Ш.??дайберді?лы «Е?лік – Кебек » дастаны

Ж?мыс д?птері

О? жа? ба?андары тапсырмалары ??растырушы м??алімдерді? есіне

I кезе?.М??алім ал?аш?ы 5-7 минутта а) ?йымдастыру с?тін ?ткізеді; ?)?ткен та?ырып бойынша берілген де?гейлік тапсырмаларды ?йде ая?тап орындап келу д?режесі тексеріледіб)т?мендегі «к?пір» тапсырмаларын тексереді(алдымен жеке тексеріп шы?ады, сосын фронталды тексереді.

«К?пір» тапсырмалары (о?ушылар ?йде орындап,б?гінгі саба??а дайындалып келеді)

С?ра?тар?а жауап бер.1.

1.Ш?к?рім ??дайберді?лыны? есімі сендерге ?аншалы?ты таныс?

2.Ш?к?рімні? а?ынды? жол?а т?суіне не себеп болды деп ойлайсы?дар?

3.Ш?к?рім мен Абай арасында?ы ?ндестік туралы не айта аламыз?

4.Ш?к?рімні? рухани м?расы туралы не білеміз?

Балалар, б?гінгі бізді? жа?а саба?ымызды? та?ырыбы Ш?к?рім м?расыны? ?лкен бір саласы болып табылатын «Е?лік – Кебек » дастаны жайында болма?.

II кезе? (топты? ж?мыс)

1-?адам: Теория бойынша «Білу» (та?ырып мазм?ны бойынша кім? не?кімні??нені??кімге

неге? ?андай??ай??ашан? ?алай? нені?не істеді? сия?ты с?ра?тар?а жауап беретін толы? а?парат іріктелінуі керек.

Бос орын?а ?ажетті с?здерді жаз.

1.Ш.??дайберді?лы м?расыны? ?лкен бір саласын оны? поэмалары ??райды.

2.А?ынны? «?ал?аман –Мамыр», « Е?лік- Кебек» дастандары ?аза? хал?ыны? тарихын, т?рмысы мен салт-д?ст?рін, ?дет-??рпын ?амтитын шы?армалар.

3. «Л?йлі-М?жн?н» дастаны ?аза? салты мен т?сінігіне бейімдей отырып, шы?ыс а?ызы желісімен шы?арыл?ан.

4.Б?л дастандарды? та?ырыбы ?ділетсіз ?о?амны? ??рбаны бол?ан адал махаббатты, таза сезімді жырлайды.

5. «?ал?аман-Мамыр» дастаныны? кейіпкерлері ?ал?аман мен Мамыр – бірін-бірі шын с?йген жастар, біра?, рулас адамдарды? балалары бол?анды?тан, ?аза? салтыны? ??рбаны бол?ан ?ашы?тар.

6.Шы?армада тарихта бол?ан о?и?алар орын ал?анымен, а?ын сол о?и?аларды?, салт-д?ст?рді? т?п-тамырына ??ілуге ша?ырады.

7. «?ал?аман-Мамыр» дастанында к?терілген та?ырып, «Е?ілік-Кебек» шы?армасында жал?асын табады.

8. «Е?лік-Кебек» дастаныны? сюжетіне Е?лік – Кебек о?и?асын негізге алып, сол кездегі заман бейнесін, жастар махаббатын к?рсетеді,орын ал?ан трагедияны? себебін ?о?амды?-?леуметтік жа?дайдан іздейді.

9.Дастанда «А?табан ш?бырынды, Ал?ак?л с?лама» о?и?асы, ж?т?а ?шыра?ан ел жайы, Шы??ыстау?а келген Тобы?ты мен осы жерді мекен етіп отыр?ан Найман ж?не Матай руы арасында?ы жер дауы суреттеледі.

10.?лімнен таза махаббатты биік ?оя білген жастар?а ру намысы деген жал?ан м?ддені к?терген ел жа?сыларыны? ?анды шешімі ?ос ?ашы? Е?ілік пен Кебек махаббатына кедергі бола алмайды.

11.Дастанда а?ын Кебекті «мы?ты бол?ан жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деп суреттеп, Кебекті? бейнесін ашады.

12.Ел татулы?ы мен бірлігін ойла?ан Кебек со?ыс?а сылтау таба алмай отыр?ан Матай мен Тобы?ты арасын б?зып алмаймыз ба деген с?зіне шыдап т?ра алмай «Сен ?лген жерде, мен де ?лемін» деп ?олын беріп, серттеседі.

13.Ш?к?рімні? парасатты? биік жолына т?сіп,даналы??а жетуіне ?лкен ?алаларда?ы бай кітапханаларда отырып, неше ?лтты? ?алым-білгірлерімен с?йлесіп, аса ?ажетті кітаптарды т?шына о?уы ?лкен ?серін тигізеді.

14.Дастан- парсы тілінде «айту», «жырлау» деген ма?ына беретін, ауыз ?дебиетіне жататын жанр.Дастанды орындаушы «дастаншы» деп аталады.

15.Дастан ?ле? т?рінде де, проза т?рінде де жазылады.

16.?аза? дастандарын та?ырыптарына ?арай тарихи жырлар,батырлар жыры, лиро-эпосты? жырлар,?иссалар деп б?луге болады.

17.Жазба ?дебиеті пайда бол?ан со?, авторлары белгілі дастандар д?ниеге келе бастады.

2-?адам: Теория бойынша «Т?сіну» ?шін неге? Неліктен? себебі? не ?шін?Д?лелде,т?сіндір

с?ра?тары о?ушыны? жо?арыда берген жауаптарына ?ойылады (оларды тере?дету ?шін)

Себебін аны?та.

1.«?ал?аман-Мамыр» дастаныны? кейіпкерлері ?ал?аман мен Мамырды? ?аза? салтыны? ??рбаны болуына не себеп болды ?

Ж: Рулас адамдарды? балалары бол?анды?тан, ?аза? салтыны? ??рбаны бол?ан ?ашы?тар.

2.Дастанда а?ынны? «мы?ты бол?ан жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деген с?здерді айтуыны? себебі неде?

Ж: Себебі, а?ын «мы?ты бол?ан жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деген с?здері ар?ылы Кебекті? бейнесін ашады.

3-?адам:теорияны «Талдау» ?шін

1 Салыстыр

2Айырмашылы?ы неде ? 3.??састы?ы неде?

4.Та?ырыпты? басты идеясын жаз деген тапсырмаларболу керек.тапсырмаларды Венн диаграммасы ар?ылы ?амту?а болады.

Салыстыр:

«?ал?аман-Мамыр» ??састы?ы «Е?лік-Кебек»

Та?ырыпты? басты идеясы:

Айырмашылы?ы:

1«?ал?аман-Мамыр» дастаны - ?ал?аман мен Мамыр атты ?ос ?ашы?ты? та?дыры баяндалады. Рулас адамдарды? балалары

2.«Е?лік-Кебек» дастаны - Е?лік пен Кебек атты ?ос ?ашы?ты? махаббаты баяндалады.Найман мен Тобы?ты арасында?ы о?и?а баяндалады.

??састы?ы: ?ос ?ашы?ты? махаббаттарыны? адалды?ы, п?ктігі туралы баяндалады.

Екі ?ашы? сол заман?ы салт-д?ст?рді? ??рбанына айналады

4-?адам :теорияны «Жина?тау» ?шін ?орытынды шы?ар, аны?тама бер,

мазм?нды ж?йеле,

кестені,тірек сызбаны,

с?зж?мба?ты толтыр немесе ?зі? ??растыр та?ы с.с. бас?а т?рдегі тапсырмалар о?ушыны? жо?арыда?ы та?ырыпты? басты идеясына жаз?ан жауабына ?ойылады.

Топтастыр.

тарихи жырлар ?иссалар

батырлар жыры лиро-эпосты? жырлар

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ш.??дайберді?лы «Е?лік – Кебек » дастаны »

Пән:Қазақ әдебиеті Сыныбы:10 сынып

Мұғалім:Ибрагимова Г.Қ. Күні:

Сабақтың тақырыбы: Ш.Құдайбердіұлы «Еңлік – Кебек » дастаны

Жұмыс дәптері

Оң жақ бағандары тапсырмалары құрастырушы мұғалімдердің есіне

I кезең.Мұғалім алғашқы 5-7 минутта а) ұйымдастыру сәтін өткізеді; ә)өткен тақырып бойынша берілген деңгейлік тапсырмаларды үйде аяқтап орындап келу дәрежесі тексеріледіб)төмендегі «көпір» тапсырмаларын тексереді(алдымен жеке тексеріп шығады, сосын фронталды тексереді.

«Көпір» тапсырмалары (оқушылар үйде орындап,бүгінгі сабаққа дайындалып келеді)

Сұрақтарға жауап бер.1.

1.Шәкәрім Құдайбердіұлының есімі сендерге қаншалықты таныс?

2.Шәкәрімнің ақындық жолға түсуіне не себеп болды деп ойлайсыңдар?

3.Шәкәрім мен Абай арасындағы үндестік туралы не айта аламыз?

4.Шәкәрімнің рухани мұрасы туралы не білеміз?

Балалар, бүгінгі біздің жаңа сабағымыздың тақырыбы Шәкәрім мұрасының үлкен бір саласы болып табылатын «Еңлік – Кебек » дастаны жайында болмақ.

II кезең (топтық жұмыс)

1-қадам: Теория бойынша «Білу» (тақырып мазмұны бойынша кім? не?кімнің?ненің?кімге

неге? қандай?қай?қашан? қалай? нені?не істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.

Бос орынға қажетті сөздерді жаз.

1.Ш.Құдайбердіұлы мұрасының үлкен бір саласын оның поэмалары құрайды.

2.Ақынның «Қалқаман –Мамыр», « Еңлік- Кебек» дастандары қазақ халқының тарихын, тұрмысы мен салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын қамтитын шығармалар.

3. «Ләйлі-Мәжнүн» дастаны қазақ салты мен түсінігіне бейімдей отырып, шығыс аңызы желісімен шығарылған.

4.Бұл дастандардың тақырыбы әділетсіз қоғамның құрбаны болған адал махаббатты, таза сезімді жырлайды.

5. «Қалқаман-Мамыр» дастанының кейіпкерлері Қалқаман мен Мамыр – бірін-бірі шын сүйген жастар, бірақ, рулас адамдардың балалары болғандықтан, қазақ салтының құрбаны болған ғашықтар.

6.Шығармада тарихта болған оқиғалар орын алғанымен, ақын сол оқиғалардың, салт-дәстүрдің түп-тамырына үңілуге шақырады.

7. «Қалқаман-Мамыр» дастанында көтерілген тақырып, «Еңілік-Кебек» шығармасында жалғасын табады.

8. «Еңлік-Кебек» дастанының сюжетіне Еңлік – Кебек оқиғасын негізге алып, сол кездегі заман бейнесін, жастар махаббатын көрсетеді,орын алған трагедияның себебін қоғамдық-әлеуметтік жағдайдан іздейді.

9.Дастанда «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» оқиғасы, жұтқа ұшыраған ел жайы , Шыңғыстауға келген Тобықты мен осы жерді мекен етіп отырған Найман және Матай руы арасындағы жер дауы суреттеледі.

10.Өлімнен таза махаббатты биік қоя білген жастарға ру намысы деген жалған мүддені көтерген ел жақсыларының қанды шешімі қос ғашық Еңілік пен Кебек махаббатына кедергі бола алмайды.

11.Дастанда ақын Кебекті «мықты болған жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деп суреттеп, Кебектің бейнесін ашады.

12.Ел татулығы мен бірлігін ойлаған Кебек соғысқа сылтау таба алмай отырған Матай мен Тобықты арасын бұзып алмаймыз ба деген сөзіне шыдап тұра алмай «Сен өлген жерде, мен де өлемін» деп қолын беріп, серттеседі.

13.Шәкәрімнің парасаттың биік жолына түсіп,даналыққа жетуіне үлкен қалалардағы бай кітапханаларда отырып, неше ұлттың ғалым-білгірлерімен сөйлесіп, аса қажетті кітаптарды тұшына оқуы үлкен әсерін тигізеді.

14.Дастан- парсы тілінде «айту», «жырлау» деген мағына беретін, ауыз әдебиетіне жататын жанр.Дастанды орындаушы «дастаншы» деп аталады.

15.Дастан өлең түрінде де, проза түрінде де жазылады.

16.Қазақ дастандарын тақырыптарына қарай тарихи жырлар,батырлар жыры, лиро-эпостық жырлар,қиссалар деп бөлуге болады.

17.Жазба әдебиеті пайда болған соң, авторлары белгілі дастандар дүниеге келе бастады.

2-қадам: Теория бойынша «Түсіну» үшін неге? Неліктен? себебі? не үшін?Дәлелде,түсіндір

сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету үшін)

Себебін анықта.

1.«Қалқаман-Мамыр» дастанының кейіпкерлері Қалқаман мен Мамырдың қазақ салтының құрбаны болуына не себеп болды ?

Ж: Рулас адамдардың балалары болғандықтан, қазақ салтының құрбаны болған ғашықтар.

2 .Дастанда ақынның «мықты болған жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деген сөздерді айтуының себебі неде?

Ж: Себебі, ақын «мықты болған жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деген сөздері арқылы Кебектің бейнесін ашады.

3-қадам:теорияны «Талдау» үшін

1 Салыстыр

2Айырмашылығы неде ? 3.Ұқсастығы неде?

4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмаларболу керек.тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады.

Салыстыр:

«Қалқаман-Мамыр» Ұқсастығы «Еңлік-Кебек»

Қалқаман мен Мамыр атты қос ғашықтың тағдыры баяндалады. Рулас адамдардың балалары

Қос ғашықтың махаббаттарының адалдығы, пәктігі туралы баяндалады Екі ғашық сол заманғы салт-дәстүрдің құрбанына айналады.

Бұл дастан Еңлік пен Кебек атты қос ғашықтың махаббаты баяндалады.Найман мен Тобықты арасындағы оқиға баяндалады.

Тақырыптың басты идеясы:

Айырмашылығы:

1«Қалқаман-Мамыр» дастаны - Қалқаман мен Мамыр атты қос ғашықтың тағдыры баяндалады. Рулас адамдардың балалары

2.«Еңлік-Кебек» дастаны - Еңлік пен Кебек атты қос ғашықтың махаббаты баяндалады.Найман мен Тобықты арасындағы оқиға баяндалады.

Ұқсастығы: Қос ғашықтың махаббаттарының адалдығы, пәктігі туралы баяндалады.

Екі ғашық сол заманғы салт-дәстүрдің құрбанына айналады

4-қадам :теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды шығар, анықтама бер,

мазмұнды жүйеле,

кестені ,тірек сызбаны,

сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы тақырыптың басты идеясына жазған жауабына қойылады.

Топтастыр.

Қазақ дастандары

тарихи жырлар қиссалар

батырлар жыры лиро-эпостық жырлар

5-қадам: практик

жүзінде «Қолдану» (оқулықпен жұмыс )

Оқулықтан ақынның Кебек бейнесін суреттеген жерін тауып, дәптерлеріңе жазыңдар

Он бесінде Кебектің аты шықты,

Атты, жаяу бәріне бірдей мықты.

Көзі өткір, қара торы жігіт екен,

Ортабойлы, тапалдау, кең иықты.

6-қадам: практика

жүзінде «Баға беру»

(Сен қалай ойлайсың?Не істер едің? деген тапсырмалар оқушыға жоғарыдан алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бйынша)

өмірдегі жағдаяттарды

шешеуге бағытталып қойылды.

Сен қалай ойлайсың?

Қос ғашық Еңілік пен Кебек махаббатына сол кездегі ру намысы кедергі бола алды ма? Оны қалай дәлелдер едің? Қазіргі жастарымыз ру намысын қалай бағалайды?

III –кезең Деңгейлік тапсырмаларды орындап, балл жинау

I-деңгей (5балл)

1- қадам: Теория бойынша «Білу» (тақырып мазмұны бойынша кім? не?кімнің?ненің?кімге?

Сұрақтарға жауап бер.

1-тапсырма. «Еңлік-Кебек» дастанының сюжетінде ақын нені көрсетеді?

Ж:Ақын «Еңлік – Кебек» оқиғасын негізге ала отырып, сол кездегі заман бейнесін, жастар махаббатын көрсетеді.

2-тапсырма: Дастанда қандай оқиға баяндалады?

Ж: «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» оқиғасы, жұтқа ұшыраған ел жайы, жер дауы баяндалады.

3-тапсырма: Ақын «мықты болған жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деген сөздерінде кім туралы айтады?

Ж: «Мықты болған жас басынан», «жасы бала болса да, жаны отты» деген сөздері арқылы Кебек бейнесін суреттейді.

4-тапсырма: Ақын дастандарында қандай тақырыпты жырлайды?

Ж: Ақын дастандарында әділетсіз қоғамның құрбаны болған адал махаббатты, таза сезімді жырлайды.

2-қадам: практика

жүзінде «Қолдану» (оқулықпен жұмыс.

II кезеңнің

5-қадамындағы

қарапайым тапсырмалар үлгісіндегі тапсырмалар орындалады)

5-тапсырма. Берілген сөздердің мағынасын тауып дәптерлеріңе жазыңдар

Ындын –аңсары ауу,құмарту

Балаған – сырық ағаштардың басын біріктіріп, үсті шөппен жабылған уақытша баспана.

Дара – оңаша, жеке, оқшау

Шафқат – шапағат, мейірім, рақым

1-аралық нәтиже:

II Деңгей (5балл+4балл=9балл)

3а-қадам: Теория бойынша «Түсіну» үшін неге? Неліктен? себебі? не үшін?Дәлелде,түсіндір

сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету үшін)

Себебін анықта:

1-тапсырма: Шәкәрімнің парасаттың биік жолына түсіп,даналыққа жетуіне не себеп болады?

Ж:Себебі, Шәкәрімнің парасаттың биік жолына түсіп,даналыққа жетуіне үлкен қалалардағы бай кітапханаларда отырып, неше ұлттың ғалым-білгірлерімен сөйлесіп, аса қажетті кітаптарды тұшына оқуы әсер етеді.

2-тапсырма: «Қалқаман-Мамыр» , «Еңлік-Кебек» дастандарын жазба әдебиетіне жатқызамыз?

Ж: Себебі, «Қалқаман-Мамыр» , «Еңлік-Кебек» дастандарының белгілі бір авторы бар. Ол- Шәкәрім.

3ә-қадам: теорияны «Талдау» үшін

1 Салыстыр

2Айырмашылығы неде ? 3.Ұқсастығы неде?

3-тапсырма.Салыстыр:

Тақырып

Айырмашылығы:

Ұқсастығы:

«Қалқаман-Мамыр»

Қалқаман мен Мамыр атты қос ғашықтың тағдыры баяндалады. Рулас адамдардың балалары

Екі дастанда да қос ғашықтың махаббаттарының адалдығы, пәктігі туралы баяндалады

Сол заманғы салт-дәстүрдің құрбандарына айналады.

«Еңлік-Кебек»

Бұл дастан Еңлік пен Кебек атты қос ғашықтың тағдыры баяндалады.

4-қадам: практика

жүзінде «Қолдану».

II кезеңдегі қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы

нұсқалары орындалады.

4-тапсырма. Болған оқиғалардың дұрыс, бұрыстығын «иә», «жоқ» арқылы анықта

«Еңлік-Кебек» дастанында Қалқаман мен Мамыр атты қос ғашықтың тағдыры баяндалады	жоқ
«Қалқаман-Мамыр» дастанында Қалқаман мен Мамыр атты қос ғашықтың тағдыры баяндалады.	иә
Қалқаман мен Мамыр рулас адамдардың балалары	Иә
«Қалқаман-Мамыр» ,«Еңлік-Кебек» Шәкәрімнің өлеңдеріне жатады	Жоқ
Дастандарында қос ғашықтар бақытты өмір сүреді.	Жоқ
Дастандардағы қос ғашықтар сол заманғы салт-дәстүрдің құрбандарына айналады	иә
«Еңлік-Кебек» дастанында Найман мен Тобықты арасындағы жер дауы баяндалады.	иә