Саба? жоспары.
Саба?ты? та?ырыбы: Электртехникалы? материалдар.
Топ: №142 ІІ курс
Маманды?ы: «Электрожабды?тар?а ?ызмет к?рсетуші электромонтер»
Саба?ты? ма?саты: Та?да?ан маманды?тарымен техника?а с?йіспеншілікпен, жауапкершілікпен, е?бекке ??рметпен ?арау?а т?рбиелеу; о?ушыларды? д?рыс да?ды ?алыптастыруын к?здеу, теориялы? білімін практикада ?олдану ?абілеттерін дамыту;
О?у ?ндірістік ж?мыстар?а ?ажетті ??рал-жабды?тар:
Саба? барысы:
І. ?йымдастыру б?лімі 8.30 -8.35
- О?ушыларды? саба??а ?атысуы мен ??ралдарын тексеру;
- Лабораториялы? саба??а сай киімдерін тексеру;
- Топ?а б?ліп саба??а зейін аудару;
ІІ. Кіріспе н?с?ау 8.40 -9.15
- Саба?ты? та?ырыбы ж?не ма?сатын таныстыру;
- Теориядан ?ткен саба?ты о?ушыларды? есіне салу,с?ра?тар кою;
1. Сым дегеніміз не?
Ж: о?шаулан?ан,т?сеу (прокладка) жа?дайына байланысты сырт?ы ?абы?ы орал?ан немесе то?ыл?ан бір немесе одан да к?п тарма?тардан т?ратын кабелдікб?йымды айтамыз.
2. Кабельдер мен сымдар электр энергиясында не ?шін ?олданылады?
Ж: кабельдер мен сымдар электр энергиясын беру ж?не тарату,сонымен ?атар электр ?ондыр?ыларыны? элементтерін бір-біріне жал?астыру ?шін ?олданылады.
3. Кабельдер ??рылысына с?йкес ?андай белгілермен белгіленеді? Ж: С – ?ор?асын, А – алюминий, Н – жанбаймын резе?ке, В – поливинилхлорид,
Б – ?ор?аушы ?абы?, Л –таспалы сауыт, П –жалпа? сымды сауыт, Г (гладкий – та?ыр )
- Техникалы? ?ауіпсіздік ережелерін еске т?сіру;
Жа?а саба?
Электртехникалы? материалдар арнайы материалдар болып табылады, олардан электрлік машиналарды, аппараттарды, ??ралдарды ж?не электр??ралдарды? ж?не электро?ондыр?ыларды? бас?а элементтерін жасайды.
Электртехникалы? материалдарды былайша б?леді:
- Электризоляциялы? (диэлектриктер)
- ?ткізгіштер
- Жартылай ?ткізгіштер
- Магнитті материалдар
Рационалды та?дау барысында электртехникалы? материалдарды аз габаритті электр??ралдарды жасау?а болады.
Шамалар к?мегімен материалдарды? ?асиеттерін ба?алауды сипаттамалар (параметрлер ) деп атайды. Электртехникалы? материалды? ?асиеттерін толы? ба?алау ?шін мыналарды білу ?ажет.
- Механикалы? сипаттамалар
- Жылулы? сипаттамалар
- Физикалы?-химиялы? сипаттамалар
- Магнитті материалдарда- магниттік сипаттамалар, ол оларды? магниттік ?асиеттерін ба?алау?а м?мкіндік береді.
Материалды? негізгі механикалы? сипаттамалары мыналар болып табылады:
- Созылу барысында?ы б?зушы кернеу;
- Сы?ылу барысында?ы б?зушы кернеу;
- Статикалы? иілу барысында?ы б?зушы кернеу;
- Со??ы т?т?ырлы?ы.
Созылу барысында?ы б?зушы кернеу. Б?л сипаттаманы ала? ?имасы бойынша созылу к?шін те?дей таратуды ?амтамасыз ететін ?лгілермен аны?тайды. Созылу к?шін ?лгіні? б?ліну кезе?іне дейінгі белгілі жылдамды?пен к?бейтеді. Б?л сипаттаманы созылу барысында?ы материалды? беріктік шегі деп атайды.
Сы?ылу барысында?ы б?зушы кернеу (сы?ылу барысында?ы беріктік шегі). Б?л сипаттаманы цилиндр немесе текше пішіндегі ?лгілерде аны?тайды. ?лгіні сыналатын престі? болат та?тайшалары арасына орналастырады.
Статикалы? иілу барысында?ы материалды? б?зушы кернеу (материалды? статикалы? иілу барысында?ы беріктік шегі). Б?л сипаттаманы тікб?рышты ?имада?ы ?ырлы а?ашты к?рсететін ?лгілерде аны?тайды. ?лгі ?зіні? ?штарымен екі болат тіреуіштеріне еркін тіреледі.
?лгіні? ортасына ?ойылатын иілуші к?шті болат ?шы ар?ылы к?шейтеді ж?не м?нге дейін келтіреді, м?ны? барысында ?лгіні? б?зылуы ж?реді.
Со??ы т?т?ырлы?ы
Б?л сипаттаманы ?ырлы а?аш т?ріндегі немесе цилиндр т?ріндегі ?лгілерде аны?тайды. Материалды? ?лгісін сыналатын машиналарды? екі болат тіреуіштеріне ?ояды ж?не оны? орталы?ына маятникті? болатты ?шын жо?арыдан ??лайтын со??ы?а ж?ргізеді. М?ны? барысында со?ылу иілісі ж?реді.
Со??ы т?т?ырлы?ы аз болса, материалды? мортты?ы со??рлым жо?ары болады.
Электрлік сипаттамалары.
?рбір электротехникалы? материал – ?ткізгіш, жартылай ?ткізгіш, диэлектрик- электр тогын ?ткізеді, диэлектрик-электр тогын ?ткізеді. Материалды? электр?ткізгіштігіні? д?режесін ба?алау ?шін оны? ?лесті кедергісі (см.м.) аны?талады.
Металды ?ткізгіштерді? ?лесті кедергісі ?те аз. Жартылай ?ткізгіш материалдарды? ?лесті кедергісі, ?ткізгіштерге ?ара?анда к?п, ал диэлектриктерде одан да к?п. Диэлектриктерді? жо?ары ?лесті кедергісі оларды? аз электр ?ткізгіштігін к?рсетеді. Диэлектриктерде екі ?лесті кедергіні ескеру ?ажет:
1.К?лемді ?лесті кедергі – диэлектрикті? электрлі кедергісін оны? к?лемі ар?ылы ток ?ткен кезде аны?тау?а м?мкіндік береді.
2. Беттік ?лесті кедергі – оны? бетінен ?тетін ток барысында?ы электрлік кедергі. Беттік кедергіні? санды? м?ні барлы? кезде к?лемі ?лесті кедергіден аз.
?ткізгіштерде ж?не жартылай ?ткізгіштерде тек жалпы ?лесті кедергі ?лшенеді. Б?л осы материалды? электр ?ткізгіштігі жо?ары екендігімен т?сіндіріледі. Электр материалдарды? ?лесті кедергісі температура?а байланысты.
ІІІ. Жабды?тарды ?олдана отырып жатты?у. 9.20 – 12.00
ІV. О?ушыларды? ?ндірістік ж?мыстары ж?не а?ымда?ы н?с?ау беру. 12.15 – 14.15
- Ж?мыс кезінде ?ауіпсіздік ережелерін са?тауды ескерту;
- Ж?мысты? уа?ытылы басталуын ?ада?алау;
- Звеноларды? ж?мыс орындарына д?рыс орналасуын тексеру, олар?а
??рал – саймандарын беру;
- Берілген тапсырманы? ?з д?режесінде орындалуын ?ада?алау;
V. ?орытынды н?с?ау.14.20 – 14.30
- Орындал?ан ж?мыстарды ?абылдап алу ж?не ба?алау;
- Жіберілген кемшіліктердіне н?с?ау беру;
- Ж?мыс орнын жинау;
- ?йге тапсырма Ю.Клюжев «Материалтану»
§8.1Электротехникалы? материалдар
?ндірістік о?ыту шебері: К.Абдирасил
