Открытый урок на тему " Т?уелді зат есімні? септік жал?аулары"

Бүгінгі сабақтың тақырыбы :

Тәуелді зат есімнің септік жалғаулары

Қазақстан.

Сабақтың мақсаты:

*Тәуелді зат есімге септік жалғауларының жалғану ерекшеліктерін түсіндіру.

* Мәтін бойынша түрлі тапсырмалардың жоғарғы орындау деңгейін дамыту.

*Оқушылардың Отанға деген патриоттық сезімін тәрбиелеу.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезең.

2. Үй тапсырмасын тексеру, тиянақтау:

А) Затттың атын білдіретін сөздерді не дейміз?

*зат есім * сын есім *сан есім

Ә) Зат есім қандай сұрақтарға жауап береді?

*қандай? * кім? не? *қанша?

Б) Кім? деген сүрақ қандай сөздерге қойылады?

*адамдарға , мамандық атауларға

*жануарларға

*сын есімге

5 сөзді жатқа айту

Ойын «Кім тез аударады?»

Сильный, мощный-қуатты, имеет право-ерікті, любимое дело-қалаған еңбек,свободно, вольно-еркін

3. Жаңа сабақ

Тәуелді зат есімнің септелуінде ерекшеліктер болады.

1,2 жақ тәуелді зат есімдерге барыс септікте –а, -е жалғаулары жалғанады.

3-жақ тәуелденуші зат есімдер септелгенде төмендегі септіктер мынадай септік жалғауларын жалғайды:

Барыс септік -на, -не.

Табыс септік -н.

Жатыс септік -нда, -нде.

Септіктердің атауы	түбір	1 -жақ	2-жақ	3-жақ
Атау септік	Елтаңба ұлт	Елтаңбам ұлтым	Елтаңбаң ұлтың	Елтаңбасы ұлты
Ілік септік	Елтаңба ұлт	Елтаңбамның ұлтымның	Елтаңбаңның ұлтыңның	Елтаңбасының ұлтының
Барыс септік	Елтаңба ұлт	Елтаңбама ұлтыма	Елтаңбаңа ұлтыңа	Елтаңбасына ұлтына
Табыс септік	Елтаңба ұлт	Елтаңбамды ұлтымды	Елтаңбаңды ұлтыңды	Елтаңбасын ұлтын
Жатыс септік	Елтаңба ұлт	Елтаңбамда ұлтымда	Елтаңбаңда ұлтыңда	Елтаңбасында ұлтында
Шығыс септік	Елтаңба ұлт	Елтаңбамнан ұлтымнан	Елтаңбаңнан ұлтыңнан	Елтаңбасынан ұлтынан
Көмектес септік	Елтаңба ұлт	Елтаңбаммен ұлтыммен	Елтаңбаңмен ұлтыңмен	Елтаңбасымен ұлтымен

Өлеңді мәнерлеп оқып, тәуелді зат есімдерді теріп жаз.

Бәрі бар.

Даламызда бәрі бар,

Іздегенің табылар.

Малы, дәні, кені бар

Бәрінен де жақсысы-

Кең пейілді елім бар.

Сөздік:

Бәрі – все

Іздегенің- все, что ты идешь

Мал- скот

Дән- зерно

Кен - полезное ископаемое .

Жақсысы - хорошие

Кең пейілді - добродушный

Ел -народ

Өзіңді тексер (проверь себя)

Даламызда, малы, дәні, кені, елім – осы сөздердің сөз құрамын анықта.

2.

Мәтінді оқып, тәуелді зат есімдердің астын сыз.

Қазақстан.

Біздің Отанымыз- Қазақстан. Қазақстанның өз туы, елтаңбасы, әнұраны бар. Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті-Нүрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.Қазақстанымыздың жаңа елордасы-Астана қаласы. Астанамызда көп ұлт өкілдері тұрады. Астанамыз күннен- күнге кеңею үстінде. Қазақстан –үлкен мемлекет.

Сөздік:

өз-свой

тұңғыш-самый первый

елордасы- столица

күннен-күнге –изо дня в день

кеңею үстінде –расширяется

ұлт өкілдері –представители нации

1. Мәтін бойынша сұраққа жауап бер:

1) Біздің Отанымыз қалай аталады?

2) Қазақстанның қандай рәміздері бар?

3) Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті кім?

4) Қазақстанымыздың жаңа елордасы қандай қала?

5) Қазақстан қандай мемлекет?

2. Мәтіндегі тәуелді зат есімдердің астын сыз (подчеркни).

Өзіңді тексер (проверь себя)

Отанымыз, Қазақстанымыздың, туы, елтаңбасы, әнұраны, Республикасының, елордасы, қаласы, астанамызда, өкілдері, , астанамыз.

3. Көп нүктенің орнына керекті сөздерді жаз.

1) Біздің ........ – Қазақстан.

2) ...... өз туы, елтаңбасы, әнұраны бар.

3) ......... көптеген ұлт өкілдері түрады.

4) ........ күннен- күнге кеңею үстінде.

3.Өлеңді толықтырып жазыңдар.

..............бәрі бар,

Іздегенің табылар.

Малы, ......, кені бар

Бәрінен де ....... -

Кең пейілді ...........бар

Керекті сөздер (нужные слова)- елім, даламызда, жақсысы, дәні.

5. «Елім» деген тәуелді зат есімді септеңдер.

Атау септік. Елім, елі туым, туы.

Ілік септік.

Барыс септік.

Табыс септік.

Жатыс септік.

Шығыс септік.

Көмектес септік.

6.Сатылай кешенді талдау (сөзге фонологиялық талдау жасау)–

*Сөз

1.айтылу, жасалу, жазылуына қарай

Жуан, жіңішке, аралас буынды сөз

2. . Буын (ашық, тұйық, бітеу)

3. Тасымал

4. Екпін

5. Буын үндестігі

6. дыбыс үндестігі (ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал)

Мысалы:

• Ұлт

• 1. Бұл сөз айтылу, жасалу, жазылуына қарай жуан буынды сөз, себебі сөздің құрамындағы дауысты дыбыс жуан (ұ)

• 2. Бұл сөз бір буынды сөз, себебі сөз құрамында бір дауысты дыбыс бар (ұ),тұйық буын, себебі дауыстыдан басталып дауыссызға аяқталған

• 3.Қазақ тілінде екпін сөздің соңғы буынына қарай ығысады, сондықтан бұл сөзде екпін (ұлт) деген буынға түсіп тұр.

• 4.Бұл сөзде буын үндестігі жоқ, себебі бір буынды сөз.

• 5.Дыбыс үндестігі жоқ, себебі дыбыс үндестігі жоқ.

7. Мақал - мәтел жатта және сәйкестір.

1) Отан-оттан да ыстық. Родина горячее огня.

Чем быть на чужбине

2) Отансыз өмір – сөнген көмір. султаном, лучше быть

на Родине постилкой.

3) Өзге елде сұлтан болғанша, Жизнь без Родиной, как

Өз еліңде ұлтан бол. Потухший уголек.

Өз біліміңді тексер. Тест.

1) Тәуелді зат есімнің септік жалғауда тұрған сөзін тап.

а) әке ә) әкемде б) елге

2) «Елімнен» сөзіне қандай жалғау жалғанған?

а) көптік жалғау ә) жіктік жалғау б) тәуелдік зат есімнің септік жалғауы

3) Мынау қандай жалғаулар?-м,-ң, -сы, -сі,

а) тәуелдік ә) септік б) жіктік

4) Тәуелді эат есімнің септік жалғауында тұрған сөзді тап.

а)дала ә) даланмен б) оқушымын

5) Өлең жолын толықтыр.

Малы, дәні, кені бар,

Бәрінен де жақсысы-

Кең пейілді ...... бар.

а) кітабым ә) мектебім б) елім

6) Біздің Отанымызды ата:

а) Ресей ә) Қазақстан б) Қырғызстан

7) Қазақстан рәміздерін ата:

а) кітаптары, Ата заңы, астанасы

ә) туы, елтаңбасы, әнұраны

б) адамдары, ұлты, жері

8) Қазақстанның қазіргі елордасы қай қала?

а) Алматы ә) Астана б) Қызылорда

9. «Атамекен» әнін орындау

Жасыл жайлау түкті кілем, көк кілем

Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.

Айдарымнан сипап өткен самалды,

Қазағымның алақаны деп білем.

Қайда жүрсең Атамекен

Көкейіңде жатады екен.

Күннің өзі ұясына

Қимай оны батады екен.

10. Бағалау.

11. Үйге тапсырыс: 62-бет, 4-тапсырма

73-бет, 4-тапсырма (көп нүктенің орнына тиісті тәуелдік жалғауларды қою) « Отан»-жаттау