К?ні 8- Сыныбы ?аза? тілі саба?
Саба?ты? та?ырыбы C?йлемні? біры??ай м?шелері
Сілтеме М??алімге арнал?ан н?с?аулы?. ?аза? тілі 8-сынып авторы Г.Т.Т?рсынов, С.А. Аманжолов, А.Аманжолов. «?аза? тілі мен ?дебиеті» журналы
Саба?ты? ма?саты О?ушыны? с?йлем м?шесі туралы білімін тере?дету, с?йлем м?шелерінен жасалатын бірі??ай м?шелерді ,оны? ерекшеліктерін о?ыту, синтаксистік талдау да?дыларын жетілдіру, ?жымдасты??а ,жа?алы?ты білуге , елді,тілді, ?лтты? ??ндылы?ты бойына сі?іруге т?рбиелеу.
К?тілетін н?тиже С?йлемді таба алады, жасалу жолы мен т?рлерін ажырата алады, сатылай кешенді талдау жасай алады.
Т?йінді идеясы Топпен ж?мыс жасай отырып, тілдік ?ызметіне талдай алу, ?рпа?тан ?рпа??а ?ал?ан м?ра екенін т?сінеді. Таным де?гейін ке?ейте отырып, еріктілік, ?з к?шіне сенуін ?алыптастыру. ?ткен саба? пен жа?а саба?ты ?здігінен іздене отырып байланыстыра алу.
Саба?та ?олданатын ?дістер Сыни т?р?ыдан ойлау, диалогтік о?у,ба?алау, к?шбасшы ж?не топты бас?ару?а о?ыту.
Саба? кезе?дері
?йымдастыру кезе?і М??алімні? ?рекеті О?ушы ?рекеті
Топтастыру Топтасу
?й тапсырмасын с?рау ?айталау
Жа?а саба?пен танысу Тапсырманы орындау
Бекіту Шы?армашылы? ж?мыс
Ба?алау Ба?алау
?йге тапсырма беру
?й тапсырмасын тексеру
Жа?а саба?ты талдау
Диалогтік о?ыту. Сары, к?к, ?ызыл ?а?аздарды таратып топ?а б?лу.?ш т?сті алу себебім неде?
–Ба?даршамны? белгісі.
-Д?рыс. Біз жолда ж?ру ережесін білеміз бе?( ?р о?ушы ойымен б?ліседі).
-Б?гін с?йлем м?шелерін ?айталай отырып, ал?ан ,жина?ан білімімізді орта?а салайы?.
С?йлем м?шесі деген не? ?андай т?рі бар. т.б.
Та?тада?ы мысалды о?ып, с?ра? ?ойып, ?андай м?ше екенін, ?андай с?з табынан жасал?анын аны?тайы?.
?лтты ,халы?ты тек тілі ар?ылы ?ана тани аламыз.
Ана тілі - айбарымыз, айбатымыз, арда?ымыз. ?аза? тілі- дамы?ан, жетілген, бай, икемді тіл.
Тілді? байлы?ы- б?гін де, ерте? де, тіпті ??мыр бойы таусылмас ?азынамыз.
Ана тілінсіз ?лт ?дебиеті, ?лт м?дениеті болмайды.
Ма?ынаны тану
?лтты ,халы?ты тек тілі ар?ылы ?ана та-ни аламыз.
Біры??ай толы?тауыш Кімді? Зат есім
Ана тілінсіз ?лт ?де-биеті, ?лт м?дениет.і болмайды Біры?. баст Не? Зат есім
Ана тілі –айбары-мыз, айбатымыз, ар-да?ымыз Біры?. баян Не? Зат ес.
?аза? тілі- жетілген, дамы?ан, икемді, бай тіл. Біры?. аны?. ?андай? Сын есім
Тілді? байлы?ы- б?-гін де ерте? де, тіпті ??мыр бойы таусыл-мас ?азынамыз. Біры?. пысы?тауыш ?ашан? ?стеу
-Д?рыс . Енді осы мысалдардан ?андай ерекшелікті бай?ады?? О?ушы ерекшелігін айту керек.
1. С?йлем м?шелері сан жа?ынан біреу ?ана емес ,бірнешеу болып келген.
2. бір с?з табынан болып т?р.
3. Бір ?ана с?ра??а жауап береді.
4. Ат?аратын ?ызметі біреу.Енді ережесін шы?арайы?.
Сыни т?р?ыдан о?ыту.
Топпен ж?мыс.
Ба?алау.
Келесі о?ылым. С?йлемдегі ?ызметі, т?л?асы, с?ра?тары бірдей ж?не бір ?ана орта? м?шемен байланысатын с?здер біры??ай м?шелер деп аталады.
Біры??ай м?шені? байланысуы
Жал?аулы?ты Мысал
Ы??айласты? шылау да,де,та,те,мен, бен, пен, ж?не,?рі ?аза? хал?ы басынан ?иын да, ауыр да кезе?ді ?ткерді
Кезектес: біресе, бірде, кейде Бірде елін, бірде жерін ?ор?а?ан ?лы зиялылар ?аншама...
?арсылы?ты: біра?, алайда т.б. Хал?ымыз т?уелсіздік жолында к?ресті сонда да ал?а ж?ре білді.
Тал?аулы : не,немесе,?лде Ешуа?ытта не намысты,не ?лты? рухты ?олдан берген жо?.
Жал?аулы?сыз ?аза? хал?ы – ?нері, м?дениеті бай халы?.
О?улы?пен ж?мыс . Топ?а тапсырма 62-жатты?у.
1-топ С?йлегенде не жаз?анда с?йлемні? біры??ай м?шелері не ?шін ?олданылады? ( с?йлемде ат?аратын ?ызметі мен с?ра?тары бірдей болып келген м?шелерді те? д?режеде байланыстыру ?шін ?олданады. )
2-топ Біры??ай м?шелер барлы? с?з таптарынан бола бере ме?мысал келтір. (зат.сын. сан, ?стеу,есімдіктен жасалады.)
3-топ Жалпылауыш с?з не ?шін керек? ?алай жазылады? (біры??ай м?шесі бар с?йлемде жалпылауыш с?з жина?тау м?нінде ж?мсалады.)Жалпылауыш с?з біры??ай м?шеден б?рын т?рса, ?ос н?кте ?ойылады. Ал кейін келсе сызы?ша ?ойылады.
63-жатты?у. ?ле?ді 3 топ?а б?ліп орындау. Ережені о?и отырып ,тыныс белгісін ?ою.
1-топ 1-шума?
2-топ 2-шума?
3-топ 3-шума?
Саба?ты бекіту.
1-топ Тест тапсырмасын орындау.
1.Біры??ай м?ше деген не?
А) іс-?рекетті білдіреді; ?)с?з тіркесі ар?ылы жасалатын с?з; Б) с?ра?ы, ?ызметі бірдей с?здер
2. Жал?аулы?сыз келген біры??ай м?ше арасына ?андай тыныс белгісі ?ойылады? А) ?тір; ?) сызы?ша ; Б)?ос н?кте.
3. Біры??ай м?шеге т?н белгіні к?рсет. А) негіз-гі ,туынды болып б?лінеді; ?) бір с?ра??а жауап береді; Б) ?осарлану ар?ылы жасалады.
4. ?андай шылау ар?ылы байланысады? А) себебі;?) ?рі, Б) а?, ай .
5. Біры??ай м?ше ?андай м?шені? ?ызметін ат?арып т?р? Исатайды? істерін, ерліктерін, сипатын Махамбет н?сер жауындай а?тарып берді. А) пысы?тауыш; ?) толы?тауыш ; Б) бастауыш.
2-топ Семантикалы? карта.
№ Мысалдар Б Б Т А П З С Ет
1 Бізді? Отанымыз-?рі бай, ?рі ке? байта? ?аза? жері.
2 Отанды с?ю отбасы -нан, ?йі?нен бастала-ды.
3 Сарыар?а да, Алатау да К?кшетау да - б?рі ?аза?станны? к?ркем жері.
4 ?иынды? та, даулы? та бірлігі жарас?ан елді ала алмайды..
5 Т?уелсіздік ал?ан уа?ытымыз аз, алайда біз ал?ан асу к?п.
3-топ Ойтол?ау жазу. Тірек с?здер: Бірлік, татулы?, ынтыма?тасты?, егеменді, Т?уелсіздік, ерлік, ?аза?стан, ?азына, байлы?, ана тілі, мемлекеттік тіл, ел,халы?.
Та?ырыптары: «Бірлігі жарас?ан елміз», «Бізді? ел»
Ба?алау т?ртібі: 5 ?пай- ерекше жауап, на?та, тере? білім ал?анын к?рсете білді.4 ?пай- с?ра??а жауап бере алды, с?йлем талдауда ?ателесті. 3 ?пай – жауап толв? емес, аны?тама мен ережені айта алды, талдауда ?ате бар. 2 ?пай- жауап толы? емес.1?пай- жауап д?рыс емес, на?тылы? жо?.
р/с ?пай
Тапс. 5 4 3 2 1 ?орытынды
1. С?ра?-жауап
2. 1 кесте
3. 62-жат.
4. 63-жат.
5. Тест
6. Семан. карта
7. Ойтол?ау
1.Мына сызба?а с?йкес с?йлем ??растырып келу.
А) ........., ........., ...........- барлы?ы ..........?) ..............мыналар: .........., ........., .........Б) ......., ......., ......, ..........
2. ?дебиеттен 3 с?йлем жазу.
Тексерді
