Разработка на тему "Нары? ж?не ?ызмет ету за?дары"

САБА?ТЫ? ТА?ЫРЫБЫ: НАРЫ? Ж?НЕ ?ЫЗМЕТ АТ?АРУ ЗА?ДАРЫ

МА?САТЫ:

Білімділік ма?саты: о?ушылар?а нары? ??ымын, элементтерін, т?рлерін т?сіндіріп, білімдерін пысы?тау ар?ылы, экономиканы озат ме?герген топты аны?тау;

Дамытушылы? ма?саты: о?ушыларды? білімге ??штарлы?ын арттыру, зияткерлік ?абілетін дамыту;

Т?рбиелік ма?саты: о?ушыларды ?йымшылды??а, экономикалы? сауаттылы??а, ?рбір істі саналы т?рде орындау?а т?рбиелеу

Саба?ты? т?рі: теориялы? саба?

Саба?ты? типі: аукцион саба?

Саба?ты? ?ткізілу ?дістері: т?сіндіру, баяндау, с?ра? жауап, талдау, жина?тау, ой ту?ызу, хабарлау

Саба?ты? к?рнекілігі: компьютер, интерактивті та?та, MS PowerPoin- та жасал?ан слайдтар, бал?а, гонг, ?рт?рлі купюралы? “те?гелер”.

Саба? барысы:

?й тапсырмасы бойынша о?ушыларды? білімін тексеру :

1.Білім аукционы

2.Эрудиттер сайысы

3.Та?дау табыс

Саба?ымызды? алдында білім сайысыны? ?діл эксперт м?шелерімен таныс болы?ыздар (эксперт м?шелерімен таныстыру)_____________________

Ендігі кезек о?ушыларда (?р топ ?з атымен, ?ранымен таныстырады)

1. БІЛІМ АУКЦИОНЫ

Аукцион шартымен таныс болы?ыздар.Б?гін аукционымызда сауда те?ге бірлігімен ж?ргізіледі. О?ушылар?а ?яшы?та жасырыл?ан с?ра?тардан ?ойылады, о?ушылар с?ра?тар?а жауап бере отырып, суреттерін де д?рыс табулары ?ажет. Д?рыс жауап беру ар?ылы топ ?з а?ша ?орын жинайды.

?зірше ?р топты? ?орында-3000 те?геден бар.Б?л бастап?ы капитал. ?з капиталы?ызды к?бейту ?з ?олдары?ызда.?яшы?та жасырыл?ан с?ра?тарды? бастап?ы ба?асы -200 те?ге.Топ капитаны ба?аны 200 те?геден жо?арылата алады.Ба?а к?рсеткіштері: 200,500, 1000, 2000 те?ге.Е? жо?ар?ы ба?а ?сын?ан со? с?ра? о?ылады.Егер д?рыс жауап айтылса, ба?а ??ны сол топ?а беріледі, ал ?ате жауап айтылса, онда топ капитаны сол а?шаны ?айтарады. Адам байлы?ыны? ішіндегі е? тамашасы білім деген екен шы?ыс ??ламасы ?бу Райхан ?л Бируни. Ендеше білім байлы?ы сауда?а т?сер аукционымызды бастайы?. Аукцион?а бірінші экономиканы? дамытушылары туралы с?ра?тар ?ойылады. Сауданы бастаймыз. Бастап?ы ба?а -200 те?ге. ?ай топ жо?ары ба?а береді? (?р топ ?здері ?сын?ан ба?аларын айтады) е? жо?ары ба?а?а с?ра? о?ылады. Д?рыс жауаптар берілген жа?дайда топ ?з ?орына ?пайдар ?осады.

2. ЭРУДИТТЕР САЙЫСЫ

Топтар шапша? т?рде берілген с?ра?тарды? жауабын айтуы тиіс. ?р топ?а берілген уа?ыт 1 мин. ?р бір д?рыс жауап ??ны -200 те?ге. С?ра?ты? жауабын білмеген жа?дайда «келесі» деп айту керек.Ендеше сайысты е? к?п капиталы бар топтан бастаймыз.Уа?ыт.

3. ТА?ДАУ ТАБЫС

?рбір топ ?тілген та?ырыптар бойынша с?ра?тар?а жауап береді. Бастап?ы ба?а -200 те?ге. ?ай топ жо?ары ба?а береді? (?р топ ?здері ?сын?ан ба?аларын айтады) е? жо?ары ба?а?а с?ра? о?ылады. Д?рыс жауаптар берілген жа?дайда топ ?з ?орына ?пайдар ?осады.

1.Экономиканы? тарихы та?ырыбына байланысты с?ра?тар:

Экономиканы? даму кезе?дері (Меркантилизм, физиократтар, марксизм, классикалы? саяси экономия, маржинализм, неоклассикалы? теория, кейнсианды?тар, институтционализм )

Экономикалы? теорияны? зерттеу ?дістері (?ылыми абстракция, талдау, жина?тау индукция, дедукция, логикалы? ?діс, экономикалы? математикалы? модельдер )

2.Меншік та?ырыбына байланысты с?ра?тар:

Жа?а та?ырыпты ме?герту

Жа?а саба?ты? та?ырыбы: НАРЫ? Ж?НЕ ?ЫЗМЕТ АТ?АРУ ЗА?ДАРЫ

Жа?а саба?та ?аралатын м?селелер:

1.Нары? ??ымы, т?рлері

2.Нары?ты? арты?шылы?ы, кемшілігі

3.Нары?ты? ат?аратын ?ызметтері

4.Нары? механизміні? элементтері

Нары? – б?л экономикалы? проблемаларды тиімді шешуді ?амтамасыз ететін тауарларды ?ндіру мен оларды а?ша к?мегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалы? ?арым-?атынастарды? жиынты?ы.

Нары? к?пжа?ты, оны? к?птеген аны?тамалары бар.

нары? с?раныс пен ?сынысты?, ?ндіруші мен т?тынушыны? ?зара ?рекеті;

нары?-экономиканы? іс- ?рекеттеріні? к?рделі механизмі;

нары? ел ішіндегі ж?не елдер арасында?ы айырбас айналымы

нары? – б?л ?дайы ?ндірісті? барлы? буынында: ?ндіру, б?лу, айырбастау, т?тыну ж?не сату мен сатып алу ар?ылы ж?зеге асырылатын ?йымды?- экономикалы? ?атыстарды? ж?йесі.

Нары?ты? субъектілеріне жататындар: сатушылар мен сатып алушылар (?й шаруашылы?ы, фирмалар, мекемелер мемлекет). Нары? объектілеріне жататындар: тауарлар мен а?шалар. Тауарлар?а жататындар: ?ндірілген ?нім, ?ндіріс факторлары (е?бек, жер, капитал) мен к?рсетілетін ?ызметтер

Нары? мынадай негізгі ?ызметтерді ат?арады:

А?паратты? ?ызмет - нары? экономика жа?дайы туралы м?ліметтер таратады.Егер ?нім ?ндіру шы?ыны жо?ары болса, онда оны? ба?асы жо?ары болады,ал оны ешкім сатып ала алмайды ж?не болаша?та ол ?ндірілмейді, сонды?тан нары??а шы?ыстарын жабатын ба?а бойынша сатылатын ?німдер ?ана т?седі. Осы жа?дайларды? барлы?ы а?парат ар?ылы ж?зеге асады.
Делдалды? ?ызмет – нары? жа?дайында т?тынушы ?зіне ?олайлы тауар сатушыны тауып, ?ндіруші (сатушы) ?зіне пайдалы тауарды алушыны та?дау?а м?мкіндік алады. Я?ни нары? ар?ылы ?ндірушілер мен т?тынушылар байланысы бекітіледі.

Ба?а белгілеу ?ызметі – нары? ар?ылы ?німдер мен ?ызметтерге ба?а белгілеуге болады. Ба?а ?сыныс пен с?ранысты? ?серінен ауыт?ып отырады.
Реттеушілік ?ызметі капиталды? пайдасыз салалардан пайдалы сала?а к?шуі ар?ылы болаша?ы мол салаларды? дамуына жа?дай жасайды. Я?ни нары? ар?ылы ?о?амды? ?ндірісті реттеуді іске асыруда нені, ?алай, кім ?шін деген с?ра?тар?а жауап береді.
Сауыктырушы ?ызмет – нары? экономиканы тиімсіз, рентабельділігі т?мен фирмалардан «тазалау» ар?ылы оны сауыктырып отырады

Арты?шылы?ы

?згеретін жа?дайлар?а тез бейімделу ж?не икемделу;
шы?ындарды азайту ж?не пайданы к?бейту ма?сатымен жа?а технологияларды оперативті ?олдану;
шешім ?абылдауда, келісім жасауда ?ндірушілер мен т?тынушыларды? т?уелсіздігі;
?р т?рлі ?ажеттіліктерді керекті м?лшерде ж?не жо?ары сапамен ?ана?аттандыру ?абылеті.

Кемшіліктері

нары? е?бек пен табыс?а ???ы?ты? кепіл бермейді;
ж?мыссыздарды ?леуметтік ?ор?ауды ?амтамасыз етпейді
тауарлар мен ?ызметтерді ?жымдас?ан т?рде ?ндіруге ынта тудырмайды;

. жарнама?а ?те к?п шы?ындарды талап етеді

??РЫЛЫМЫ ЖА?ЫНАН НАРЫ?ТЫ МЫНАДАЙ КРИТЕРИЙЛЕРГЕ Б?ЛУГЕ БОЛАДЫ:

Нары? ?атынастары объектілеріні? ат?аратын экономикалы? ?ызметі бойынша:

игіліктер мен ?ызметтер нары?ы;
?ндіріс ??ралдарыны? нары?ы;
?ылыми- техникалы? ??ралдар нары?ы;
??нды ?а?аздар нары?ы;
ж?мыс к?ші нары?ы.

Нары?тарды тауарлы топтар бойынша

?ндірістік ?ызметке ба?ытталатын тауарлар нары?ы;
халы? т?тынатын тауарлар нары?ы;
шикізат пен материалдар нары?ы.

Ке?естік критериі бойынша.

айма?тар ішіндегі;
айма?тар аралы?;
республикалы?;
республикааралы?;

?лемдік нары?тар

Б?секені? шектеулі д?режесі бойынша:

монополиялы?;
олигополиялы?;
салааралы? нары?тар.

Нары? ?атынастарыны? субъектілері бойынша

к?терме сауда нары?тары;
б?лшек сауда нары?тары;

ауыл шаруашылы? ?німдерін мемлекеттік сатып алу нары?тары

Экономикада за?дылы?ты са?тау бойынша

за?ды, ресми нары?тар;

за?ды емес, к?ле?келенген нары?тар

Нары?ты? ??рылымды? т?рлеріне байланысты:

Тауарлар мен ?ызметтер нары?ы

т?тыну заттарыны? нары?ы ?ызметтерді? нары?ы

технология

жобалы? -мердігерлік ж?мыстар

?ндіріс факторыны? нары?ы

жер нары?ы

е?бек нары?ы

капиталдар нары?ы

?аржы нары?ы

??нды ?а?аздар нары?ы

несие нары?тары

валюта

а?ша нары?тары

са?тандыру

Нары? механизміні? элементтері: ?сыныс, с?раныс, ба?а, б?секе.

С?раныс б?л а?шалай камтамасыз етілген т?тынушыны? ?ажеттілігі.

С?раныс за?ы – тауар ба?асы мен с?раныс к?лемі арасында?ы кері ?атынасты? к?рінісі, я?ни тауар?а ба?а т?мендегенде т?тынушы оны к?п м?лшерде сатып алады. Егер тауар?а ба?а ?ссе, о?ан деген с?раныс азаяды.

С?раныс ?исы?ы- б?л с?раныс за?ыны? графиктегі к?рінісі, я?ни б?л сызы?та?ы н?ктемелер белгілі бір уа?ытта?ы т?тынушыны? тауарды ?андай ба?амен ж?не ?анша м?лшерде сатып алатын м?мкіншіліктерін к?рсетеді

Нары?ты? с?раныс к?птеген факторларды? ?серімен ?алыптасады. С?раныс?а ба?адан бас?а да ?сер ететін факторлар:

Т?тынушыларды? табысы. Табыс ?скен сайын т?тынушыларды? с?ранысы да ?седі.
Т?тынушыларды? саны. Т?тынушылар саны молай?ан сайын с?раныс та ?седі.
Т?тынушыларды? тал?амы
Бірін бірі алмастыратын ж?не бірін - бірі толы?тыратын тауарларды? ба?аларыны? ?згеруі.

?сыныс б?л ?ндірушіні? ?з ?абілетіне ?арай ?ндіретін ж?не белгілі бір ба?ада ?сынатын ?німіні? саны.

?сыныс за?ы -тауарды? ба?асы мен ?сынатын тауар к?леміні? арасында?ы тура т?уелділік, я?ни тауарды? ба?асы ?ымбатта?ан сайын сатушыларды? сату ынтасы арта т?седі.

Тауарды? ба?асы мен ?сынатын тауар к?леміні? арасында?ы байланысты график т?рінде бейнелеуге болады оны ?сыныс ?исы?ы деп атайды.

?сыныс?а ба?адан бас?а да ба?адан бас?а да ?сер ететін факторлар:

Ресурстарды? ба?асы. Ресурстар ба?асыны? ?суі ?сынысты? азаюына ?келеді.
Технология. Технологияны? жетілдірілуі ?сынысты? ?суіне ?келеді.
Бірін бірі алмастыратын ж?не бірін бірі толы?тыратын тауарларды? ба?асы.
Б?секені? де?гейі
Салы?тар ж?не субсидиялар. Салы? ставкасыны? ?суі ?сынысты? азаюына, субсидияны? берілуі – ?сынысты? ?суіне ?келеді.

С?раныс пен ?сынысты? ара ?атынасыны? ?згерістеріне байланысты ба?алар ?алыптасады. Те?дік ба?а – б?л с?раныс пен ?сынысты те?дестіретін, с?раныс пен ?сыныс ?исы?ыны? ?иылысуы ар?ылы пайда бол?ан ба?а.

Б?секе – нары? субъектілеріні? пайданы барынша ?л?айту?а, я?ни ?ойыл?ан ма?сатты ж?зеге асыру жолында ?ндірісті? аса ?олайлы жа?дайлары ?шін к?сіпкерлерді? ?зара к?рес ?атынастар ретінде к?рінетін экономикалы? жарысы.

Саба?ты бекіту тапсырмалары:

1.Аны?тамалар мен т?сініктерді? ж?птарын ??растыру. ?р бір д?рыс жауап ??ны -200 те?ге

2. Нары? с?зіне талдау жасау, я?ни берілген ?ріптерге экономикалы? термин с?здер жазу (е? к?п с?з тауып жаз?ан топ жо?ары ?пайды иеленеді)

3.Отанды? брендті жарнамалау

Шарты: О?ушылар ?здеріні? та?да?ан тауарларын жарнамалайды. Жарнамалар ?демі де ?ызы?ты ?имылдармен, ?ле?дермен шы?уы керек. Жарнама - 500 те?гемен есептеледі.

СЫЙЛЫ?ТАР АУКЦИОНЫ

Топтар жина?ан а?ша ?орын сыйлы?тар?а айырбастайды.Енді біз со??ы кезе? «СЫЙЛЫ?ТАР АУКЦИОНЫНА» к?шеміз. Аукцион?а сыйлы?тар ?ойылады. Жина?ан а?ша ?орын сыйлы?тар?а айырбастай аласыздар. ?р лотта ж?мба? жасырыл?ан, ж?мба?ты? жауабы д?рыс болса сыйлы? сіздікі. Бастап?ы ба?а - 200 те?ге. Кім жо?ары ба?а ?сынады. С?з кезегін сарапшылар?а береміз.(Же?іске жеткен команда аны?талады.)

Саба?ты ?орытындылау, ба?алау. Саба?ты о?ушыларды? жина?ан ?пайы бойынша ж?не смайлдар ар?ылы ба?алау.

та?йге псырма: Нары? т?рлеріне с?зж?мба? ??растыру, нары? ??ымына ?атысы бар 10 терминдік с?здіктерді жазып, т?сінігін айту

?дебиеттер

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«разработка на тему "Нары? ж?не ?ызмет ету за?дары"»

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: НАРЫҚ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ АТҚАРУ ЗАҢДАРЫ

МАҚСАТЫ:

Білімділік мақсаты: оқушыларға нарық ұғымын, элементтерін, түрлерін түсіндіріп, білімдерін пысықтау арқылы, экономиканы озат меңгерген топты анықтау;

Дамытушылық мақсаты: оқушылардың білімге құштарлығын арттыру, зияткерлік қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсаты: оқушыларды ұйымшылдыққа, экономикалық сауаттылыққа, әрбір істі саналы түрде орындауға тәрбиелеу

Сабақтың түрі: теориялық сабақ

Сабақтың типі: аукцион сабақ

Сабақтың өткізілу әдістері: түсіндіру, баяндау, сұрақ жауап, талдау, жинақтау, ой туғызу, хабарлау

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, интерактивті тақта, MS PowerPoin- та жасалған слайдтар, балға, гонг, әртүрлі купюралық “теңгелер”.

Сабақ барысы:

Үй тапсырмасы бойынша оқушылардың білімін тексеру :

1.Білім аукционы

2.Эрудиттер сайысы

3.Таңдау табыс

Сабағымыздың алдында білім сайысының әділ эксперт мүшелерімен таныс болыңыздар (эксперт мүшелерімен таныстыру)_____________________

Ендігі кезек оқушыларда (әр топ өз атымен, ұранымен таныстырады)

1. БІЛІМ АУКЦИОНЫ

Аукцион шартымен таныс болыңыздар.Бүгін аукционымызда сауда теңге бірлігімен жүргізіледі. Оқушыларға ұяшықта жасырылған сұрақтардан қойылады, оқушылар сұрақтарға жауап бере отырып, суреттерін де дұрыс табулары қажет. Дұрыс жауап беру арқылы топ өз ақша қорын жинайды.

Әзірше әр топтың қорында-3000 теңгеден бар.Бұл бастапқы капитал. Өз капиталыңызды көбейту өз қолдарыңызда.Ұяшықта жасырылған сұрақтардың бастапқы бағасы -200 теңге.Топ капитаны бағаны 200 теңгеден жоғарылата алады.Баға көрсеткіштері: 200,500, 1000, 2000 теңге.Ең жоғарғы баға ұсынған соң сұрақ оқылады.Егер дұрыс жауап айтылса, баға құны сол топқа беріледі, ал қате жауап айтылса, онда топ капитаны сол ақшаны қайтарады. Адам байлығының ішіндегі ең тамашасы білім деген екен шығыс ғұламасы Әбу Райхан әл Бируни. Ендеше білім байлығы саудаға түсер аукционымызды бастайық. Аукционға бірінші экономиканың дамытушылары туралы сұрақтар қойылады. Сауданы бастаймыз. Бастапқы баға -200 теңге. Қай топ жоғары баға береді? (әр топ өздері ұсынған бағаларын айтады) ең жоғары бағаға сұрақ оқылады. Дұрыс жауаптар берілген жағдайда топ өз қорына ұпайдар қосады.

Ұяшықтағы сұрақтар:

1.Оның зерттеулерінде экономика бірнеше салаларға: ауыл шаруашылығы, қолөнерге және саудаға бөліп қарастырылған. «Табыс туралы», «Экономика» атты еңбектері бар, ол кім? Ксенофонт

2. Классикалық саяси экономиканы аяқтаушы ретінде экономика ілімі тарихында айтарлықтай із қалдырған. Оның зерттеу методологиясында басты орынды базис және қондырма туралы концепция алады. Ол мұны 1859ж. «Саяси экономикаға сын» деген еңбегінде жазды. «Капиталдың» авторы - Карл Маркс

3. Физиократтар ілімінің негізін салушылар: Франсуа Кенэ, Анн Робер Жак Тюрго

4. Нарықтық экономикадағы ішкі қайшылықтардың күйзеліске ұшырауы институционалды-әлеуметтік бағыттың пайда болуына ықпал етті.ХІХ ғ.аяғында Америкада пайда болған классикалық институционализм ХХ ғ.20-шы, 30-шы жылдарында дербес ағым ретінде түбегейлі қалыптасты.

Оның негізін салушылар: Торстейн Бунде Веблен, Уэсли Митчелл,

Джонн Кеннет Гелбрейт, Ян Тинберген

5.Неоклассикалық бағыттың негізін салушылардың бірі-ағылшын экономисі Альфред Маршалл

6. Классикалық саяси экономия бағытының негізін салушылар :

Уильям Петти, Адам Смит, Давид Рекардо

2. ЭРУДИТТЕР САЙЫСЫ

Топтар шапшаң түрде берілген сұрақтардың жауабын айтуы тиіс. Әр топқа берілген уақыт 1 мин. Әр бір дұрыс жауап құны -200 теңге. Сұрақтың жауабын білмеген жағдайда «келесі» деп айту керек.Ендеше сайысты ең көп капиталы бар топтан бастаймыз.Уақыт.

№1 топқа арналған сұрақтар

1.Микроэкономика нені зерттейді? ЖЕКЕ ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ҚЫЗМЕТІН ЗЕРТТЕЙДІ

2. «Саяси экономия» сөзін алғаш ғылыми қолданысқа енгізген ғалым А.МОНКРЕТЬЕН

3.Классикалық мектептің тұжырымдауы бойынша қоғам байлығы? АДАМДАР ЕҢБЕГІ МЕН ТАБИҒАТ АРҚЫЛЫ ӨНДІРІЛЕДІ

4.Ежелгі грек тілінен аударғанда «экономика» сөзінің мағынасы ҮЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫ

5.Тауар бұл ЕҢБЕКТІҢ ӨНІМІ

6.Меншік құқығы бұл ИЕЛЕНУ, БИЛІК ЕТУ, ПАЙДАЛАНУ

7.Дж.Кейнстің басты пікірі ЭКОНОМИКАНЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ

8.Өндірістің барлық сатыларының ортақ мақсаты? ТҰТЫНУ

9.Тауар өндірісінің пайда болу шарты ҚОҒАМДЫҚ ЕҢБЕК БӨЛІНІСІ

10.Тауардың натуралды өнімнен айырмашылығы ЕКІ ҚАСИЕТІ БАР:ПАЙДАЛЫЛЫҚ ЖӘНЕ ҚҰН

11.Жалпы ережелер негізінде жеке қорытынды шығару әдісі – бұл: ДЕДУКЦИЯ ӘДІСІ

12.Меншік экономикалық категория ретінде нені сипаттайды:

МҮЛІККЕ ИЕ БОЛУҒА БАЙЛАНЫСТЫ АДАМДАРДЫҢ АРАСЫНДАҒЫ ҚАТЫНАСТАРДЫ

13. Экономикалық ойлардағы ең бірінші ғылыми бағыт: МЕРКАНТИЛИСТЕР

14.Ақшаның көмегімен тауардың салыстырмалы құндылығы анықталған кезде, ақша қандай қызмет атқарады: ҚҰН ӨЛШЕМІ

15. Ақшаның мәні қандай категория бойынша анықталынады: АҚША ФУНКЦИЯЛАРЫ

16.ХХ ғасырда қандай экономикалық мектеп пайда болды: КЕЙНСИАНДЫҚ

№ 2 топқа арналған сұрақтар

1.Макроэкономика нені зерттейді? ЭКОНОМИКАНЫ БІРТҰТАС ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮЙЕСІ ТҮРІНДЕ ОҚЫП ЗЕРТТЕЙДІ

2.Физиократтардың ойынша қоғам байлығы қай салада жасалады? АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ

3.Пайдалану құқығы бұл- ИГІЛІКТІҢ ПАЙДАЛЫ ҚАСИЕТТЕРІН ӨЗІ ҮШІН ҚОЛДАНУ ҚҰҚЫҒЫ

4.Қоғамдық өндірістің ерекше факторлары : КӘСІПКЕРЛІК, ҒЫЛЫМ, АҚПАРАТ

5.Негізгі өндіріс факторлары- ЕҢБЕК, ЖЕР, КАПИТАЛ

6.Тауарлы ақшалар бұл- АҚША МІНДЕТІН ОРЫНДАЙТЫН ТАУАРЛАР

7. Ойлардың жеке фактілерден жалпы теорияға өтуі бұл -ИНДУКЦИЯ ӘДІСІ

8.Физиократия сөзі грек тілінен аударғанда қандай ұғымды білдіреді? ТАБИҒАТ БИЛІГІ

9.Меншікті жекешелендіру- МЕНШІКТІ МЕМЛЕКЕТ ИЕЛІГІНЕН АЛУ

10.Монетаризм- АҚША ЖӘНЕ ОНЫҢ ҰДАЙЫ ӨНДІРІС ПРОЦЕСІНДЕГІ РӨЛІ ЖАЙЛЫ ҒЫЛЫМ

11. Маркстік пікір бойынша, тауардың айырбас құны қай еңбектің көмегімен пайда болады: АБСТРАКТЫЛЫ ЕҢБЕК

12. Макроэкономиканың негізін салушы экономист : ДЖ.КЕЙНС

13. Қоғамдық ұдайы өндірістің құрылымы: ӨНДІРУ, БӨЛІНУ, АЙЫРБАС, ТҰТЫНУ

14.Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы, яғни тенге айналымға қай жылы енді: 15 қараша 1993 ж.

15. Ұлттық өндірістің нәтижесі - бұл: ЖИЫНТЫҚ ҚОҒАМДЫҚ ӨНІМ

16. Тауар - бұл: ЕҢБЕКТІҢ ӨНІМІ

3. ТАҢДАУ ТАБЫС

Әрбір топ өтілген тақырыптар бойынша сұрақтарға жауап береді. Бастапқы баға -200 теңге. Қай топ жоғары баға береді? (әр топ өздері ұсынған бағаларын айтады) ең жоғары бағаға сұрақ оқылады. Дұрыс жауаптар берілген жағдайда топ өз қорына ұпайдар қосады.

1.Экономиканың тарихы тақырыбына байланысты сұрақтар:

Экономиканың даму кезеңдері (Меркантилизм, физиократтар, марксизм, классикалық саяси экономия, маржинализм, неоклассикалық теория, кейнсиандықтар, институтционализм )

Экономикалық теорияның зерттеу әдістері (ғылыми абстракция, талдау, жинақтау индукция, дедукция, логикалық әдіс, экономикалық математикалық модельдер )

2.Меншік тақырыбына байланысты сұрақтар:

Меншік түрлері (Азаматтар меншігі, ортақ меншік, қоғамдық меншік)

Меншік объектілері мен субъектілері (Меншік объектісі - жер , ғимарат, құрал жабдық, бағалы қағаз, асыл заттар.Меншік субъектісі -адам, отбасы, ұжым, халық, мемлекет )

3.Ақша тарихы тақырыбына байланысты сұрақтар:

Ақшаның атқаратын қызметі (құн өлшемі,айналым құралы,төлем құралы

қорлану несиеге қазына жинау құралы)

Ақша концепциясының теориясы (металдық, номиналды, сандық, реттелетін валюта)

4. Өндірісті ұйымдастыру түрлері тақырыбына байланысты сұрақтар:

Натуралды өндіріс ұғымы (Адамдардың өнімді нарыққа жеткізуге ұмтылмастан өздерінің жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндірілетін шаруашылық)

Тауарлы өндіріс ұғымы (Өнімдер сату үшін өндіріліп, ал өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланыс нарықтың көмегімен жүзеге асырылатын шаруашылық)

Жаңа тақырыпты меңгерту

Жаңа сабақтың тақырыбы: НАРЫҚ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ АТҚАРУ ЗАҢДАРЫ

Жаңа сабақта қаралатын мәселелер:

1.Нарық ұғымы, түрлері

2.Нарықтың артықшылығы, кемшілігі

3.Нарықтың атқаратын қызметтері

4.Нарық механизмінің элементтері

Нарық – бұл экономикалық проблемаларды тиімді шешуді қамтамасыз ететін тауарларды өндіру мен оларды ақша көмегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығы.

Нарық көпжақты, оның көптеген анықтамалары бар.

нарық сұраныс пен ұсыныстың, өндіруші мен тұтынушының өзара әрекеті;

нарық-экономиканың іс- әрекеттерінің күрделі механизмі;

нарық ел ішіндегі және елдер арасындағы айырбас айналымы

нарық – бұл ұдайы өндірістің барлық буынында: өндіру, бөлу, айырбастау, тұтыну және сату мен сатып алу арқылы жүзеге асырылатын ұйымдық- экономикалық қатыстардың жүйесі.

Нарықтың субъектілеріне жататындар: сатушылар мен сатып алушылар (үй шаруашылығы, фирмалар, мекемелер мемлекет). Нарық объектілеріне жататындар: тауарлар мен ақшалар. Тауарларға жататындар: өндірілген өнім, өндіріс факторлары (еңбек, жер, капитал) мен көрсетілетін қызметтер

Нарық мынадай негізгі қызметтерді атқарады:

Ақпараттық қызмет - нарық экономика жағдайы туралы мәліметтер таратады.Егер өнім өндіру шығыны жоғары болса, онда оның бағасы жоғары болады,ал оны ешкім сатып ала алмайды және болашақта ол өндірілмейді, сондықтан нарыққа шығыстарын жабатын баға бойынша сатылатын өнімдер ғана түседі. Осы жағдайлардың барлығы ақпарат арқылы жүзеге асады.
Делдалдық қызмет – нарық жағдайында тұтынушы өзіне қолайлы тауар сатушыны тауып, өндіруші (сатушы) өзіне пайдалы тауарды алушыны таңдауға мүмкіндік алады. Яғни нарық арқылы өндірушілер мен тұтынушылар байланысы бекітіледі.

Баға белгілеу қызметі – нарық арқылы өнімдер мен қызметтерге баға белгілеуге болады. Баға ұсыныс пен сұраныстың әсерінен ауытқып отырады.
Реттеушілік қызметі капиталдың пайдасыз салалардан пайдалы салаға көшуі арқылы болашағы мол салалардың дамуына жағдай жасайды. Яғни нарық арқылы қоғамдық өндірісті реттеуді іске асыруда нені, қалай, кім үшін деген сұрақтарға жауап береді.
Сауыктырушы қызмет – нарық экономиканы тиімсіз, рентабельділігі төмен фирмалардан «тазалау» арқылы оны сауыктырып отырады

Артықшылығы

өзгеретін жағдайларға тез бейімделу және икемделу;
шығындарды азайту және пайданы көбейту мақсатымен жаңа технологияларды оперативті қолдану;
шешім қабылдауда, келісім жасауда өндірушілер мен тұтынушылардың тәуелсіздігі;
әр түрлі қажеттіліктерді керекті мөлшерде және жоғары сапамен қанағаттандыру қабылеті.

Кемшіліктері

нарық еңбек пен табысқа құқықтық кепіл бермейді;
жұмыссыздарды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз етпейді
тауарлар мен қызметтерді ұжымдасқан түрде өндіруге ынта тудырмайды;

. жарнамаға өте көп шығындарды талап етеді

ҚҰРЫЛЫМЫ ЖАҒЫНАН НАРЫҚТЫ МЫНАДАЙ КРИТЕРИЙЛЕРГЕ БӨЛУГЕ БОЛАДЫ:

Нарық қатынастары объектілерінің атқаратын экономикалық қызметі бойынша:	игіліктер мен қызметтер нарығы; өндіріс құралдарының нарығы; ғылыми- техникалық құралдар нарығы; құнды қағаздар нарығы; жұмыс күші нарығы.
Нарықтарды тауарлы топтар бойынша	өндірістік қызметке бағытталатын тауарлар нарығы; халық тұтынатын тауарлар нарығы; шикізат пен материалдар нарығы.
Кеңестік критериі бойынша .	аймақтар ішіндегі; аймақтар аралық; республикалық; республикааралық; әлемдік нарықтар
Бәсекенің шектеулі дәрежесі бойынша:	монополиялық; олигополиялық; салааралық нарықтар.
Нарық қатынастарының субъектілері бойынша	көтерме сауда нарықтары; бөлшек сауда нарықтары; ауыл шаруашылық өнімдерін мемлекеттік сатып алу нарықтары
Экономикада заңдылықты сақтау бойынша	заңды, ресми нарықтар; заңды емес, көлеңкеленген нарықтар

Нарықтың құрылымдық түрлеріне байланысты:

Тауарлар мен қызметтер нарығы

тұтыну заттарының нарығы қызметтердің нарығы

технология

жобалық -мердігерлік жұмыстар

Өндіріс факторының нарығы

жер нарығы

еңбек нарығы

капиталдар нарығы

Қаржы нарығы

құнды қағаздар нарығы

несие нарықтары

валюта

ақша нарықтары

сақтандыру

Нарық механизмінің элементтері: ұсыныс, сұраныс, баға, бәсеке.

Сұраныс бұл ақшалай камтамасыз етілген тұтынушының қажеттілігі.

Сұраныс заңы – тауар бағасы мен сұраныс көлемі арасындағы кері қатынастың көрінісі, яғни тауарға баға төмендегенде тұтынушы оны көп мөлшерде сатып алады. Егер тауарға баға өссе, оған деген сұраныс азаяды.

Сұраныс қисығы- бұл сұраныс заңының графиктегі көрінісі, яғни бұл сызықтағы нүктемелер белгілі бір уақыттағы тұтынушының тауарды қандай бағамен және қанша мөлшерде сатып алатын мүмкіншіліктерін көрсетеді

Нарықтық сұраныс көптеген факторлардың әсерімен қалыптасады. Сұранысқа бағадан басқа да әсер ететін факторлар:

Тұтынушылардың табысы. Табыс өскен сайын тұтынушылардың сұранысы да өседі.
Тұтынушылардың саны. Тұтынушылар саны молайған сайын сұраныс та өседі.
Тұтынушылардың талғамы
Бірін бірі алмастыратын және бірін - бірі толықтыратын тауарлардың бағаларының өзгеруі.

Ұсыныс бұл өндірушінің өз қабілетіне қарай өндіретін және белгілі бір бағада ұсынатын өнімінің саны.

Ұсыныс заңы -тауардың бағасы мен ұсынатын тауар көлемінің арасындағы тура тәуелділік, яғни тауардың бағасы қымбаттаған сайын сатушылардың сату ынтасы арта түседі.

Тауардың бағасы мен ұсынатын тауар көлемінің арасындағы байланысты график түрінде бейнелеуге болады оны ұсыныс қисығы деп атайды .

Ұсынысқа бағадан басқа да бағадан басқа да әсер ететін факторлар:

Ресурстардың бағасы. Ресурстар бағасының өсуі ұсыныстың азаюына әкеледі.
Технология. Технологияның жетілдірілуі ұсыныстың өсуіне әкеледі.
Бірін бірі алмастыратын және бірін бірі толықтыратын тауарлардың бағасы.
Бәсекенің деңгейі
Салықтар және субсидиялар. Салық ставкасының өсуі ұсыныстың азаюына, субсидияның берілуі – ұсыныстың өсуіне әкеледі.

Сұраныс пен ұсыныстың ара қатынасының өзгерістеріне байланысты бағалар қалыптасады. Теңдік баға – бұл сұраныс пен ұсынысты теңдестіретін, сұраныс пен ұсыныс қисығының қиылысуы арқылы пайда болған баға .

Бәсеке – нарық субъектілерінің пайданы барынша ұлғайтуға, яғни қойылған мақсатты жүзеге асыру жолында өндірістің аса қолайлы жағдайлары үшін кәсіпкерлердің өзара күрес қатынастар ретінде көрінетін экономикалық жарысы.

Сабақты бекіту тапсырмалары:

1.Анықтамалар мен түсініктердің жұптарын құрастыру. Әр бір дұрыс жауап құны -200 теңге

2. Нарық сөзіне талдау жасау, яғни берілген әріптерге экономикалық термин сөздер жазу (ең көп сөз тауып жазған топ жоғары ұпайды иеленеді)

3.Отандық брендті жарнамалау

Шарты: Оқушылар өздерінің таңдаған тауарларын жарнамалайды. Жарнамалар әдемі де қызықты қимылдармен, өлеңдермен шығуы керек. Жарнама - 500 теңгемен есептеледі.

СЫЙЛЫҚТАР АУКЦИОНЫ

Топтар жинаған ақша қорын сыйлықтарға айырбастайды.Енді біз соңғы кезең «СЫЙЛЫҚТАР АУКЦИОНЫНА» көшеміз. Аукционға сыйлықтар қойылады. Жинаған ақша қорын сыйлықтарға айырбастай аласыздар. Әр лотта жұмбақ жасырылған, жұмбақтың жауабы дұрыс болса сыйлық сіздікі. Бастапқы баға - 200 теңге. Кім жоғары баға ұсынады. Сөз кезегін сарапшыларға береміз.(Жеңіске жеткен команда анықталады.)

Сабақты қорытындылау, бағалау. Сабақты оқушылардың жинаған ұпайы бойынша және смайлдар арқылы бағалау.

Үйге тапсырма: Нарық түрлеріне сөзжұмбақ құрастыру, нарық ұғымына қатысы бар 10 терминдік сөздіктерді жазып, түсінігін айту

Әдебиеттер