Саба?ты? та?ырыбы: ??рмалас с?йлем т?рлерінен ?ткенді ?айталау
Саба?ты? ма?саты: Білімділік: о?ушыларды? ??рмалас с?йлем т?рлері туралы білімін тияна?тау, пысы?тау.
Дамытушылы?: Топпен ж?мыс ж?ргізу ар?ылы д?ниетанымын, ойлау ?абілетін арттыру, шы?армашылы? ізденісін дамыту.
Т?рбиелік: о?ушыларды тілді ??рметтеуге, ал?а ?арай ?мтылушылы??а, ынтыма?тасты??а баулу.
Саба?ты? т?рі: сайыс саба?.
Саба?ты? ?дісі: интеллектуалды ойын, жатты?улар, ой тастау, топпен ж?мыс.
П?н аралы? байланыс: ?дебиет.
Саба?ты? к?рнекілігі: ?лестірмелі ?а?аздар, «Б?йге» ойыны.
Саба?ты? барысы:
1.?йымдастыру кезе?і
а) психологиялы? дайынды?
?) саба?ты? ма?сатын, жоспарын, ж?ру барысын таныстыру.
б) о?ушыларды ?ш топ?а б?лу.
«?айталау – о?у анасы,» ?аза??а жан жетер ме,
Ма?алды? ішіндегі данасы, Тап?ыр халы? не деген!
Білімді берік игерсе?, Тілін ?аза? бекерге
Ешкімні? жо? таласы. Ана тілім демеген,- дегендей, б?гінгі
бізді? ?айталау саба?ымыз?а 3 топ ?атысып отыр. Олар:
I – топ. «Салалас» тобы.
II-топ. «Саба?тас» тобы.
III-топ. «Аралас» тобы.
1 кезе?. «Б?йге» ойыны ар?ылы білімдерін тексеру.
20
40
10
50
30
50
20
40
50
20
40
10
?пай саны 10-50-ге дейін.
1-?атарда?ы - 20. С?йлемні? ?андай т?рлері бар?
40. Шартты ба?ыны??ы саба?тас дегеніміз не?
10. Синтаксис дегеніміз не?
50. Салалас ??рмалас с?йлем дегеніміз не?
Ма?ынасына ?арай нешеге б?лінеді?
2-?атарда?ы - 30. Жал?аулы?ы жо? салаласты ата. (Т?сіндірмелі)
50. ?арсылы?ты салалас
20. Себеп ба?ыны??ы ??рмалас с?йлем дегеніміз не?
40. Саба?тас ??рмалас с?йлем. Ма?ынасына ?арай нешеге б?лінеді?
3-?атарда?ы 50. Салалас пен саба?тас ??рмаласты? айырмашылы?ы.
20. Салалас ??рмаласты? ??рамында?ы жайс?йлемдерді? арасына ?ойылатын тыныс белгілері (?тір, ?ос н?кте, сызы?ша ж/е ?тір мен сызы?ша)
40. К?п ба?ыны??ылы ??рмаласты? тыныс белгісі (бас, ба?, бас.)
10. Аралас ??рмалас с?йлем.
?р топ м?шелері ?здері та?да?ан с?ра?тар?а жауап беріп, ?пайларын алады.
2 кезе?. «Білгенге маржан». ?айталау?а арнал?ан жатты?уларды
орындау.
1 «Салалас» тобына арнал?ан тапсырма:
Салалас ??рмалас с?йлемдерді ма?ыналы? т?ріне ?арай ажырату.
- Олар т?мен т?сіп еді, жол екіге айырылды.
- Оны? даусы жа?сы, біра? ?н айтуды жа?тырмайды.
- Биыл ш?п ?алы? шы?ты,?йткені жа?быр к?п жауды.
- Ат?ан о?ы кейде тиеді, кейде дала?а кетеді.
- Малды не жерден с?рау керек, не а??ан терден с?рау керек.
- ?оры??аны сонша – орнынан т?ра алмай ?алды.
2 «Саба?тас» тобына арнал?ан ?лестірмелі ?а?азда?ы тапсырма:
Саба?тас ??рмалас с?йлемдерді ма?ыналы? т?ріне ?арай ажырату.
- Не ексе?, соны орасы?.
- Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде.
- Жиналыс тым ?за??а созыл?анды?тан, біз ?йге кеш ?айтты?.
- ?йдегілер тыс?а шы?са, та? аппа? боп ат?ан екен.
- Ол атына ?арамастан, ?алы? а?аш?а кіріп кетті.
- Т?рмыс жа?сы болу ?шін, е?бек ?німді болу керек.
«Аралас» тобыны? тапсырмасы.
Жа?ша ішіндегі с?здерге ?осымшаларды жал?ау.
1. Ол ?йге (кел.), Омар жо? екен, сонды?тан кері ?айту?а тура келді.
2.К?н (шы?у.), ел т?ра (бастау.), - Н?рлан ?лі жо?.
3.Амантай Сер?азылар?а (а?ылдасу еді.), Жамантайды? нау?асыны? т?рі жаман (бол.), олар ыры? бере ?оймады.
4. Б?л ауыл?а (кел.), мен де а?шы емес едім, м?нда келген со? ?йрендім.
5. ?ыс (кел..), ?ала?а кетеді де, к?ктемде біра? оралады.
6. Ол басты?ты? б?лмесіне (кел.еді), біра? бас?а келгендер (бол.), ол есік алдында біраз к?тіп ?алды.
3 кезе?. «Тап?ырлар аялдамасы»
Шарты: ма?ал-м?телді? жал?асын табу.
- ?яда не к?рсе?,... (?ш?анда соны ілерсі?).
Шартты ба?ыны??ы саба?тас ?.с. Т?лім – т?рбие туралы.
2. Е?бек етсе? ерінбей,..... (тояды ?арны? тіленбей).
Себеп ба?. саба?тас. Е?бек туралы.
3. Е?бек ?ылмай тап?ан мал д?улет болмас:.... (?ар суы сы?ылды тез суалар).
Себеп – салдар салалас. ??р.с. Е?бек туралы.
4. Алтау ала болса, ауызда?ы кетеді,. (т?ртеу т?гел болса, т?дегі келеді).
Шартты ба?.саба?тас. Ынтыма?, бірлік туралы.
5. Бас болма? о?ай, -.. (бастама? ?иын).
?арсылы?ты салалас.
6. Жа?сыны? с?зі а?ыл ша?ырады,.(жаманны? с?зі ашу ша?ырады).
Ы??айлас салалас. Жа?сы мен жаман туралы.
4 кезе?. «Талдау - табыс кілті».
Топ басшыларыны? сайысы.
Берілген с?йлемдерді с?йлем м?шесіне, с?з ??рамына, с?з табына ?арай талдау.
I топ. «Салалас» тобына:
?з тілімізбен ?мір с?рейік.
II топ. «Саба?тас» тобына:
Мені? ма?сатым – елімізді? ?ркендеуіне ?лес ?осу.
III топ. «Аралас» тобына:
Болаша?ты? іргесін бірге ?алаймыз.
5 кезе?. «Топтастыру» стратегиясы ар?ылы білімдерін тияна?тау
топты? бір м?шесі ?здеріні? ше?берін толтырады
6 кезе?. «Ойлан,тап! »Тестпен ж?мыс.
1). Шартты ба?ыны??ылы саба?тасты белгіле.
А. С?з ж?йесін тап?ан кезде,мал иесін табады.
В.С?з ж?йесін тапса, мал иесін табар.
С. С?з ж?йесін тапты, мал иесін тапты.
Е. Оны к?тіп алайын деп, сырт?а шы?ты.
2). Шартты, ?арсылы?ты, мезгіл ба?ыны??ы саба?тас?а орта? ?осымшаны тап.
А. -са, -се
В. -?алы, -гелі
С. –ды?тан, -діктен
Е. –а, -е, -й
3). Тал?аулы салалас?а т?н ?атарды к?рсет.
А. Со??ысы алды??ы с?йлемні? мазм?нын талдап т?сіндіреді.
В. Жай с?йлемні? біріндегі іс, о?и?а екіншісіне ?арама-?арсы болады.
С. Жай с?йлемдері бір-біріне т?уелсіз,тек біреуі ?ана ж?зеге асады.
Е. Жай с?йлемдерді? алды??ысы со??ысыны?, со??ысы алды??ысыны?
себебін білдіреді.
4). Себеп- салдар м?нді жал?аулы? :
А. неге десе?із, сонды?тан, ?йткені;
В. неге солай, солай, осылай;
С. біресе айтты, кейде айтпады.
Е. Ж?не, со?, ?рі
5). Саба?тас пен салалас?а т?н орта? термин:
А) ы??айлас ;
В) ?арсылы?ты;
С) т?сіндірмелі.
Е. мезгіл
6). Ма?сат ба?ыны??ы саба?тас.
А .Ойын ая?тал?ан со?, Санжарлар ?йге ?айтты.
В. Ж?мысын ерте бітіргендіктен,?осымша тапсырма бердім.
С. Егер ол ?йленсе, той болады.
Е.Ол о?ыма?шы болып, ?ала?а келді.
7). ?арсылы?ты ба?ыны??ы саба?тас.
А. Олар те?ізге ерте шы?ты,біра? жолы болмады.
В. ?лберген кедей бол?анымен, киім-кешегін таза ?стайтын.
С. Те?ізді? суы м?п-м?лдір екен.
Е.Екі ?олы дірілдеп, Оспан ішке кірді.
8). Кезектес салалас с?йлем.
А. Клубта кейде кино болады, кейде ?ызы?ты баяндамалар о?ылады.
В. Т?нгі кезекте бол?анды?тан,шаршап та отырмын.
С. Арман ?ле?ді жа?сы айт?анымен, ?зін к?рсете алмай ж?р.
Е.?оры??аны сонша- орнынан т?ра алмай ?алды.
9). Т?сіндірмелі салаласты тап.
А. Оларда пасы?ты? бар, - адамды? жо?.
В. Т?манны? ?алы?ды?ы сонша - т?к те к?рінбейді.
С. Г?лбаршын с?лем беріп еді,- ол ?ырын ?арап кетті.
Е. Оны? даусы жа?сы, біра? ?н айтуды жа?тырмайды.
10). Ын?айлас м?нді жал?аулы?.
А. Біра?, дегенмен;
В. Алайда, неге десе?із;
С. да, ?рі, ж?не.
Е. Сонды?тан, сол себепті.
- С?зж?мба?ты шешу.
О?УШЫЛАРДЫ БА?АЛАУ
Топ басшылары ?з тобында?ы о?ушыларын ба?алайды.
1-топ «Салалас» тобы -
2-топ «Саба?тас» тобы -
3-топ «Аралас» тобы -
?аза? тілі-
Ата – ана?.
?уат алар Отан да одан,
Д?ниеде ешбір асыл
Те? келмейді ?атар о?ан.
Д?шпаны? да бас иетін,
Тілі?- ?лтты? ?асиеті?.
?ЙГЕ ТАПСЫРМА:
К?ркем ?деби шы?армалардан бірнеше с?йлем жазып,
синтаксистік талдау ж?ргізу.
Просмотр содержимого документа
«??рмалас с?йлемнен ?ткенді ?айталау 8-сынып . »
Қазақ тілі 8-сынып
Сабақтың тақырыбы: Құрмалас сөйлем түрлерінен өткенді қайталау
Сабақтың мақсаты: Білімділік: оқушылардың құрмалас сөйлем түрлері туралы білімін тиянақтау, пысықтау.
Дамытушылық: Топпен жұмыс жүргізу арқылы дүниетанымын, ойлау қабілетін арттыру, шығармашылық ізденісін дамыту.
Тәрбиелік: оқушыларды тілді құрметтеуге, алға қарай ұмтылушылыққа, ынтымақтастыққа баулу.
Сабақтың түрі: сайыс сабақ.
Сабақтың әдісі: интеллектуалды ойын, жаттығулар, ой тастау, топпен жұмыс.
Пән аралық байланыс: әдебиет.
Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі қағаздар, «Бәйге» ойыны.
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі
а) психологиялық дайындық
ә) сабақтың мақсатын, жоспарын, жүру барысын таныстыру.
б) оқушыларды үш топқа бөлу.
«Қайталау – оқу анасы,» Қазаққа жан жетер ме,
Мақалдың ішіндегі данасы, Тапқыр халық не деген!
Білімді берік игерсең, Тілін қазақ бекерге
Ешкімнің жоқ таласы. Ана тілім демеген,- дегендей, бүгінгі
біздің қайталау сабағымызға 3 топ қатысып отыр. Олар:
I – топ . «Салалас» тобы.
II-топ. «Сабақтас» тобы.
III-топ. «Аралас» тобы.
1 кезең. «Бәйге» ойыны арқылы білімдерін тексеру.
| 20 | 40 | 10 | 50 |
| 30 | 50 | 20 | 40 |
| 50 | 20 | 40 | 10 |
Ұпай саны 10-50-ге дейін.
1-қатардағы - 20. Сөйлемнің қандай түрлері бар?
40. Шартты бағыныңқы сабақтас дегеніміз не?
10. Синтаксис дегеніміз не?
50. Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
Мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
2-қатардағы - 30. Жалғаулығы жоқ салаласты ата. (Түсіндірмелі)
50. Қарсылықты салалас
20. Себеп бағыныңқы құрмалас сөйлем дегеніміз не?
40. Сабақтас құрмалас сөйлем. Мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
3-қатардағы 50. Салалас пен сабақтас құрмаластың айырмашылығы.
20. Салалас құрмаластың құрамындағы жайсөйлемдердің арасына қойылатын тыныс белгілері (Үтір, қос нүкте, сызықша ж/е үтір мен сызықша)
40. Көп бағыныңқылы құрмаластың тыныс белгісі (бас, бағ, бас.)
10. Аралас құрмалас сөйлем.
Әр топ мүшелері өздері таңдаған сұрақтарға жауап беріп, ұпайларын алады.
2 кезең. «Білгенге маржан». Қайталауға арналған жаттығуларды
орындау.
1 «Салалас» тобына арналған тапсырма:
Салалас құрмалас сөйлемдерді мағыналық түріне қарай ажырату.
Олар төмен түсіп еді, жол екіге айырылды.
Оның даусы жақсы, бірақ ән айтуды жақтырмайды.
Биыл шөп қалың шықты,өйткені жаңбыр көп жауды.
Атқан оғы кейде тиеді, кейде далаға кетеді.
Малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек.
Қорыққаны сонша – орнынан тұра алмай қалды.
2 «Сабақтас» тобына арналған үлестірмелі қағаздағы тапсырма:
Сабақтас құрмалас сөйлемдерді мағыналық түріне қарай ажырату.
Не ексең , соны орасың.
Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде.
Жиналыс тым ұзаққа созылғандықтан, біз үйге кеш қайттық.
Үйдегілер тысқа шықса, таң аппақ боп атқан екен.
Ол атына қарамастан, қалың ағашқа кіріп кетті.
Тұрмыс жақсы болу үшін, еңбек өнімді болу керек.
«Аралас» тобының тапсырмасы.
Жақша ішіндегі сөздерге қосымшаларды жалғау.
1. Ол үйге (кел...), Омар жоқ екен, сондықтан кері қайтуға тура келді.
2.Күн (шығу...), ел тұра (бастау...), - Нұрлан әлі жоқ.
3.Амантай Серғазыларға (ақылдасу еді...), Жамантайдың науқасының түрі жаман (бол ...) , олар ырық бере қоймады.
4. Бұл ауылға (кел...), мен де аңшы емес едім, мұнда келген соң үйрендім.
5. Қыс (кел.. .), қалаға кетеді де, көктемде бірақ оралады.
6. Ол бастықтың бөлмесіне (кел....еді), бірақ басқа келгендер (бол...), ол есік алдында біраз күтіп қалды.
3 кезең. «Тапқырлар аялдамасы»
Шарты: мақал-мәтелдің жалғасын табу.
Ұяда не көрсең, .................. (ұшқанда соны ілерсің).
Шартты бағыныңқы сабақтас қ.с. Тәлім – тәрбие туралы.
2. Еңбек етсең ерінбей, .......................... (тояды қарның тіленбей).
Себеп бағ. сабақтас. Еңбек туралы.
3. Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас:................. (қар суы сықылды тез суалар).
Себеп – салдар салалас. Құр.с. Еңбек туралы.
4. Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, ... (төртеу түгел болса, төдегі келеді).
Шартты бағ.сабақтас. Ынтымақ, бірлік туралы.
5. Бас болмақ оңай, -............ (бастамақ қиын).
Қарсылықты салалас .
6. Жақсының сөзі ақыл шақырады,......(жаманның сөзі ашу шақырады).
Ыңғайлас салалас . Жақсы мен жаман туралы.
4 кезең. «Талдау - табыс кілті».
Топ басшыларының сайысы.
Берілген сөйлемдерді сөйлем мүшесіне, сөз құрамына, сөз табына қарай талдау.
I топ . «Салалас» тобына:
Өз тілімізбен өмір сүрейік.
II топ. «Сабақтас» тобына:
Менің мақсатым – еліміздің өркендеуіне үлес қосу.
III топ. «Аралас» тобына:
Болашақтың іргесін бірге қалаймыз.
5 кезең. «Топтастыру» стратегиясы арқылы білімдерін тиянақтау
топтың бір мүшесі өздерінің шеңберін толтырады
6 кезең. «Ойлан,тап! »Тестпен жұмыс.
1). Шартты бағыныңқылы сабақтасты белгіле.
А. Сөз жүйесін тапқан кезде,мал иесін табады.
В .Сөз жүйесін тапса, мал иесін табар.
С. Сөз жүйесін тапты, мал иесін тапты.
Е. Оны күтіп алайын деп, сыртқа шықты.
2). Шартты, қарсылықты, мезгіл бағыныңқы сабақтасқа ортақ қосымшаны тап.
А. -са, -се
В. -ғалы, -гелі
С. –дықтан, -діктен
Е. –а, -е, -й
3). Талғаулы салаласқа тән қатарды көрсет.
А. Соңғысы алдыңғы сөйлемнің мазмұнын талдап түсіндіреді.
В. Жай сөйлемнің біріндегі іс, оқиға екіншісіне қарама-қарсы болады.
С. Жай сөйлемдері бір-біріне тәуелсіз,тек біреуі ғана жүзеге асады.
Е. Жай сөйлемдердің алдыңғысы соңғысының, соңғысы алдыңғысының
себебін білдіреді.
4). Себеп- салдар мәнді жалғаулық :
А. неге десеңіз, сондықтан, өйткені;
В. неге солай, солай, осылай;
С. біресе айтты, кейде айтпады.
Е. Және, соң, әрі
5). Сабақтас пен салаласқа тән ортақ термин:
А) ыңғайлас ;
В) қарсылықты;
С) түсіндірмелі.
Е. мезгіл
6). Мақсат бағыныңқы сабақтас.
А .Ойын аяқталған соң, Санжарлар үйге қайтты.
В. Жұмысын ерте бітіргендіктен,қосымша тапсырма бердім.
С. Егер ол үйленсе, той болады..
Е.Ол оқымақшы болып, қалаға келді.
7). Қарсылықты бағыныңқы сабақтас.
А. Олар теңізге ерте шықты,бірақ жолы болмады.
В. Ұлберген кедей болғанымен, киім-кешегін таза ұстайтын.
С. Теңіздің суы мөп-мөлдір екен.
Е.Екі қолы дірілдеп, Оспан ішке кірді.
8). Кезектес салалас сөйлем.
А. Клубта кейде кино болады, кейде қызықты баяндамалар оқылады.
В. Түнгі кезекте болғандықтан ,шаршап та отырмын.
С. Арман өлеңді жақсы айтқанымен, өзін көрсете алмай жүр.
Е.Қорыққаны сонша- орнынан тұра алмай қалды.
9). Түсіндірмелі салаласты тап.
А. Оларда пасықтық бар, - адамдық жоқ.
В. Тұманның қалыңдығы сонша - түк те көрінбейді.
С. Гүлбаршын сәлем беріп еді,- ол қырын қарап кетті.
Е. Оның даусы жақсы, бірақ ән айтуды жақтырмайды.
10). Ынғайлас мәнді жалғаулық.
А. Бірақ, дегенмен;
В. Алайда, неге десеңіз;
С. да, әрі, және.
Е. Сондықтан, сол себепті.
Сөзжұмбақты шешу.
ОҚУШЫЛАРДЫ БАҒАЛАУ
Топ басшылары өз тобындағы оқушыларын бағалайды.
1-топ «Салалас» тобы -
2-топ «Сабақтас» тобы -
3-топ «Аралас» тобы -
Қазақ тілі-
Ата – анаң.
Қуат алар Отан да одан,
Дүниеде ешбір асыл
Тең келмейді қатар оған.
Дұшпаның да бас иетін,
Тілің- ұлттық қасиетің.
ҮЙГЕ ТАПСЫРМА:
Көркем әдеби шығармалардан бірнеше сөйлем жазып,
синтаксистік талдау жүргізу.
