8б сыйныфында татар теле (татар т?ркеме)
Тема: Аерымланган аныклагычлар (Обособленнные уточняющие члены предложения)
Максат: 1. Аныклагычларны? аерымлануы турында т?шенч? бир?.
2. Алган белемн?рне телд?н ??м язма с?йл?мд? куллана белерг? ?йр?т?.
3. Туган ?ирг? карата м?х?бб?т т?рбиял?? (эстетик ??м патриотик т?рбия бир?).
Д?рес тибы: Я?а материалны ?йр?т? д?ресе
Д?рес барышы
I. Актуальл?штер?
1. Д?ресне оештыру
- Ис?нмесез, х?ерле к?н укучылар. К?ефл?регез ничек?
- К?т?ренке.
- Дим?к, к?т?реке к?еф бел?н ?омга к?н ирт?л?ренд? татар теле – туган телебез д?ресен башлыйбыз.
2.?тк?н материалны иск? т?шер?
- Б?ген без сезне? бел?н аерымланган аныклагычлар турында с?йл?шербез, шу?а к?р? ?йд?гез, укучылар, аныклагычлар ??м аерымланган кис?кл?рне иск? т?шереп китик ?ле.
- Аныклагыч нинди синтаксик к?ренеш ул?
- ??мл?д? иярт?че кис?кт?н со? килеп, аны? м?гън?сен? ?ст?м? аныклык, т?г?ллек бирг?н иярчен кис?к аныклагыч дип атала.
- Аныклагыч башка иярчен кис?кл?рд?н н?рс? бел?н аерыла?
- Ул ??рвакыт иярт?че с?зд?н со? тора.
- Иярчен кис?кл?р иярт?че с?зне ачыклап кил?л?р, ? аныклагыч иярт?че с?зне ачыкламый, аны? м?гън?сен? аныклык, т?г?ллек керт?.
- Рус теленд? аныклагычка т??г?л кил? торган ??мл? кис?ге бармы?
- Юк, рус теленд? я уточнение, я поясняющий член буларак таныла.
3. СЭЙМ БАТ ДИФЭРЭНТ. Укучылар бирелг?н р?семг? карап, т?рле аныклагычлар ?йт?л?р. Укытучы аларны тактага язып куя.
??р укучы д?фт?ренд? тактада булмаган 3 ?р аныклагыч яза.
Кешене? дусты, ир канаты, транспорт чарасы, безне? беренче ярд?мчебез, муллык бигесе, сугышчан дус, тугрылыклы ипт?ш, сылу йорт хайваны, д?рт аяклы дустыбыз ?.б.
- Х?лл?р ??м аныклагычлар.
- Х?лл?р кайчан аерымлана?
- Ярым х?б?рлек т?шенч?сен? ия булганда, х?б?рд?н ераклашканда.
II. Я?а материалны ?йр?т?
1. Тактада язылган шигъри юлларны уку:
Аксубайдан шундый ерак ?ирд?,
Кавказ сырты киртл?чл?ренд?,
Кем уйлаган шундый биеклект?
Очрармын дип илд?шл?рем?.
К?тм?г?нд? к?реп, каушап калдым,
Шуа яздым кыя астына:
Якташларым – аппак кыналарым –
Ак каеннар тора каршымда!
- Шигырьне? авторы кем?
- Х?с?н Туфан.
- Шигырь н?рс? турында? ??м анда аныклагыч бармы?
Фикер алышу
- ? х?зер д?фт?рл?ребезне ачып, б?генге числоны, теманы языйк.
2. Тактада язылган ??мл?л?рне тикшерг?нд?, д?фт?рг? язып барыгыз.
1. Без, сигезенче сыйныф укучылары, укытучыбыз бел?н Казан буйлап с?ях?тк? киттек.
2. ?н? алда, Казансу елгасы буенда, борынгы Кирм?н (Кремль) к?рен?.
3. Башкалабызны? к?ренекле ш?хесл?ре - язучылары, галимн?ре турында с?йл?штек.
4. Без мо?а бик с?ендек: ?иде кат к?кл?рг? менг?нд?й булдык.
Н?ти?? ясау.
III. Я?а материалны ныгыту
1. Д?реслек бел?н эш. 196 нчы к?нег? (телд?н)
2. КОНЭРС. Укучылар карточкаларда язылган ??мл?л?рд?н аерымланган аныклагычларны табалар да, тыныш билгел?рен? карап, ?зл?рен? почмак сайлыйлар.
1 нче карточка
Аларны – йолдызларны – т?рле меридианнардан к?з?терг? туры килде. (Х.Туфан)
2 нче карточка
Биред?, ш???р бел?н ян?ш?д? ген?, борынгы Болгар чоры архитектура ист?леге бар.
3 нче карточка
Бары тик со?гы д?рес – география ген? к??елле узды. (М.М??диев)
4 нче карточка
Без, малайлар, сыйныф б?лм?сенд? калдык. (М.М??диев)
5 нче карточка
Кызлар ?й эченд? озак юанмадылар: бакчага чыктылар. (Ф.?мирхан)
6 нчы карточка
Ул атасына охшаган: к?п с?йл?ми, эшли д? эшли. (Г,Ибра?имов)
7 нче карточка
Эчен? ?пк?-бавыр бел?н т?рле ярмалар (д?ге, карабодай, тары ярмасы) салынган тутырма ?зерл?г?нн?р.
8 нче карточка
Татарларда элек-элект?н и? кадерле кунакларга белен (коймак) ?лгерт?л?р.
9 нчы карточка
Татар ашларына башка халыкларны?, бигр?к т? рус халкыны?, милли ашамлыклары берникад?р йогынты ясаган.
10 нчы карточка
Сиреньд? – з??г?р чатырда
Яз инде б?йр?м ит?,
Парлашып яш?? хакында
Сайрашыр к?нн?р ?ит?. (Х.Туфан)
11 нче карточка
? син мине алдагансы? ич:
?зелер х?лг? ?итк?н гомеремне син
?аны? бел?н ялгагансы? ич!
12 нче карточка
Аныклагыч иярт?че с?зг? (аныкланмышка) ике т?рле чара аша (аныклау интонациясе ??м аныклаучы терк?гечл?р ярд?менд?) б?йл?неп кил?.
IV. Рефлексия. Перекрестная наметка идей
Аерымланган аныклагычлар
Аныкланмышы бел?н нинди д? булса грамматик формада яраша
Аерымланган аныклагычлар янында ?тер куела
Аерымланган аныклагычлар янында сызык куела
Аерымланган аныклагычлар янында ике нокта куела
Аерымланган аныклагычлар янында ??ял?р куела
Аерымланган аныклагычлар зат алмашлыкларын аныклыйлар
Аерымланган аныклагычлар р?вешл?рне аныклыйлар
Аерымланган аныклагычлар исемн?рне аныклыйлар
Аерымланган аныклагычлар фигыльл?рне аныклыйлар
Аерымланган аныклагычлар ялгыз ??м ??енке булалар
Аерымланган аныклагычлар аныкланмыштан со? кил?л?р
Аерымланган аныклагычлар янында аныклаучы терк?гечл?р булырга м?мкин
Аерымланган аныклагычлар аныклау интонациясе бел?н ?йтел?
Башка аныклагычларны да аныкларга м?мкин
Аерымланган аныклагычлар тел?с? кайсы ??мл? кис?ген аныклыйлар
Рус теленд? аныклагычка туры кил? торган ??мл? кис?ге юк.
V. ?й эше: 1. 195 нче к?нег?
2. ?д?би ?с?рл?рд?н аерымланган аныклагычларга мисаллар язарга
VI. Билгел?р кую
