Дерснинъ макъсады:СЫФАТНЫ текрарлап екюнлемек;
Дереджелер акъкъында умуммий малюмат берюв;
Ана тилине севги дуйгъуларыны ашлав.
Дерснинъ кетишаты
- Тешкелий къысым. Селямлашув. Невбетчинилер рапопты.
- Эф вазифесининъ тешкерюви.
- Мевзу боюнджа чалышув.
Дефтерлерде язмалылар.
Сабаннынъ йигирми едиси
Сыныф иши
Мевзу: Сыфат дереджелери. Тенъештирюв ве Устюнлик дереджелери.
1.Талебелер, шимди биз сизлернен лугъат диктантыны язаджакъмыз. Сиз
дикъкъатнен динълеп, язаджакъсынъыз. Амма сизинъ Бойле бир вазифенъиз оладжакъ: дефтерлеринъизни учьке болюнъиз ве биринджи болюкнинъ юкъарысында « тюс», экинджисинде « Колем (ольчю)», учюнджисинде « « деген тюс
колем
шекли
къырмызы (ляле)
ешиль (ада)
кок ( гогерджин)
сувукъ (ава)
мавы (денъиз)
балабан (къарпыз)
алчакъ (эв)
буюк (кой)
томалакъ (алма)
узун (хыяр)
ялпакъ (КЪАР) ЯГЪА
сёзлерини язмалысыз. Мен айткъан сезлеримни сиз керек олгъан болюклерге язасынъыз. (Учащиеся проговаривают правило)
Бу иштен сонъ, сыфатнынъ тарифине (определение) талебелер озьлери япмасыны теклиф этемиз, олар . (Учащиеся проговаривают правило)
Бойле къайде айтмалы: Предметнинъ аляметини бильдирген ( я да ифаделеген) сёз чешитине Сыфат дейлер.
2.Энди исе джумлелернен багълы вазифени беджеремиз. Дефтерлеринъизде язынъыз :
а) Шеэримизде юксек биналар къурула.
б) Бир топ чечекнинъ ичинде къырмызы гуллер бар.
в) Яхшы ава олса, талимни азбарда кечиреджекмиз.
Талебелер, айырылгъан сёзлерге дикъкъат этинъиз. Не ичюн бу сёзлер башкъа тюснен бельгиленген? ( чюнки бу сёз Сыфат. Насыл? суалине джевап бере).
Машалла. Демек даа да бир кере текрарлайыкъ. Сыфат предметнинъ нены бильдире? Джумледе насыл вазифени беджере?( Эксерий алларда, айырыджы ола.
Бундан гъайры, сыфат башкъа джумле азалары вазифесини белджере
3.Балалар – бу насыл усулы? ЭЛИФБЕ УСУЛЫ ярдымынен
- элифбе усулуы.
- догъру, я элифбе усулы дегени не?
- бу усулда насылдыр бир вазифе сакъланды. Биз оларны тапмалымыз.
- догъру, демек эпинъизнинъ дикъкатынъыз тазтагъа:
« 3,1,23,1,17» (Ватан)
-БАЛАЛАР,мевзумыз белли.вазифемиз Сенкан усулынен багълы.
2 сыфат тапмакъ
3 фииль тапмакъ
Ватан сёзюне джумле тизмек
Ватан сёзюне синоним тапмакъ.
ВАТАН
Дюльбер, аджайип
Севемиз, гъурурланамыз. Къорчалайыкъ
Ватанымызны джан-юректен севемиз ве гъурурланамыз.
Вазифе 4. балалар, шимди сизге сыфатлар бериледжек, сизинъ вазифенъиз сыфатларгъа уйгъун кельген бир исим тапып язмакъ.
Татлы, томалакъ, къырмызы- не? ( АЛМА)
Лезетли, беяз, йымшакъ- не? (ОТЬМЕК)
Къарт, яш- ким? (ИНСАН)
Дюльбер, къырмызы- не?(АНТЕР, КЪАЛПАКЪ).
Машалла, бу вазифени де беджердинъиз. 2-нджи вазифе бу вазифенен багълы оладжакъ. Онынъ ичюн дикъкъатнен динъленъиз. Козь огюмизге эки антар кетире билемиз, бириси пек дюльбер, экинджиси бу антерге бакъкъанда « дюльбердже»дир демек мумкюнми?
-эльбетте мумкюн.
- я оларнынъ манасы фаркълана мы?
- пек дюльбер дегени не демек? Анълатынъыз.
-я дюльбердже- дегени не?
МЕНИМ АЛМАМ ТАТЛЫ…….(ДЖА)
МЕНИМ АЛМАМ …… ТАТЛЫ
МЕНИМ ОТЬМЕГИМ ЛЕЗЕТЛИ….(ДЖЕ).
ВАЗИФЕ 5.
Энди исе агъзавий вазифе. Ресимге дикъкъатнен бакъып, тек сыфатларны айта билесинъиз
Къара къаве, дамлы къаве, къаймакълы къаве, с ыджакъ къаве, сувукъ къаве.
2-3 ДЖУМЛЕ ТИЗМЕЛИЛЕР(АГЪЗАВИЙ)
(джумлелерни дефтерлерде язмалылар)
МЕНИМ КЪАВЕМ ПЕК СЫДЖАКЪ. МЕНИМ КЪАВЕМ ПЕК КЪАЙМАКЪЛЫ.
ВАЗИФЕ6. ЛУГЪАТ ИШИ
МЕЙВАЛАР (агъзавий)
-НАСЫЛ МЕЙВАЛАРНЫ КОРЕСИНЪИЗ?
-ОЛАРНЫНЪ ДАМ-ЛЕЗЕТИ, КОЛЕМИ…НАСЫЛ?
-ОЛАРНЫ БИР-БИРИНЕН ТЕНЪЕШТИРМЕК МУМКЮНМИ? МИСАЛЛЕРНЕН ТАСДИКЪЛАМАЛЫЛАР).
( дефтерлерде языла)
( шефтали алмадан татлы+джа; портакъал пек татлы;юзюм армуттан ешиль+дже….)
-Демек даа да бир кере текрарлайыкъ: сыфат- предметнинъ аляметини бильдирген я да ифаделеген сёз чешитине СЫФАТ дейлер.
-Я мана ве грамматик хусусиетлери коре къач сой сыфат билесинъиз?
-Мана ве грамматик хусусиетлерине коре эки сой сыфат бар.
Вазифе: сизге азыр карточкалар бериледжек. Сизинъ вазифенъиз, Аслий сыфатларны догъру ерлештирип косьтермек.Эльбетте, нисбий сыфатларнынъ да, озь ерлерини бельгилемек
АСЛИЙ сыфатлар НИСБИЙ сыфатлар
Сыджакъ (аш) къышлыкъ(богъдай)
Бостанбаки (бибиер) мераметли(Адам)
Ярынки(кунь) къуру(топракъ)
Ольчеген (але) балабан(копек).
Тарихий(вакъиа) къыскъа(ёл)
- Машалла, бу вазифени ич бир къыйынлыкъсыз беджердинъиз.Энди исе, беджерильген ишимиз насыл тасдикълана?
-КЪАЙДЕНЕН.
-Догъру. Аслий сыфатлар предметнинъ озь аляметини косьтере( бильдире). Нисбий сыфатлар- предметнинъ я да арекетнинъ алямети, онынъ башкъа предметлерге олгъан нисбетинден билине.
Сиз озюнъиз мисаллер кетирип оласынъызмы? Буюрынъыз
СХЕМА ДЖЕДВЕЛИ
Адий дередже тенъештирюв дередже устюнлик дередже
АРМУТ АЛМАДАН ТАТЛЫ
Алямети чокъ дереджеде Алямети аз дереджеде
Олгъан предмет олгъан предмет
Демек, бугуньки дерсимизде сыфатларны текрарлап, аслий ве нисбий сыфатларны текрарлап, озюнъиз дуймайип мевзыны кечтик. Ве тасдикъламакъ керекмиз. Козь огюнъизде «кобелек». бу кобелекнинъ мусбет ТАРАФЛАРЫ ве менфий тарафларыны бельгиленген. Сизинъ вазифенъиз, эр бир сёзни ялгъамалар ярдымынен я да ярдымджы сёзлерни къулланып денъиштирмек ве олгъан фаркъларыны анълатмакъ.
(КОБЕЛЕКНИНЪ ТЕК МУСБЕТ ТАРАФЛАРЫНЫ……)
Дюльбер……(дже); …. назик; …. ренкли;
Эв вазифеси: 256-нджи иш
Баалав.