Саба?ты? та?ырыбы: Иса Байза?овты? «??ралай с?лу» поэмасы
Саба?ты? ма?саты: Иса Байза?овты? ?мірі мен шы?армашылы?ы жайлы ма?л?маттарын ке?ейтіп «??ралай с?лу» поэмасыны? негізгі идеясын ашу, кейіпкерлер бейнесін талдау.
Саба?ты? міндеттері:
- О?ушыларды шы?армашылы??а баулу
- ?деби жанрларды? м?нін ажырату?а ?йрету.
- Жа?сы, жаман ?асиеттерді? ара жігін ажырату?а т?рбиелеу.
К?тілетін н?тиже:
- О?ушылар шы?армашылы?пен ж?мыс ат?арады.
- Жаман ?асиеттерден аула? ж?руге да?дыланады.
- ?зін-?зі ба?алау ?дісін ме?гереді.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
Саба?ты? ?дісі: с?ра? - жауап, салыстыру, баяндау, талдау жасау, ?з пікірін ?ор?ау.
Саба?ты? к?рнекілігі: Иса Байза?ов ?мірі жайлы видео, слайд - презентация.
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і
О?ушылармен с?лемдесу, назарларын саба??а аудару, сыныпты т?гендеу.
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау
Иса Байза?овты? «??ралай с?лу»поэмасын о?ып келу
1. Та?ырып дегеніміз не?
- Шы?арма белгілі бір та?ырыпты ?оз?айды, белгілі бір ?мір шынды?ын ?зіне ар?ау етеді. Та?ырыпсыз шы?арма болмайды.
2. Иса Байза?ов поэманы? та?ырыбын неліктен «??ралай с?лу» деп ата?ан?
3. Егер жазушы болып осы поэманы жазса?дар ?здері? ?алай атар еді?дер?
4. Идея дегеніміз не?
- Жазушы та?ырып ар?ылы шынды? ?мір к?ріністерін суреттегенде, оны ?з к?з?арасы, ?з д?ниетанымы т?р?ысынан бейнелейді. Сол ар?ылы ?з ма?сат - м?ддесін, арманын білдіреді.
5. «??ралай с?лу» поэмасыны? негізгі идеясы неде?
6. Сюжет дегеніміз не?
- К?ркем шы?арманы? сюжеті о?и?алар ж?йесінен ??рылады. О?и?алар бір - бірімен байланысып, желісі ?зілмей, ?немі ?рбіп отырады.
7. Композиция дегеніміз не?
- Шы?армада?ы о?и?аларды? байланысуы.
ІІІ. Ма?ынаны тану.
Композициялы? жоспар
- Ендеше саба?ымызды «??ралай с?лу» поэмасына композициялы? жоспар ??румен жал?астырайы?.(О?улы?та поэма берілмегендіктен к?шірмелері алдарына таратылады)
О?и?аны? басталуы: Елге сыйлы Ойбас ?ыпша? Монтай би.
О?и?аны? дамуы: Монтайды? Келден баймен кездесуі.
О?и?аны? шиеленісуі: Келден байды? жан баласына ашпа?ан сырын ашуы.
О?и?аны? шары?тау шегі: ?алма?ты? Сей?ын ханыны? ?ызы ??ралаймен кездесуі
О?и?аны? шешімі: Келден батырды? ??ралайдан айрылуы.
І?. Салыстыру
- Біз алды??ы саба?та ?абит М?сіреповты? «Ананы? анасы» ??гімесін ?ткенбіз, осы екі шы?арманы салыстырып ??састы? пен айырмашылы?тарына талдау жасайы?
І топ орындайды
?. М?сірепов «Ананы? анасы»
Кейіпкерлері
Ана
15 жасында к??дікке сатыл?ан ана. ?ке - шешесінен айрыл?ан ?айратты, с?зге шешен, а?ылды. ?зіні? а?ылымен, ?жеттілігімен ?ыры? батыр?а т?теп беріп, ?ызын аман алып ?ал?ан.
Батыр
Жалпа? батыр
Батыр, ер ж?рек, а?ылды, мейрімді, ?ара к?ш иесі, т?уелді. Ананы? айт?ан с?зін ты?дап а?ылмен шеше білген.
Жанр т?рі: ??гіме
?йтілес ?артты? ескі к?ндерді? ??гімесін шертіп, а?ыз?а айнал?ан адамдарды? басынан ?ткен о?и?аны ??гімелеуі.
Идеясы
Жеке т?л?аны? бас бостанды?ы толы? ?ор?алма?ан. Халы?ты байлар бас?ар?ан, шешімді билер беріп с?зге то?там сал?ан. Ж?не ананы? бала?а деген махаббат ай?ын к?рініс тап?ан.
ІІ топ орындайды
И. Байза?ов «??ралай с?лу»
Кейіпкерлері
Ана
??ралайды? анасы 15 жасында ?алма? ханы Сей?ын?а ?йел бол?ан. ?алма?тар ?аза? еліне шабуыл жасап с?лу ?рі к?рікті ?аза? ?ызын алып ?ашып, хандарына тарту еткен.
Батыр
Келден батыр
Батыр, а?ылды, ?ара к?ш иесі, ?айсар, ?жет, айт?анынан ?айтпайды. Артынан ?уып келген ж?з ша?ты ?алма??а бір ?зі тойтарыс берген.
Жанр т?рі: Поэма
?аза? пен ?алма? елі арасында?ы тартысты к?ндерді Келден батыр еске алып ?зін т?т?ынды?тан босатып аман алып ?ал?ан ?ашы?ы ??ралай с?лу туралы жырлайды.
Идеясы
«А?табан ш?бырынды» заманында?ы ?аза? т?рмысы шынайы суреттелген, ел бірлігі, патриотизм идеясы к?терілген. Ананы? бала?а деген махаббаты ж?не екі жас арасында?ы с?йіспеншілік сезім жырланады.
ІІІ топ орындайды
?. М?сірепов «Ананы? анасы» ж?не И. Байза?ов «??ралай с?лу» поэмасын салыстырып, Венн диаграмма жасайды
?. Бес жолды ?ле? ?дісі
І топ: Ана
1. Зат есім Ана
2. Сын есім Мейрімді, ?ам?ор
3. Етістік М?пелейді, т?рбиелейді, аялайды
4. С?йлем Ана ?міріме с?н берген.
5. Синоним Ана – шеше
ІІ топ: Батыр
1. Батыр
2. Ерж?рек, батыл
3. ?ор?айды, к?зетеді, шабуылдайды
4. Батыр ел ?шін туады
5. Батыр – ?а?арман
?І. Білімді бекіту
І топ: Иса Байза?овты біз кім деп танимыз?
• А?ын
• Жазушы
• Актер
• ?нші, жыршы
• 40 - тан астам ?нге с?з жаз?ан
• Суырып салма а?ынды?ымен
ІІ топ: ?андай эпикалы? шы?армаларын білеміз?
«??ралай с?лу» 1925ж
«?ойшыны? ертегісі» 1926ж
«Алтай аясында» 1939ж
«?лы ??рылыс» 1933ж
«?ырмызы Жанай» 1940ж ая?талма?ан ерекшеленді
«Кавказ» 1941ж
«А?б?пе» 1945ж
ІІІ топ «??ралай с?лу» поэмасына постер салып, ?ор?айды.
?ІІ. ?орытындылау
Иса Байза?ов поэма жанрын дамыту?а зор ?лес ?ос?ан. Оны? д?лелі жа?а ?здері? атап ?ткен эпикалы? шы?армалары. К?лемді шы?армаларында ?ткен заман о?и?алары, кейінгі д?уір шынды?ы к?рініс тап?ан. «??ралай с?лу», «Алтай аясында» поэмаларында жо??ар шап?ыншылы?ы, «А?табан ш?бырынды» заманында?ы ?аза? т?рмысын шынайы суреттеп, ел бірлігі, патриотизм идеясын к?терген.
?ІІІ. Ба?алау
Саба? барысында о?ушыларды? саба??а араласуына, жауап беруіне ?арай та?балар таратылып отыр?ан. Со?ан байланысты о?ушыларды ба?алап ?ту.
ІХ. ?йге тапсырма
«?асиет дары?ан, ??т мекен – ?аза? жері» та?ырыбында эссе жазу
