С?йлемні? біры??ай м?шелері - с?йлемні? бір ?ана м?шесіні? ?ызметін ат?аратын, бір ?ана с?ра??а жауап беретін, к?бінесе бір т?л?ада, бір с?з табынан жасалып, бір ?ана с?зге ?атысты болатын с?здер тобы. С?йлемні? барлы? м?шелері де с?йлемні? біры??ай м?шелері бола алады.
Біры??ай бастауыш: Жаз келер, ?ыстыг?ні ?ысым етіп, ?ар, суы?, аяз, боран — б?рі кетіп (Ш?к?рім). Біры??ай баяндауыш: Ат міндім, атан алдым,шекпен кидім, Ж?нім жо? сені ма?тай с?йлемеске (Жамбыл). Біры??ай толы?тауыш: Бай бейілін, мейірін, С?н, салтанат сейілін, А?ыл к?шін, зейінін, Е? а?ыры, т?бетін, К?ймен, жырмен мада?тап, Б?йіт ?ылып беретін (Жамбыл). Біры??ай аны?тауыш: Тап?ыр, адал, а? ниет адамдарды? Алданбайсы? артынан ерте берсе? (Ш?к?рім). Біры??ай пысы?тауыш: Ол мойнын б?рып жан-жа?ына ?арады да, т?йені? табанындай ая?-?олдарын асы?пай, табанды?та сермеп ж?зіп ж?ре берді (Б. Момыш?лы). С?йлемні? біры??ай
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Сөйлемнің бірыңғай мүшелері - сөйлемнің бір ғана мүшесінің қызметін атқаратын, бір ғана сұраққа жауап беретін, көбінесе бір тұлғада, бір сөз табынан жасалып, бір ғана сөзге қатысты болатын сөздер тобы. Сөйлемнің барлық мүшелері де сөйлемнің бірыңғай мүшелері бола алады.
Бірыңғайбастауыш: Жаз келер, қыстыгүні қысым етіп, Қар, суық, аяз, боран — бәрі кетіп (Шәкәрім). Бірыңғайбаяндауыш: Ат міндім, атан алдым,шекпен кидім, Жөнім жоқ сені мақтай сөйлемеске (Жамбыл). Бірыңғайтолықтауыш: Бай бейілін, мейірін, Сән, салтанат сейілін, Ақыл күшін, зейінін, Ең ақыры, төбетін, Күймен, жырмен мадақтап, Бәйіт қылып беретін (Жамбыл). Бірыңғайанықтауыш: Тапқыр, адал, ақ ниет адамдардың Алданбайсың артынан ерте берсең (Шәкәрім). Бірыңғайпысықтауыш: Ол мойнын бұрып жан-жағына қарады да, түйенің табанындай аяқ-қолдарын асықпай, табандықта сермеп жүзіп жүре берді (Б. Момышұлы). Сөйлемнің бірыңғай мүшелері жалғаулықсыз да, жалғаулықтар арқылы да байланысады. Негізінен, мұндай реттерде ыңғайлас жалғаулықтар, қарсылықты жалғаулықтар және талғаулы жалғаулықтар қатынасады: Арбада, дөңгелектер де, адамдар да, олардың ойлары да қызғылт шаңның ішінде (М. Жұмабаев); Бірыңғай мүшелерідің алдында немесе соңында жалпылауыш сөздер болады. Ондай қызметті есімдіктер, сияқты, тәрізді сөздер, сондай-ақ сан есімдер де атқарады: Арқаға аяқ салып түскен барып Екі оттың — орыс, қытай арасына (М. Жұмабаев).[1]
