С?з сапасы туралы т?сінік. С?з байлы?ы

Күні: 10.02.2016ж Пән:Қазақ тілі Сынып:10

Тақырыбы: Сөз сапасы туралы түсінік. Сөз байлығы
Мақсаты: Білімділік: Оқушыларға сөз сапасы, сөз дәлдігі тақырыбын ашып түсіндіру, алған білімдерін нығайту, кеңейту. Синтаксис жөнінде білгендірін
нақтылап, бекіту.
Тәрбиелік: Мәтіндер арқылы табиғатты аялау, қорғау сезімдеріне баулу. Бауырмалшылдыққа ержүректікке, намысқойлыққа, еркіндікке тәрбиелеу.
Дамытушылық: оқушылардың сөздік қорын молайту, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың әдісі: ой қозғау, сұрақ - жауап, ой – толғау, талдау.
Көрнекіліктер: қима қағаздар, қосымша мәліметтер, тестіктер.
Сабақ түрі: білімді меңгерту.

Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет
Сабақ барысы:
І Ұйымдастыру кезеңі: - Сәлеметсіңдер ме! – Иә, балалар, бәріміз түгелміз бе?
- Сабаққа дайынбыз ба? – Сабаққа ойымызды жинақтайық! – Абайдың мына өлеңін тыңдайық!
Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы,...
Қиыннан қиыстырар ер данасы.
Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,
Теп – тегіс жұмыр келсін айналасы.
Бөтен сөзбен былғанса сөз арасы,
Ол – ақынның білімсіз бейшарасы.
Өлеңге әркімнің – ақ бар таласы,
Сонда да солардың бар таңдамасы
Іші – алтын, сырты – күміс сөз жақсысы,
Қазақтың келістірер қай баласы?!
ІІ Үй тапсырмасын тексеру: Тіл білімі салаларын түгел зерделеу.
ІІІ Жаңа сабақ: Сөз сапасы.Сөз байлығы.
І а. Қызығушылықты ояту: «Миға шабуыл»
Сабақ эпиграфы: «Қазақ тілінен асыл, қазақ тілінен бай тіл жоқ. Егер қазақ тілін білсең, дін де осында, ғылым – білім де осында, әулиелік те осында» (Мәшһүр Жүсіп)
- Сөз сапасы деген не?/ Сөз дұрыстығы дегеніміз – сөзді грамматикалық тұлғаларды, сөз тіркестері мен сөйлемді тілдегі мағынасына, айтатын ойына сай қолдану.
/Ахмет Б. сөз ұнамды, өңді болуы үшін талғаудың басты шарты: «Сөз дұрыстығы, тіл тазалығы, тіл (лұғат) анықтығы, тіл дәлдігі мен тіл көрнектілігі» деп көрсеткен./
Адамдармен қарым – қатынас мәдениетіндегі СӨЗ БАЙЛЫҒЫ, СӨЗ ДҰРЫСТЫҒЫ, СӨЗ ТАЗАЛЫҒЫ, СӨЗ ӘДЕБІ деген қажеттіліктер – өрге басар мүмкіндік баспалдақтары.
Сөз байлығы – сөз сұлулығы. Қазақ тіліндегі сөздің санын дәл айту қиын. Сөздіктердегі сөз саны толық қамтылған деп кесіп айтуға тіптен болмайды. Қазақ тілі – түпсіз терең мұхит.
Сөз дәлдігі – сапаға қойылар талаптың бірі – сөзді тілдегі мағынасына қарай лайық қолдану. Яғни сөздің қолдану шырқын бұзбау. м/ы: Жігіт жусан иісіне еліктеп, мас болғанын сезеді.

1. «Той» сөзін қатыстырып, мақал-мәтел жазып кестені толтыру:

Батыл жігіт қол бастар, Ақын жігіт той бастар;

Тойдың болғанынан боладысы қызық;

Шақырусыз тойға барғаншағ Таяқ ал да қойға бар.

2. Кесте ішіндегі сөздерді бір-бірімен байланыстырып фразеологиялық тізбек құраңыз.

Сабақты бекіту:

Тестік жұмыс (барлығы 6 сұрақ)

1. «Теле» түбірінен жасалған жаңа атауларды тап:

А. Тележурналист, телестанция, телескоп, телеком

В. Телефон, телекомп

С. Теледидар, телескоп

2. Жалпы қолданыста бар түркі тілдеріне тән сөз:

А.тәңір

В.дархан

С.үстел

3.Тиісті әдебиетте көрсетілген  қағида, ережелерді сақтамау қалай аталады?

А.жүйе

В.нормадан ауытқу

С.стиль

4.Сөзді дұрыс қолданудың негізгі арқауы:

А.Әдеби тілдің нормасы;

В.Ауызша тілдің нормасы;

С.Тілдік норма

5.Бас сөзіне жақын сөздер қатарын көрсет:

А.баспа, басылым, баспагер,баспахана, басшы

В.басшы, бас изеу,бас тұту

С.баспагер, бас көз болу

6.Аларман сөзінің мағынасын белгіле.

А.Алуға ұмтылған;

В.Алды;

С.Қақтығыс

Үйге тапсырма:

Тілдегі жаңа қолданыстағы сөздердің туу себептері неде?

Құрмет, қаһарман, шындық сөздерінің синонимдік қатарын жасаңдар.

Тілдің актив лексикасына қандай сөздер жатады?

107-жаттығу.

Бағалау.

Қорытынды.