Сабақтың тақырыбы: Бітеу буын.Тасымал
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушыларға буын және оның түрлері жайында жалпы
мағлұмат бере отырып, бітеу буынды, тасымалды меңгерту.
Тәрбиелік: оқушыларды еңбекке, ізгілікке, елжандылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын
кеңейту, фонетикалық талдау жасау дағдыларын арттыру, пәнге деген
қызығушылықтарын арттыру
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Сабақтың типі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, баяндау, талдау, ой қозғау, сұрақ – жауап
Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі қағаздар
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
-Оқушылармен амандасу,түгендеу,назарларын сабаққа аудару
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:
302-жаттығу
ІІІ. Түсінік беру:
Бітеу буын. Дауыссыздан басталып, дауыссызға аяқталған (дауысты дыбыс ортада келетін) буынды бітеу буын дейміз: тал, төрт, бар, жаз, кел, кең, қант, т. б.
Сөздік қорды құрайтын түбір сөздердің көбі тұйық және бітеу буынды болып келеді. Ашық буынның өз алдына сөз болуы өте сирек.
Бітеу буын деп - дауыссыздан басталып, дауыссызға бітеді. Мысалы:тал,төрт,жаз,кел, т. б.
Сөздің жолға сыймаған бір я бірнеше буынын келесі жолға тасымалдауға болады
Сөздің жолға сыймаған бөлігін екінші жолға тасымалдау буын жігінен жасалады.Мысалы : са-бақ,мек-теп,таңер-тең-гі,таң-ертеңгі.
Мына төмендегі сөз түрлерін тасымалдауға болмайды.
1. Бір буынды сөздерді тасымалдауға болмайды. Мысалы : от,кел,ет,қарт.
2. Сөздердің бір әрпін келесі жолға тасымалдауға немесе жолдың соңынап қалдыруға болмайды. Сондай – ақ ата,аң,кең,еш,қия сөздеріндегі и,а,я,ю әріптерін тасымалдауға болмайды.
3. А.Құнанбаев,М.Жұмабаев деген сияқты қысқартылып жазылған кісі атын оның фамилясынан бөліп тасымалдауға болмайды.
4.Қысқартылып жазылған өлшем атауларын ( км,кг,м,см,мм ) алдындағы санынан бөліп тасымалдауға болмайды : 10кг,25см
5.Бас әріптері және бас әріп пен сөздің басқа буыны арқылы қысқарған сөздер тасымалданбайды.АҚШ.ТМД,ҚАЗ МУ.
Оқулықпен жұмыс:
303-жаттығу
Мәтіннің тақырыбы өнер жайында екенін әңгімелеңдер. Мәтіннен буын жігі ауысқан сөздерді табыңдар. Мәтіннің кейіпкері-әл-Фараби туралы не білетіндеріңді, Қазақстанда әл-Фараби қалай құрметтелетіні және оның себептері туралы айтыңдар.
304-жаттығу
Мәтіндегі ұлағатты сөздердің мәнін түсініп оқыңдар. Әр сөздің құрамындағы буындардың түрлерін ажыратыңдар. Бір сөйлемге лексикалық талдау жасаңдар. Осы ұлағатты сөздердің біреуін эпиграф етіп алып, сол мәселе туралы өз ойларыңды жазыңдар. Жазған сөйлемдеріңде құрмалас сөйлемдер болуын ескеріңдер.
305-жаттығу
Түсініп оқыңдар. Ғалым-жазушы М.Әуезовтің пікірін қалай түсінгендеріңді әңгімелеңдер. Мәтіннен басқа тілден енген сөздерді табыңдар. Өздерің болашақта қандай маман болуды қалайсыңдар? Сол мамандықтарыңа ана тілі қажет деп ойлайсыңдар ма? Пікірлеріңді айтыңдар.
Сабақты бекіту: «Адасқан жұрнақтар» ойыны
ақ- дау
жақ- шылтым
мек- сы
қон - рек
жұқа - лау
ба- баса
терең- теп
кі- ірек
күшті- тым
ақшыл- ла
Сабақты қорыту: "Зымыран сұрақ"
1. Буын дегеніміз не?
2. Дыбыс дегеніміз не?
3.Әріп дегеніміз не?
4.Буын неден құралады?
5.Сөз неден құралады?
6.Қазақ тілінде қанша буын түрі бар?
7.Ашық буынның анықтамасын айт
8. Қандай сөздер тасымалданбайды?
9. Бір буынды сөздерді атаңыз
10. Бітеу буын қалай жасалады?
8. Үйге тапсырма беру: 306 -жаттығу
Оқушыларды бағалау:v
