтіндігін айтты.
Әркім әр түрлі сөз айтып даурығып жатқанда, Сырбай: – Тоқтатыңдар! – деп ақырды.	Әркім әр түрлі сөзді айтып даурығып жатқанда, Сырбай тоқтатуын ақырып бұйырды.
– Қазақтың мұң-мұқтажына алтын діңгек болған сенбісің? – деді басын көтеріп. – Қайдан жүрсің?	Қазақтың мұң-мұқтажының алтын діңгегі екенін айта келіп, басын көтерген қалыппен қайдан жүргенін сұрады.
– Сенімен сырымды бөлісейін деп келдім, – деді Гүлнұр.	Гүлнұр оған сырымен бөліскелі келгенін айтты.
– Баламды сізге бірер сағатқа қалдыруыма бола ма? – деп сұрады Айман көршісінен.	Айман көршісінен баласын бірер сағатқа қалдыруға болатынын-болмайтынын сұрады.

Сабақты бекіту: оқулықпен жұмыс:( түртіп алу стратегиясын қолдану)
156- жаттығу
Интерактивті тақтамен жұмыс

Кері байланыс

Сабақтың басында

1.Менің көңіл күйім (шкала бойынша бағала)

2.Менің бүгінгі сабаққа дайындық деңгейім (шкала бойынша бағала)

Сабақтың соңында

1.Менің көңіл күйім (шкала бойынша бағала)

2.Менің бүгінгі сабақ қорытындысы бойынша дайындық деңгейім (шкала бойынша бағала)

3. Бүгін сабақта менің қолымнан келмеді__________________________________________ _____________________________________________________________________________

Неге?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бүгін сабақта мен мына жетістіктерге қол жеткіздім_________________________________

_____________________________________________________________________________

III. Ой толғау.
Сабақты қорыту:

1. Төл сөзді сөйлемді тап.
А) Сен дегенде сөз барма? В) Әй дер әже,қой дер қожа жоқ.
С) Балалардың соңғы ермегі—«Ақсүйек», «Соқыртеке».
Д) «Осы күні сол ара жайнаған қызыл гүл»,-дейді.
Е) Саутты болу дегеніміз-дұрыс жазып,дұрыс сөйлеу.
2. Төл сөзді сөйлемді тап.
А) Туған жер—алтын бесік.
В) –Білмеске сөзің қор боп кетер,-деген М.Дулатұлы.
С) Бала жігіт бұйрықты екі етпейді Д) Бұл-ойланатын нерсе. Е) Әркім-әуелі өз аулының баласы.
3. Төлеу сөзді тап.
А) Бүгін жылқышыларға да бірдеме болған сияқты. В) Жұман отыратын жерге бір әулие келіпті.
С) Үйге кіре бере қара саба жарылып кетті. Д) «Білмегенді біле бер»,-дейді Шәкәрім.
Е) Әжем үйге кіріп,малдың өрістен қайтқанын айтты.
4.Айжан: «Менің үйім алыс еді,ертерек қайтайын»,-деді.Қай жауап толымды және дұрыс?
А) Айжан өзінің үйінің алыс екенін айтты.
В) Айжан өзінің үйінің алыс екенін және ертерек қайту керекекенін айтты.
С) Айжан ертерек қайту керектігін айтты. Д) Үйіне қайту керектігін Айжан айтты.
Е) Айжан айтты үйге қайтамын деп.
5.Тыныс белгілері дұрыс қойылған төл сөзді тап.
А) Ол: «Арман қалыңыз қалай»?-деді. В) Ол, «Арман, қалыңыз қалай?-деді.
С) Ол: «Арман, қалыңыз қалай?»-деді. Д) Ол: «Арман қалыңыз қалай?»-деді.
Е) Ол: «--Арман, қалыңыз, қалай?»-деді.
Біз бүгін не үйрендік, не туралы білдік. (ауызша)