Мевзу: Зиядин Джавтобели «Балыкъчы ве копек».Эдебий масал.
Макъсат :Масалны ифадели окъумакъ, мундериджесини текрарламакъ, достлукъ акъкъында субет кечирмек, эдебий масал акъкъында малюматны мисаллернен исбатламакъны огретюв, эдебий масал ве халкъ масаллары арасындаки фаркъны анълатув, башкъа халкъларнынъ языджылары тарафындан язылгъан масалларнен танышув, къырымтатар эдебиятына авес ве меракъ ашламакъ.
Дерснинъ кетишаты:
1.Тешкилий къысым
2.Эв вазифесини сорав . (Джавтобелининъ «Балыкъчы ве копеек» масалынынъ мундериджесини тестлер ярдымынен тешкирмек.)
Тестлер:
1.Балыкъчынынъ къорантасы насыл яшай эди? А)бай Б)фукъаре
2.Балыкъчы къаерде яшай эди? а)шеэрнинъ четинде б)койде в)денъиз ялысында
3.Балыкъчынынъ азбарында насыл айван яшай эди? а)мышыкъ б)копек в)сыгъыр
4.Копекни денъизге атмакъны ким теслим этти? А)балыкъчы б)апайы в)къомшулары
5.Балыкъчы копекнен насыл сагълыкълашты? а)агълады б)сыйпады копекни,опьти в)кульди
6.Балыкъчы копекни денъизге аткъан сонъ табиат насыл денъишти ? А)денъиз тынчланды б)денъиз далгъаланды в)боран къопты
7.Къайыкъ авдарылгъан сонъ балыкъчыны ким къуртарды? А)копек б)озю в)апайы
8.Балыкъчы озюне кельген сонъ,озюни къайда коре? а)эвде б)шейхнинъ сарайында в)ялы боюнда
9.Бойле вакъиадан сонъ балыкъчы копекнен къайда кетелер? А)шеэрге б)эвге в)койге
10.Энди отьмекни балыкъчы ве онынъ апайы къач тилимге болелер? а)больмейлер б)эки тилимге в)учь тилимге
Проблем суаллер:
- «Балыкъчы ве копек» масалында айван догъру иш яптымы? Сиз насыл тюшюнесинъиз?
-Копекни дост деп саймагъа мумкюнми?
-Достлукъ акъкъында нелер айта билесинъиз?
«МИЙ УДЖЮМИ» усулы
«ДОСТ» сезюни айткъанда насыл ассоциатив сезлер акъылынъызгъа келе?
ДОСТ
Оджа шиир окъуй:
«Достлукъ –достлукъ север
Достлукъ эр шейни енъер.
Къадрине етсек, олмамыз мухтадж,
Достлукътыр,достум,алтын тадж.»
Оджа: Достлукъ акъкъында насыл аталар сезлерини билесинъиз?
(балалар эр бир ата сезюнинъ манасыны анълаталар)
- Достсыз адам – къанатсыз къуш.
- Дост къара куньде белли олур.
- Урбанынъ янъысы яхшы, достнынъ – эскиси.
- Яхшынен дост олсанъ, мурадынъа етерсинъ.
- Яманнен дост олсанъ, масхарадан бетерсинъ.
Ш. Дерснинъ макъсады ве вазифелерини илян этюв
Оджа: Балалар! Биз эдебий масалнынъ бирисинен таныш олдыкъ.
Келинъиз бугунь биз эдебий масал акъкъында назарий бильгилеримизни инкишаф этейик.
IV. Янъы мевзуны анълатув
Оджа: Биз балалыкътан халкъ масалларыны авесликнен динълеймиз ве окъуймыз. Халкъ масалларында тылсымлы адиселер ве неснелер акъкъында тасвирлене, айванлар исе, инсан киби, сёйлене ве арекет этелер. Балаларны зевкъландырмакъ, эглендирмек ичюн халкъ асырлар девамында чокьтан-чокь масаллар яраткъан. Бу сой масалларгъа халкъ масаллары дейлер, чюнки о ларны халкъ яраткъан. Оларнынъ муэллифи белли дегильдир («Къырымтатар халкъмасаллары» китабындан мисаллер).
Балалар ичюн пек чокъ языджылар масаллар яздылар.
Бойле языджылардан кимлерни билесинъиз? (А.С. Пушкин, Г.Х. Андерсен, Ш. Перро, Дж. Родари ве дигерлери).
Балалар оларнынъ масалларыны севелер, чюнки олар зевкьландыра ве тербиелейлер (Г.Х. Андерсен - «Къалайлы аскерчик» ве Ш. Перро - «Чызмалы пардош» масал китапчыкъларьны мисаль оларакъ косьтермели).
Бу языджыларнынъ балалар ичюн язгъан масаллары бутюн дюньягъа таркьалдылар. Чешит мемлекетлерде яшагъан балалар бу танылгъан языджыларнынъ терен маналы, меракълы ве зевкълы масалларыны окъуйлар ве огренелер.
Эдебий масалларнынъ муэллифлери:
Къырымтатар языджылары
Башкъа халкьларнынъ языджылары
Зиядин Джавтобели
А.С. Пу шкин
Эюп Дерменджи
Г.Х. Андерсон
Энвер Селямет
Ш. Перро
Эшреф Ибраим
Дж. Родари
Б ил я л Мамбет
Брат ья Грим
Пекитюв
-Языджылар масал язмакъны кимден огрендилер? (Халкътан)
-Масал язмакъ ичюн халкъ агъыз яратыджылыгъыны бильмек керекми?
(Эльбет)
-Биз, халкъ масалларынынъ муэллифлери белли дегиль, деп айткъан эдик. Бу догърумы? (Догъру)
-Я эдебий масалнынъ? Джедвельге бакъынъыз. (Белли)
Оджа: Догъру, эдебий масалларны языджылар уйдурып язалар.
Лугъат иши. Сёзлернинъ изаатыны бермек: муэллиф; танылгъан языджы; белли.
Дерснинъ нетиджесини чыкъарув
Эвге вазифе:
Эдебий масал акъкъында анълатманы окъумакъ (дерсликтен).
Суаллернен ишлев.
Сиз насыл масалларны чокъча бегенесинъиз: халкъ масалларны я да эдебий масалларнымы? (Агьзавий джевап бермеге азьф олунъыз.)