Б?рын?ы ?ткен ша?

Сыныбы: 7

Сабақтың тақырыбы: Бұрынғы өткен шақ

Мақсаты:

Білімділік: бұрынғы өткен шақ туралы түсінік беру, жасалу жолдарын сызба – нұсқалар арқылы түсіндіріп, Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығына тәуелсіздік үшін күресіп, желтоқсан құрбандары болған азаматтарымыздың ерліктерімен таныстырып, еліміздің жетістіктерін ұғындыру.

Дамытушылық: ойлау қабілеттерін арттыру, тіл байлығын дамыту, ойларын дәл, нақты айтуға дағдылау

Тәрбиелік: Отанды сүюге, достыққа, ұлтжандалыққа, адамгершілікке, әділдікке тәрбиелеу

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдіс – тәсілдері: сұрақ – жауап, түсіндіру, талдау.

Көрнекілігі: сызбалар, кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

Сәлемдесу, оқушылардың сабаққа дайындықтарын тексеру, өтілетін сабақтың мақсаттарымен таныстыру, сабаққа қатысты құрал – жабдықтарды алғызу, зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

Оқушылардың үй тапсырмасынорындап келгенін, қалай орындағынын анықтау. Пайда болған олқылықтарды мүмкіндігінше жою

Жаңа сабақ

Қазақ хандығы ХҮ ғасырда, яғни 1465 жылы құрылса, арада 545 жыл өткеннен кейін Қазақстан өзінің тәуелсіз мемлекет екендігін жариялады. Осы жылдар аралығында біздің қазақ еліміз көптеген қиыншылықтарды басынан өткерді, ол тәуелсіздік бізге оңайлықпен келмеді.

• ХҮ ғасыр

• ХҮІІ – ХҮІІІ ғ

• Төле би, Қазыбек би , Әйтеке би ұйытқы болып, Қабанбай, Қарасай, Жәнібек, Райынбек сынды батырларымыз қорған болып, халық Абылайдың ақ туының астына жиналыды.

• Қазақстан Ресейге қосылуы патшалық Ресейдің үстемдігін күшейтті

• ХІХғ

• ХІХғ 2-жарт Шоқан, Абай Ыбырай халықты білімге шақырды

• ХХғ 2- жарт

• 1923-1933 жылы қолдан жасалған ашаршылық болды

• 1936-1937 жылдары қазақтың бас көтерер оқымысты, зиялы тобын қуғын – сүргінге ұшыратты

• 1941-1945 жылдары Ұлы Отан соғысы болды

• 1954 – 1955 жылдары тың жерлерді игеру деген желеумен өзге ұлттарды әкелді

• 1986 жылы желтоқсанда азаттық іздеген қазақ жастары қанға боялды.

Осы кезеңде жеткен жетістіктеріміз

Жаңа сабақ

Сонымен, оқушылар, біз Тәуелсіз ел болып Егемендігімізді алдық. Біз бақытты күн кешудеміз. Ішерге асымыз, киерге киіміміз бәрі бар, молшылық заманда күн көрудеміз. Бір сөзбен айтқанда біз бақыттымыз. Өйткені, біз тәуелсіз елде өмір сүріп жатырмыз. Осы бақытты елде өмір сүріп жатқанымызды мақтан тұтып бүгінгі сабағымызға кірісейік.

Бұрынғы өткен шақ – орындалған іс - әрекеттің бұрын болғандығын білдіреді.

Жасалу жолдары:

1. етістік + (-ып, -іп,-п)+жіктік жалғауы

2. етістік+ (-ған, - ген, - қан, - кен)+жіктік жалғауы

Мысалы: Баяғыда бір кемпір болыпты. Оның бір ұлы мен қызы болыпты. Олар бақытты күн кешіпті дейтін болсақ осындағы болыпты сөзі іс - әрекеттің бұрында өтіп кеткендігін көрсетеді. Қазақ батырлары сұрапыл соғыс жылдарында қазақ халқының батырда қайсар мінезді екендіктерін танытқан.

153 – жаттығу

№2 Мәтінді оқып, мазмұнын айт. Бұрынғы өткен шақта тұрған етістіктерді тауып, морфологиялық талдау жаса.

Мәлік енді әңгімесін тұжыруға кірісті

-Мінеки, менең Бауыржанмен білістігім осылай. Өзіңде соғыста болдың, соғыстың жайын жақсы білесің ғой. Бірден батырлық еңбек етсең де, бірден батырлық атақ берілмейді. Екі рет ерлігің танылғанда есепке алынасың. Бес рет батылдығың білінгенде ғана батыр атағына жетесің. Онда да екінің бірі жете бермейді. Ондайға жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар жетеді. Ал жүз жүйрік, мың тұлпар қатар шапса, олар қанша оқтай жжүйіткігенмен, бірінен бірі оза алмайды. Озса да бірінен бірі қара үзіп кетпейді. Сұңқарлар қанаттас самғайды, тұлпарлар қабырғалас зымырайды. Тұлпардан тұлпар озғанымен, олардың артында ор болып іздері қалады.

Мың адам бірлесіп батырлық іс атқарады. Бірақ атақ назары соның біреуіне ғана түседі, оның кеудесіне Алтын жұлдыз болып қадалады. Мен сол болсам, Баукең атақ назар түспеген, бірақ тарихтың назар түскен, бір өзі жүзден аса ерлік жасаған, мен сияқты жүздеген жұлдызды, жұлдызсыз батырды баулыған ұста, ұстаз, ардагер азамат қой!

№3 «Қазақстан - Тәуелсіз ел» деген тақырыпта бұрынғы өткен шақты пайдаланып, берілген тұрақты тіркестер мен мақал мәтелдерді қатыстырып шағын мәтін құра.

Тұрақты тіркестер: Ереуіл атқа ер салмай – елін қорғауға аттанды, жаурыннан жел өту – азап шегу, жеме – жемге келгенде – шешуші сәтте, жылан жалағандай – түк қалдырмау, кәріне міну – ашулану.

Мақал – мәтелдер: Егемен елдің еңсесі биік, Отан – оттанда ыстық, жері байдың елі бай

Қорытындылау

Ойынның шарты : Зат есім сөз табынан сөз айтады, келесі топ сол зат есімге етістіктің шақтарын қарастырып сөз тіркесін құрайды. Мысалы : Үйге бармақпын-мақсатты келер шақ.

Әкеме айтарсың – болжалды келер шақ