Н? х?лар ц?р?гойт?й чи куыд ц?ры? Таур?гъ «?з д?н…»

Ирон литературон

кæсыны урок

2-æм къласы

44-æм cкъолайы

ирон æвзаджы æмæ литературæйы ахуыргæнæг

Будайты Р. Б.

Урочы темæ. Нæ хæлар цæрæгойтæй чи куыд цæры?

Таурæгъ “Æз дæн…»

Урочы нысантæ: 1. Аив кæсыны руаджы скъоладзауты базонгæ кæнын таурæгъы мидисимæ, сбæрæг ын кæнын йæ сæйраг хъуыды.

2. Сывæллæттæм гуырын кæнын уарзондзинад цæрæгойтæм, мæргътæм, æрдз хъахъхъæныныл сæ ахуыр кæнын.

3. Æмбарын кæнын сывæллæттæн хистæртæм кæддæриддæр хъусын кæй хъæуы, уый.

Цæстуынгæ æрмæг (интерактивон фæйнæг)

1. Цæрæгойты æмæ мæргъты нывтæ.

2. Дзырдуатон дзырдтæ нывтимæ.

3. Фæззæджы ныв.

4. Хърихъуппы ныв.

5. Сценкæ «Ǽртæ хæлары»

Эпиграф. Зондамонæгмæ хъус,

Цы зæгъа, уый-иу кæн.

Зæрдæхъæлдзæгæй кус

Æмæ бæззай лæгæн!..

/Хетæгкаты Къ./

1. Актуализаци;

1. – Сабиты хуыздартæ чи сты? (мах)

2. – Зивæггæнаг стут исты?

3. – Бирæ зонын кæй фæнды? (мах)

4. – Ахуыр кæнынмæ чи бæллы? (мах)

Кæрæдзимæ бахудæм, хъазгæ худгæйæ цы зонæм, уый равдисæм æмæ ма сæм ног зонындзинæдтæ дæр бафтауæм.

3) Аудировани:

хъ, хъа, хъо, хъу, хъы, . хъе.

Хъуг, хърихъупп, хъаз, хъыгдарын, хъарм, тæрхъус.

4) Ахуыргæнæг кæсы скъуыддзаг адæмон аргъауæй.

1. Сымах ацы аргъау зонут уырыссагау, æз та йæ – иронау.

2. Базонут ма йæ:

Уæд нæ бодз цæй сæрæн уыди!..

Уый нын хъæдмæ дæр куы цыди,

Суг дæр саста, дон дæр хаста,

Кас фыхта бабайæн,

Кас фыхта нанайæн.

/«Зондджын сæгъ»/

Сывæллæттæ базыдтой аргъау æмæ йæ дзурынц.

Уæдæ нæ хæлар цæрæгойтæй иу у сæгъ. (Сыв. нымайынц хæдз. цæрæгойты).

Хъазт.

Интерактивон фæйнæгыл сывæллæттæ гом кæнынц цæрогойты нывтæ, дзурынц æмдзæвгæтæ. Хæдзармæ куыст сбæрæг кæнын. Текст «Хæринæгтæй кæцы адджындæр у?» - сыв. кæсынц рольтæм гæсгæ.

Интерактивон фæйнæгыл равдисын, чи цы хæры:

(Сывæллæттæ иугай цæуынц фæйнæгмæ).

гал		сысджы
бæх		æхсыр
куыдз		хос
карк		стæг
гæды		еуу

Хатдзæг.

Ахуыргæнæг:

1. Уæдæ сæ растдæр чи разынд?

(Алкæмæн дæр йæхи хæринаг у адджындæр, хуыздæр).

5) Аулæфт.

Ахуыргæнæг:

Аргъау авд дзыхæй фæдзуры.

Аргъау авд низы дæр суры.

Аргъау – диссæгтæн сæ сæр.

Аргъау райгуыры нæ сæнтты, –

Ахæссы нæ уый бæрзæндты…

Иу дзы ракæнæм ныр дæр….

Сыв. æвдисынц сценкæ аргъауæй «Ǽртæ хæлары». Фæйнæгыл нывтæ. Сыв. дих кæнынц цæрæгойты дыууæ къордыл.

6) Къордтæй куыст:

Базон предметы ном;

1 къорд – мæргътæ

2 къорд – хæдзарон цæрæгойтæ

3 къорд – хъæддаг цæрæгойтæ

Цавæр универсалон архайдыл бакуыстам?

7) Ног æрмæг – интеракт. фæйнæгыл фыст: «Æз дæн…» – таурагъ. Таурагъ цы у, уый бамбарын кæнын.

Ахуыргæнæг: – Фæйнæгыл цы текст фыст ис, уый уын æнæзонгæ нæу. Кæцæй ист у ацы скъуыддзаг?

Хъуысы музыкæ, ахуыргæнæг кæсы текст интеракт. фæйнæгыл.

… Мæнмæ афтæ кæсы, цыма сыфтæр бæрæг афон фæуары… раст мигъ æмбæрзт арвы риуæй хърихъуппыты удист хъæр куы райхъуысы, уæд бæлас йæ рис нал бауромы æмæ бæлццон мæргътыл йæ сыфтæртæй ставд цæссыг нызгъалы…»

/Æгъуызарты С. «Згъæлы сыфтæр»/

Сывæлл. дзурынц, кæцæй ист у ацы скъуыддзаг, кæцы афæдзы афон дзы æвдыст цæуы, цæмæн нызгъалы бæлас йæ цæссыг? Ныв «Фæззæг».

Беседæ тæхгæ мæргъты тыххæй.

8) Дзырдуатон куыст. (интеракт. фæйнæгыл фыст дзырдтæ цухгонд дамгъæтимæ).

Зæрваты…ытæ

хърихъу…ытæ

сыр…онцъиутæ.

Сывæлл. æххæст кæнынц цухгонд дамгъæтæ.

Текст бакæсын чиныджы. (ахуырг-г).

Цæмæн фесæфт хърихъупп?

Текст хайгай кæсын, æвзарын, алы хайæн дæр сæргонд æрхъуыды кæнын.

Сæргæндтæм гæсгæ фæйнæгыл байгом кæнын пълан.

Пълан.

1. Мæргъты уалдзыгон зард.

2. Мæргътæ тæхынц хуссармæ.

3. Иу цъиу дæр ма баззайа иунæгæй.

4. Лæппынцъиу балæй фæхицæн.

Ахуыргæнæг:

Цæмæн баззад иунæгæй хърихъупп?

– Скъоладзауты дзуаппытæм гæсгæ скæнын хатдзæгтæ:

Фæйнæгыл æвдыст цæуынц:

1. Лæппын уыд.

2. Иунæг уыд.

3. Хивæнд уыд.

4. Æдылы уыд.

Искуы йæ цæфæй куы ссардтаиккат, уæд ын баххуыс кодтаиккат?

1. Куыд?

2. Мах дæр дзы хъуамæ нæхицæн зонд райсæм.:

Интерактивон фæйнæгыл фыст:

1. Хивæнд ма у.

2. Хистæртæм хъус.

Эпиграфмæ раздæхын.

Ахуыргæнæг: – Къоста дæр нæ ууыл ахуыр кодта.

Хетæгкаты Къ. æмдзæвгæ «Лæгау» сывæллæттæ дзурынц иумæ.

Хъуысы хърихъуппыты уасын (магнитофон).

Ахуыргæнæг: – Æвæццæгæн нын хърихъуппыты бал нæ ныхас фехъуыстой æмæ дзы иу хърихъупп фæздæхт. Хърихъупп æрбахæста стыр айк. Йæ мидæг – лæвæрттæ. («5» æмæ «4»), стæй ма гыццыл аик – йæ мидæг ныстуантæ:

Уарзут æрдз! Хъахъхъæнут æй!

Кæрæзийæн æххуыс кæнут!

Уарзут уæ хистæрты, хъусут сæм!

9) - Цымыдисаг уæм цы фæкастис урочы?

- Цавæр универсалон архайдыл бакуыстам?

-Ирон кæсыны урочы тыххæй цы радзурдзыстут уæ ныййарджытæн?

- Цавæр æнкъарæнтæ уæм фæзынд урочы фæстæ?

- Сымахмæ гæсгæ чи хуыздæр куыста урочы?

10) Хæдзармæ. Текст аив кæсын, фæрст. дз. раттын, нывтæ скæнын.

6