С.Торай?ыровты? "?амар с?лу" романына талдау

НҰРЖАН Гүлжанат

Түйебайқызы

Қостанай гуманитарлық колледжі

қазақ тілі мен әдебиеті

пәнінің оқытушысы

С.Торайғыровтың «Қамар сұлу» романына талдау

(2-сабақ)

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: «Қамар сұлу» романының мазмұнымен терең таныстыру, романның тақырыбы мен идеясы аша білуге, шығарманы компазициялық құрылысына жан-жақты талдата отырып білім беру;

Дамытушылық: романды жан жақты талдай отырып оқушының сөз мәдениетін жетілдіру, өзіндік жеке көзқарасын қалыптастыра отырып шығармашыққағ ғылыми ізденушілікке баулу;

Тәрбиелік: қазақ әйелдерінің теңсіздігі жайындағы жазылған осы роман арқылы оқушыларды қыз баланы құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың әдісі: іздену, сұрақ-жауап, пікір-талас, топтық жұмыс, мәтінмен жұмыс.

Көрнекіліктер: оқулықтар, слайдтар, интербелсенді тақта.

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, тарих.

І. Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу, түгендеу. Аудитория тазалығына назар аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру: «Топтастыру» әдісі

Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шығармашылық ғұмырнамасы жайлы дерек жинау. «Қамар сұлу» романының мазмұнымен танысу.

Оқушыларды «Қамар» тобы және «Ахмет» тобына бөліп үйге берілген тапсырманы топтастыру әдісімен пысықтау.

«Қамар» тобы хронологиялық кесте толтырады. Айтылған жырлар жайында мазмұндай отырып кестені толтырады.

Жылдар	Оқиғалар
1893-1920	Өмір сүрген жылдары
1908—1910 жылдары	Баянауылдағы медреседе оқиды
1911 жылы	Троицк қаласынан көрші ауылға келіп, молдалық құрған Нұрғалидан дәріс алады
1913 жылы	«Айқап» журналына жауапты хатшы
1916 – 17 жылдары	Томскіде орысша оқиды
1919 жылы	Павлодарға келіп, біраз уақыт кеңес өкіметіне қызмет етеді.
1920 жылы 20 мамырда	27 жастағы Сұлтанмахмұт дүние салады.

Ахмет» тобы С.Торайғыровтың шығармашылығы жайында баяндай отырып поэзия, проза жанрында көтерген тақырыпттары жөнінде сипаттап, шығармашылығы жөнінде кесте толтырады.

өлеңдері	поэмалары	прозасы
«Шығамын тірі болсам адам болып», «Шәкірт ойы» «Анау-мынау», «Жарлау», «Бір адамға», «Бұлар кім?» , Оқудағы мақсат не?, Оқып жүрген жастарға, ағайынның азғандығы т.б	«Адасқан өмір», «Кедей», «Айтыс», «Қайғы»	«Қамар сұлу», «Кім жазықты?» «Ауырмай есімнен жаңылғаным»

Сөйтіп «Қамар» тобы мен «Ахмет» тобы бір-бірлерінің жауаптарын тыңдай отырып Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өмір жолы мен шығармашылығы жөнінде мағлұмат алады.

ІІІ. Жаңа сабақ. Үйге берілген С.Торайғыровтың «Қамар сұлу» романының мазмұны негізінде шығарма мәтіні бойынша талдау жасалынады.

Ой қозғау.

1. Проза дегеніміз не?

2. Поэзия дегеніміз не?

Ой өрбіту. «Қамар сұлу» романының тақырыбы мен идеясын анықтау.

«Қамар» тобы романның тақырыбы:

• Қазақ әйелдерінің теңсіздігі арқылы қоғам өміріндегі әлеуметтік шындықтың бетін ашады. (романнан мысал келтіру арқылы дәлелдейді)

«Ахмет» тобы романның идеясы:

• қазақ жастарының азат өмірді аңсауы, оқу, өнер-білімге шақыруы.(өз ойларын шығарма арқылы жеткізеді)

Ой дамыту. «Қамар сұлу» романының жанрлық ерекшелігі, құрылысы

«Қамар» тобы:

Сыншылдық реализмде жазылған шығарма

«Ахмет» тобы:

Роман проза мен поэзия араласқан, тілі бай көркем сөзі байырғы қазақ тілі.

Топтық жұмыс. Шығармаға сатылай кешенді талдау

Композициялық құрылысы

Оқиғаның басталуы

Бәр нәрсені мақтаса «уай, шіркін, мынау қамардай екен десуші еді»...

Оқиғаның байланысы

Оқиға қамар мен Ахметке мінездеме берумен байланысады

Оқиғаның дамуы

Ахмет пен Қамардың бірін-бірі ұнатуы

Оқиғаның шиеленісуі

Қамарға жорға Нұрымның құда түсуі

Оқиғаның шарықтау шегі

Қамардың айықпас дертке ұшырауы

Оқиғаның шешімі

Ахметтің соққыға жығылып Нұрымға, бақсыға пышақ салуы.

Шығарма мәтінен мақал-мәтелдер, эптиет, теңеу тауып дәптерге жазу.

(қандай оқиға кезінде айтылғандығы жөнінде әңгімелеу)

Мақал-мәтелдер	теңеу	эпитет
«Жақсыдан жаман туса емі болмас, Жаманнан жаман туса теңі болмас». «Теңі келсе текке бер». «Таң атпайын десе де, күн қоймайды». «Суға кеткен тал қармайды». «Арсызға алты күн» мейрам	Толған айдай шілдедегі жалт-жқлт еткен... Қара құс сұңқарға, Қалайша тең зар-зар Бірің - күн де, бірің -түн, Сыйысу жоқ зар-зар. Сұңқардың баласындай...	Жіңішке сымға тартқан әні қандай, Балауса балбыраған тәні қандай. Жарып салма өткір Ахмет... Тоғыз қырлы тосан сырлы жігіт ағасы. Жылып жылап сілесі қатып талып кетті.

Кейіпкерлерге мінездеме бер

Қамар

Омар

Жорға Нұрым

Жағымсыз

Жағымды

Оспан би, Қалтан қажы

Қалтан қажы

Ахмет

ІV. Сабақты бекіту.

Ж.Аймауытов «Ақбілек» романы

М.Дулатов «Бақытсыз Жамал» романы

С.Көбеев «Қалың мал»романы

Б.Майлин «Шұғаның белгісі» повесі

С.Торайғыров-

тың «Қамар сұлу» романыныменмазмұндас

Ой қорыту.Insert стратегиясы бойынша

V	+	?
Білемін	Білдім (мен үшін жаңа ақпарат)	Білгім келеді

VІ. Үйге тапсырма. «Қамар мен Ахметке хат» эссе жазу.

VІІ.Бағалау. Бағалау парағының қорытындысы бойынша мұғалім оқушыларды бағалайды.

Аты-жөні	Өзін-өзі бағалау	Топтың бағалауы	Мұғалімнің бағалауы	Қорытынды баға

VІІІ.Рафлексия кезеңі. Сабақтан алған әсерлері туралы ой бөлісу.