Көміртекті болаттарды газбен пісіру

Тақырыбы: « Көміртекті болаттарды газбен пісіру»

Сабақтын мақсаты:

Білімділік: көміртекті болаттардан дайындалған бұйымдарды газбен пісіруге, пісіру құралдарын дұрыс пайдалануға, болаттардың пісірілгіштігін білуге үйрету.

Тәрбиелілік: оқушылардың мамандығына қызығушылығын арттырып, еңбек дағдыларын қалыптастыру.

Сабақтың оқу-материалдық жабдықталуы

Плакаттар: қауіпсіздік техникасы талаптары жөніндегі стендтер.

Материалдар: беттік, бұрыштық және профильді металдар.

Құрал-саймандар: газбен пісіру құралдары, шапқылар, балғалар, іскенжелер.

Өлшеу аспаптары: циркуль, металл сызғыш, өлшегіштер.

Оқу-өндірістік база: дәнекерлеу шеберхана

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі (5 мин)

1. Оқушыларды түгендеу

2. Оқушылардың сыртқы түрлерін тексеру (арнайы киімдерін тексеру)

ІІ. Кіріспе нұсқау (45 мин)

1. Сабақтың тақырыбы мен мақсатын хабарлау.

2. Оқушыларға өткен тақырыптарды меңгерту (сұрақ-жауап).

Сұрақ: - пісірілген жіктегі ақауларды орналасуына байланысты қалай бөледі?

Жауап:- сыртқы және ішкі.

Сұрақ: - пісіру жігінің сапасын тексеру тәсілдері неше топқа бөлінеді?

Жауап: - екі.

Сұрақ: - металл күйіп кеткен кезде ақауды қалай жоямыз?

Жауап: - күйіп кеткен бөлігін алып тастап, қайтадан пісіреді.

Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Құрамындағы көміртегінің мөлшеріне қарай болаттар төменгі көміртекті

(0,25%-ке дейін С), орташа көміртекті (0,25-0,6% С) және жоғары көміртекті (0,6-1,7% С) болып бөлінеді. Болаттардың пісірілгіштігі және олардың қолданылатын аймақтары 1-кестеде көрсетілген.

Төменгі көміртекті болаттарды флюсты қолданбай, ацетилен мен оттегі жалыны арқылы пісіреді. Оның үстіне, болат құрамындағы көміртегі азайған сайын ол неғұрлым жақсы пісіріледі. Көміртегі көбейген сайын алынатын пісіру жігінің кеуектігі көбейіп, морт сынғыштығы артады. Мұндай кезде жіктің құрылысын жақсарту үшін, оны күлгін-қызыл түске дейін қыздырып соғады да, артынан баяу салқындатады. Бұл жіктің иілуіне, созылуына және соққыға жақсы төтеп беруіне жағдай жасайды. Жіктегі металдың кеуектігін азайту үшін арнаулы металды балқытып қосады да, ондағы көміртегі құрамын азайтады. Газбен пісіру көбінесе қалыңдығы аз (5 мм) қаңылтырларды пісіруге қолданылады. Қалың металдарды электр доғалы пісіргішпен жүргізген тиімді болады. Ацетиленді айырбастайтын газдармен төменгі көміртекті болаттарды пісіруге болады. Бірақ ондағы жіктің сапасы нашар болатындықтан, онша жауапты емес пісірулерге пайдаланған жөн.

Орташа көміртекті болаттар қыздырғаннан кейін тез салқындаса, шыңдалып қалады. Тәжірибе бойынша құрамында 40% көміртегі бар болаттарды электр доғалы пісіргішпен пісіреді. Бірақ та кей кезде газбен пісіруге де тура келеді.

1-кесте

Көміртекті болаттардың газбен пісірілгіштігін бағалау

Мұндай сапасы жақсы пісіру жігін алу үшін пісіруді оң жақ тәсілмен, жоғары жылдамдықпен жүргізіп, пісіру алдында және соңынан жылумен өңдеу керек (2- кестеде).

Мұндай болаттарды пісіргенде қосып пісіретін сымдарды тотықсыздандыратын қоспасы (марганец және кремний) бар сымдарды пайдаланады. Сол кезде көміртегі күйіп кетпейді де, кеуекті жік пайда болуынан сақтайды. Жоғары көміртекті болат та пісіруге нашар көнеді. Себебі оның құрамындағы көміртегі күйіп кетеді де, өңсіз жік шығады. Бұған да электр доғалы пісіргіш икемді келеді. Осы болаттарды пісірудің негізгі көрсеткіштері мен тәртіптері 2-кестеде берілген.

2-кесте

Төменгі және орташа көміртекті болаттарды пісірудің негізгі көрсеткіштері мен режимдері

ІІІ. Ағымдағы нұсқау

Оқушыларды аралап шығып өндірістік жұмыстарын қадағалау.

• Түсінбеген сұрақтарына жауап беру

• Жасалынып жатқан жұмыстың сапасын тексеру.

• Газ жалынымен пісіру кезіңде қолданылатын құралдарды дұрыс пайдалана алуларын қадағалау.

ІV. Қорытынды нұсқау

1. Оқушылардың тапсырманы орындау барысындағы жетістіктері мен кемшіліктерін айтып өту.

2. Оқушылардың жұмысын бағалау.

3. Үйге тапсырма беру.