Бас және ми жараланған кезде жәбірленушіге алғашқы көиек көрсету.

 Тақырыбы: Ерлікке тағзым ету –ұрпақ парызы

Мақсаты: Студенттерді Отансүйгіштікке, ұлтжандылыққа баулу, көркем шығармалар арқылы ой -өрістерін қеңейту,  пәнге деген қызығушылығын арттыру.

     Тәрбиелік мақсаты:

1.Ауған соғысына қатысушылардың Отан алдындағы антына адал болғандығының ақиқаттығы. Ол жастарымыз үшін мәңгілік патриоттық рухтың үлгі –өнегесі болып қала бермек.

2.Халқымыздың ұлы перизенті, ерлік ерен үлгісі болған Бауыржан Момышұлының өмірін үлгі тұту.

3.Тарихи тұлғаларды құрметтеуге шақыру. Қазахстан Республикасы Қарулы Күштер қатарына жан жақты жетілген жастарды тәрбиелеу.

    Көрнекіліктер: Мультимедиа проекторы ,кітап көрмесі, фотосуреттер, нақыл сөздер.

    Тәрбие сағатының әдісі: Шығармашылық ізденіс,көрініс, әңгіме, лекция.

    Тәрбие сағатының түрі: Кіріктірілген, семинар сабақ.

    Тәрбие сағатының құрылымы:

 

  1.Ұйымдастыру

2.Еске алу минуты «Мәңгі ізің өшпейді»

3. «Жарияланбаған соғыс» ардагерлерімен кездесу.

4. Колледж түлегі жауынгер «Ұлан» Төребекұлы Сұлтанбекпен кездесу.

5.Халық қаһарманы Б.Момышұлының өмірін үлгі тұту

6.Аудандық Қорғаныс Істері  жөніндегі ІІ бөлім бастығы капитан Қалиев Мейрамбек Нұроллаұлы шақыру учаскесіне әскери есепке алынған студенттердің тіркеу куәліктерін салтанатты түрде табыс ету.

7.Қорытынды: Еркін микрафон жұмыс жасайды.

 

І-Жүргізуші

Әр азамат туған елінің өткені мен бүгінін біле отырып, алға  қадам басады. Болашаққа рухани мәдинетімізбен қатар ұрпағының ұлттық қасиеттерін сақтауда тарихын үлгі етеді. Ендеше, бүгінгі «Ерлікке тағзым ету – ұрпақтың парызы» атты тәрбие сағатын ашық деп жариялаймыз.

ІІ-Жүргізуші

Әкелінсін туын көтеріп асқақ айбыным,

Қуантып елді, жасартып мәңгі ай,күнін,

Паш етіп жатқа қазақтың дархан байлығын

Тәуелсіз Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы әкелінсін.

Әнұран.

I.Жүргізуші. «Ұлы Отан соғысына» және «Жарияланбаған соғысқа» қатысқан бауырларымызды, Отан алдындағы қасиетті борышын орындауда құрбан болған боздақтарды 1 минут  үнсіздікпен еске алуларыңызды сұраймын.Рахмет!

ІІ-Жүргізуші

-Армысыздар, ауғандық жауынгерлер
Жырым бар жараланған, жаныңды емдер .
Өлгендерді жәннәтта болсын жаны ,
Тірілерің мың жаса , дәуірлеңдер!

І-Жүргізуші

Ерлік қылған ағаларым , аспан асты , жер үсті,
Біз сәндікке кимегенбіз деп шалбар менен бөрікті
Отан ана алдындағы өтеймін деп борышты,
Аттандыңдар, атқардыңдар соғысты.

ІІ-Жүргізуші

Ұрпақтан ұрпаққа жеткізетін тарихи оқиғалардың баса ауқымдысы  Ұлы Отан соғысы.  «Ер елсіз болмайды, Ел ерсіз болмайды»деп дана халқымыз айтқандай, қан майданда қол бастап  еліміздің намысын  жауға таптатпаған батыр бабаларымыз аз емес, сондай-ақ биыл Кеңес әскерлерінің Ауған аумағына шығарылғанына 25 жыл толып отыр.

І-Жүргізуші

Армысыздар, ардагерлер лектегі,

Өмірлерің –ерлік күрес мектебі!

 

ІІ-Жүргізуші

Құрметті қонақтар, ұстаздар, студенттер, әскери кәсіп адамдары!

Өткенін ескермеген өшеді,

Өткенін қастерлеген өседі,- демекші,

берер тәлімі мол тарихтың тірі куәгерлері бүгін біздің ортамызда. Ендеше, келген қонақтарымызға қошемет білдірейік.

Оралбаев Саламат Сәтібергенұлы

Иманғалиев Есмұрат Есенұлы

Текеев Серікбол Аманұлы

Қалиев Мейрамбек Нұроллаұлы

Жауынгер Төребекұлы  Сұлтанбек

Көркемсөз: «Жауынгер хаты» Оқитын: Қаби Айберген 175 топ студенті

 

І-Жүргізуші

Отан – оттан да ыстық! Азаматтық парыздың ішіндегі ең үлкені – Отан қорғау! Жауынгер жүгі қашан да салмақты. Солардың арқасында біз той тойлап, ештеңеге алаңдамай өмір сүріп жатырмыз!

 

II.Жүргізуші

Құрметті ардагер ағалар! Сіздердің өмірлеріңіз – жеке бір адамның жер бетіндегі тіршілігі емес. Сіздердің өмірлеріңіз – Отан тарихымен, халық өмірімен бірігіп кеткен өшпес, өнегелі өмір. Сіздер қандай құрмет болса да соған лайықсыздар!

 

І-Жүргізуші

Білеміз, жас өседі, туады ерлер,

Қастерлеп, әке жолын қуады ерлер.

Тумайды, сіздерден соң, тумасын-ақ,

Соғыс деген сұм тажалға куәгерлер!

( Ән – «Сарбазым») орындайтын №176 топ студенті Арыстанғали Динара

 

II.Жүргізуші

Құрметті ардагер ағалар! Уақыт пен тарихтың мәңгі жадында қалған оқиғаларды өз басынан өткерген апаларымыз бен ағаларымыздың айтары да, бізге берер тәлімі де мол. Ендеше,сөз кезегі өздеріңізде, құрметті қонақтар!

(Ардагер ағалардың естелік әңгімелері тыңдалады)

Кеш қонақтары Оралбаев Саламат Сәтібергенұлы, Иманғалиев Есмұрат Есенұлы, Текеев Серікбол Аманұлы. Сөз кезегі өздеріңізде.

 

Еркін микрафон жұмыс жасайды:                                                                        

1.Сізбен бірге қазақ жауынгері болды ма?

2.Ауғаныстанға аттанғандығынызды тума-туыстарыңыз білді ме?

3Ауған жерінде болғанда ауғандықтардың қандай екендігін байқадыңыз.

4.Соғыстың алдында сіздерге  оқу-жаттығу істерін жүргізді ме?Әлде қару беріп  жібере салды ма?

5.Ауғаныстанда тұратын қазақтар жайлы білеміз,соғыс кезінде қандастарымызды кездестірдіңіз бе?

6.Сіз Ауған соғысы туралы фильмдерді көргенде шындыққа жақын ақиқаттардың  жанасатындары бар ма?

7.Қазіргі кезде Ұлы Отан соғысының ардагерлері аз.Сіздерге Үкімет тарапынан қандай көмектер көрсетіліп отыр?

 

4. Колледж түлегі жауынгер «Ұлан» Төребек Сұлтанбекке сөз кезегін береміз.

Ашық микрафон (Сұрақтарыңыз бар ма?)

1. «Ұланға» қабылданудың негізі неде?

2. Басқа әскери бөлімдерге қарағанда «Ұланның» артықшылығы қандай?

3. Әскери өміріңіз несімен ерекшеленді?

Музыкалық сәлемдеме

I.Жүргізуші

Келесі бөлім:

Бауыржан Момышұлының өмірін үлгі тұту

Бауыржан Момышұлының қысқаша өмірбаяны. Танысытратын: №169 топ студенті Сұлтанғалиева Динара.

 

Архивте жатқан асыл қазына. №170 топ студенті Амантай Райлым

 

Болгар әуе күштері- Ұшқыш Поручек Лило Иванов Неновтың

Бауыржан Момышұлына жолдаған хаты. Оқитын №169 топ студенті Аманжол Ақбілек.

Генерал -полковник  Кеңес одағының батыры Иван Михайлович Чистяковтың Бауыржан Момышұлына берген мінездемесі. Таныстыратын: №170 топ студенті Орынғалиев Қуан.

«Ақиқат пен аңыз» роман- диалог авторы Әзілхан Нұршайыховтың Бауыржан Момышұлы мен кездесуі. Баяндама.Оқитын №169 топ студенті Жақыпова Бибі Айша.

 

Әскери академияда оқып жүргендегі Бауыржан Момышұлының Тактика сабағындағы жазбаша жұмысынан үзінді. «Көрініс»

 

I.Жүргізуші

«Ақиқат пен аңыз» романында халқымыздың даңқты перзенті. Ұлы отан соғыының қаhарманы, гвадия полковнигі Бауыржан Момышұлының өмірі мен жауынгерлік сапары сөз болған. Шығарманың басты жетістігі  – аты аңызға айналған замана қаhарманының  жарқын тұтас тұлғасын жасауында. Біз Бауыржанның ірі азаматтық келбетін оның әрбір іс- әрекетінен, сөзі мен мінезінен айқын аңғарып отырамыз. Кейде естелік түрінде, енді бірде қаhарманның қазіргі қалпын суреттеу арқылы оның бейнесі толыса түседі.

Бауыржан Момышұлы дивизия басқарып жүргенде, қол астындағы жауынгерлердің әр бірінің тағдырына әкесі сынды алаңдайтын. Бірде- біруінің босқа оққа ұшпауын ойлайтын. Кез- келген шығынның орынның толтыруға болған мен, бірақ адамның шығының толтыруға болмайтындығының қадірлей білген.

Жүргізуші:Бұл көрініс К.Е Ворошилов атындағы бірінші дәрежелі Суворов орденды Жоғарғы әскери академияда оқып жүргенде Бауыржан Момышұлының  Тактика опартивтік өнер сабағындағы  жазбаша жұмысынан үзінді.

1-ші көрініс.

Бір күні оперативік өнерден сабақ беретін мұғалім генерал майор Бирман әскери академия тындаушыларына жазбаша жұмыс жазғызды. Бір тақырып берді де соған сиппатама берулерін сұрады.

Жүргізуші: Бауыржан Момышұлы  желдірте сүйкететпейтін, жай жазатын ойланып -толғануы көп адам. Бейнелерді, қимылдарады көзге суреттей етіп айқын елестететін теңдеулер іздеп шығармада сөздердің сирек қолданатын синонимдерін табуға тырысды. Сөйтіп отырып Бауыржан Момышұлы берілген тақырыптың төрттен үшін сипаттап болған кезде қоңырау соғылып, ұстаз генерал майор Бирман берілген уақыт бітті деп шығарма жұмыстарды жинап алады. Толық аяқталмаған жазбаша жұмысын Бауыржан Момышұлы генерал майор Бирман қолына тапсырады.

Бауыржан Момышұлының жазған кітаптарның тәрбиелік маңызы зор: «Екі түрлі ұғым бар: Ұлттық рух- бұл асыл қасиет; Ұлшшылдық- бұл ұлт ішіндегі жеке адам бойындағы көр кеуделілік. Бұл мәселені дұрыс түсіне білу қажет. Ұлттық рухтың керемет қасиеті бар, ол өз ұлттыңды тану, бізге бұл асыл қасиетті дамыту керек. Халықтардың бауырмалдық ұлы сезімі Ұлы Отан соғысында үлкен сыңға түсті, бұл сұрақтан сүрінбей өтті, әр көптеген  адамдардың көзін ашты осының шындығы келесі көріністе.

Сонымен үш күнен кейін

2-ші көрініс

Бұл оқиға екілік алмаған Бауыржан Момышұлы үшінде, академияғада бір қиын    жағдай болды. Әскери академиядағы төтенше жағдайға теңеуге болады.

Жүргізуші: Ертеңіне Бауыржан  Момышұлы әскери академия басшысы армия генерал Захаровтың кабинетіне шақырылады. Академия бастығы  армия генералы кеңес одағының батыры Захаров генерал майор Бирман екеуі отыр.Бирман өзінеше дұрыс баға қойуын дәлелдеп бағуда соған жұмыстануда. Бауыржан Момышұлының үстінен арыз айтып отырғандай.

Академияның кадр бөлімінің бастығы майор Озеров полковник Бауыржан Момышұлы  кабинетіме келсін.

Осылай деп, Захаров алдында жатқан дәптердің беттерін ақтарып, әр бетке байыптап көз жүгірте бастайды. –Рас, қайталанбаған екен,- деді ол біраздан кейін дәптердің соңғы бетін жауып.

Генерал Захаорв осылау деп, алдында жатқан екі дәптерді бірінен соң бірін ақтарып қарап, қызыл карандашпен керекті сөзінің астын сызып жатты.

Жүргізуші: Үш мақсат қойып жазбасам оны шығарма демеймін дегенде әскери академия бастығы армия генералы Захаровта Бауыржан Момышұлының жауабына жете зер сала ойлана бастағандай болды.

3-ші көрініс

Жүргізуші: Генерал Захаров алдында жатқан Бауыржан Момышұлының жазба жұмысынан оған 2 деп қойған Бирманның фамилиясының үстіне қызыл карандашпен айқыш- ұйқыш екі сызды да жаңадан 4 деп баға қойды. Одан төменрекке «Академия бастығы Совет Одағының батыры армия генералы» деген сөздері бар мөрді соғып дәперді Бауыржанның қолына берді.

Кадр бөлімінің бастығы  майор Озеров келеді.

4-ші көрініс

Бұйрық №4. Такикалық оперативттік өнер сабағынан дәріс беретін мұғалім генерал майор Бирман өзінің төл міндетін тиянақты орындамағаны, әскери академия тыңдаушыларының еңбектерін дұрыс дағаламағаны үшін қатаң сөгіс жариялансын.

Соңы

Гвардия полковнигі  Бауыржан Момышұлы 1946 жылы   К.Е Ворошилов атындағы 1 дәрежелі Суворв орденді жоғары әскери Академияғат түсіп, 1948 жылы 14- ақпанда толық курсын бітіреді. Мемілекеттік  Емтихан комиссиясының шешімі бойынша Академияны «жақсы» деген дипломмен аяқтайды. Қазақ халқы намысты қолдан жібермеген ер жүрек халық. Батыр халықтың ұрпақтары екенімізге  мақтануымыз керек. Ата- бабаларымыздан келе жатқан ұлттық дәстүрімізді жалғастыру басты мақсатымыз болуы қажет.

Құрметті көрермендер! Батыр қолбасшы Бауыржан Момышұлының т ұла бойы тұңған талант, сол аталнты аталарыңның еңбегін өмірлеріңе шырақ ете біліңдер дегіміз келеді.

Сөйтіп, әскери академиядан генерал Бирман кетеді де  Бауыржан Момышұлы қалады.

Музыкалық сәлемдеме «Смуглянка» әні Орындайтындар: 170 топ студенттері

II.Жүргізуші

1. Аудандық қорғаныс істер жөніндегі бөлім бастығының міндетін уақытша атқарушы капитан Амиров Ертуған және ІІ бөлім бастығы капитан Қалиев Мейрамбек Нұроллаұлы Шақыру учаскісіне тіркелген 1997 жылы туылған    ер-азаматтарға әскери есепке алғандықтарын анықтайтын тіркеу куәліктері салтанатты түрде табыс етеді.

I.Жүргізуші

-Өтер жылдап, ауқыт тағы алыстап
Тағдыр талай тауқыметін табыстар.
Өздеріңді жырлап өтер ұрпағың
Ауғандағы азап шеккен  арыстар- .

ІІ-Жүргізуші

Қуанам адам болып туғаныма,

Ата жолын, дәстүрін қуғаныма,

Есімдері ескірмей жасай берер,

Ұрпақтары артында тұрғанында!

І-Жүргізуші

Осымен «Ерлікке тағзым ету ұрпақ парызы»атты тәрбие сағатымыз мәресіне жетті.Уақыттарыңызды бөліп келгендерініңізге көп-көп рахмет!

Музыкалық сәлемдеме «Атамекен» хормен

7 .Қорытынды: Еркін микрафон жұмыс жасайды.

8. Естелік фото-суретке түсу.

1. Сабақтың тақырыбы: Бас және ми жараланған кезде жәбірленушіге алғашқы дәргерлік көмек көрсету,көкірек қуысының жарақаттану сипаты,көкірек қуысы және құрсақ жараланған кезде көрсетілетін әлғашқы дәргерлік көмек. 
2. Сабақтың мақсаты: 
3. Уақыты: 45 минут. 
4. Өткізілетін орны: 11 сынып 
5. Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы. 
6. Сабақтың барысы: 
а) Ұйымдастыру кезеңі – 3 минут. 
Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру. 

ә) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі – 7 минут. 

б) Негізгі бөлім – 25 минут. 
Шоктың пайда болу себептері жөне оныц ауырлық кезеңдері 
Шок—ағзаньщ жаракатқа жауап ретіндегі күрделі реакциясы. Ол ауырсыну жөне рефлекторлык тітіркен-діргіштер салдарынан туындайды. Шок кезінде орталык нерв жүйесінін жұмысы тежеледі, жүрек-кан айналым жөне тыныс алу жүйесінің қызметі бұзылады, артерия кысымы күрт төмендейді жөне зардап шегушінің жалпы жағдайы ауыр болады. 
Шок себептері әр алуан. Шок, көбінесе, жұмсак тіндердің аукымды мылжалануы, кеуде жөне куьщ куысы мүшелері-нің немесе ірі нерв тармақтарының зақымдануы, сүйек-терінің жарықшақтанып сынуы, уатылуы, аяқ-колдын жұлынып кетуі, сонымен бірге ауқьшды күю, аралас зақымдану және т.б. болған жарақаттар кезінде байкалады. Оның себептері: салкындау, едөуір көлемде кан кету, сәуле ауруы, ашыну, шөлдеу, титықтау, зардап шегушіні селкілдегіш көлікпен тасу, зақымдау орнын, (мысалы, сынықты) нашар орау, жүйке бұзылуы болуы мүмкін. 
Шоктың 2 фазасы (кезеңі) болады. Бірінші кезең (фаза) — козу: зақымданушы мазасызданып, ыңырсиды, көп аунақшып, қозғалады, тамыры қарқынды соғады. Бұл фаза (кезең) өте кысқа уакытқа созыльш, екінші фазаға ауысады — самаркаулык, бозару, суық тер басады, тыныс алуы тарылып, артериялық кан кысымы төмендейді, 

мелшиіп калу жағдайы туады. Зардап шегуші есінен танбауы да мүмкін, бірақ еш нөрсеге назар аудармайды немесе реакциясы өте өлсіз болады. 
Зардап шегушіні альш шыққанда және тасымалдағанда үнемі бакылау жасау жөне пайда болатын асқынулар кезінде дер кезінде көмек көрсету кажет. Есінен танған зардап шегушіні сау жағына (бүшріне) немесе етпетінен жатңызу керек. Оны тасымалдау үшін жүк автомобилі еденіне матрац (сабан, бұта) төсеніш салады, ал салқын (жаңбырлы) күні үстіне жамылғыш (брезент) жабады. 
Жарақаттық шок белгілері: 
1) қоршаған ортаға карым-катынасы мүлде самарқау 
(есінен айырылмайды); 
1) терінін жамылғыш қабаттарының бозаруы; 
2) карашықтың үлкейіл, көздің шүвдрейіп кетуі; 
3) өлсіз жөне жиі, кейде қылдай тамыр соғысы; 

5) тыныс алудың тарылуы, жиілеуі, кейде дұрыс 
болмауы; 
6) дене температурасының (32—30°С-ка дейін) жөне 
артериялык кан қысымының төмендеуі; 
7) аурудың бет-өлпетінің қозғалыссыз калуы, кейде 
шөлдеу, кұсу немесе жүрек айну белгілерінін болуы. 
Шок кұбылысының даму мерзіміне сөйкес оньщ алғашқы немесе ерте (жаракаттан соң бірден) жөне екінші немесе кеш (2—6 сағаттан кейін) шок деген түрлері болады. Шок формалары: "таза" (ауыратын) жөне аскынған (кан кететін, сәуле ауруымен бірге) болады. Алғашқы шоктың өтуін екі фазаға белуге болады: қозу (кысқа мерзімді жөне түрақсыз) жөне сезімсіз (организмнің бүкіл өмір сүру әрекетінің қажу белгілері). 
Жарақаттық шок ауырлыгына қарай төртке бөліпеді: 
1) жеңіл — аурудың жалпы жағдайы қанағаттанарлык, 
бозарған, тамыр соғысы минутына—90—110. Жоғарғы 
артериялық қысымы 90—100 мм сынап бағанасы; 
2) орта — аурудың жалпы күйі ауыр, бозарған, кейде 
мазасызданады, теріні суык тер басады, тамыр соғысы 
минутына —110—130 рет. Артериялык кысымы 70—85 мм 
сынап бағанасы; 
3) ауыр — аурудың жалпы жағдайы өте ауыр, тамыр 
соғысы минутына — 130—160 рет, санауга қиын, кейде өлсіз, 
сезілмейді. Артериялық кысымы 60—70 мм сынап бағанасы 
жөне одан төмен; 
4) актық немесе жанталасу жағдайы — естен танады, тамыр соғысы өте өлсіз, тіпті санауға келмейді. Артериялық қысымы төмен түсе береді (50 мм сынап баганасынан темен немесе анықталмайды), тыныс алуы үстіртін жөне жиілей түседі. Мұндай күйде көбіне өлуге душар етеді. 
Күйік кезінде көрсетілетін алғашқы медициналық көмек 
Алғашкы медициналык көмек жергілікті жөне жалпы іс-шараларынан тұрады. Адамға оттың өсер етуі кезінде, ең алдымен, бықсып жатқан киім қалдыктарын сөндіру қажет. Денеге жабысып қалған іш киімдерді кайшымен киып алып тастайды. Киім жанған жағдайда зардап шегушінщ үстіне колда бар нөрсені жауып немесе су құйып, қар лақтырып, жалынды өшіру кажет. Көмек көрсеткенде — ауыру сезімін күшейтпей, ақьфын өрекет ету керек. 
Жергілікті іс-шаралар — күйік бетіне жабысып қалған күйген тіндерді алмай-ақ қүрғақ асептикалық макта-дөке салса, ол күлдіректер жарылуына соқтырьш, оған инфекция түсуі жөне ауыру реакциясы күшеюі мүмкін. Сондыктан арнайы стандартты күйікке қарсы танғыштар кол-данылады. Аяк-қолдың аукымды күйіктерінде көліктік жақтау салу жөне ауруды жою үшін наркотик егу қажет. Зардап шегуші денесішн едөуір бөлігі күйген кезде таза, мүмкін болса, стерильді жаймаға орал, мұздаудың алдын алу үттгін денені жылы нөрсемен кымтайды. 
Қышкыл жөне сілтімен күйген кезде дереу суык судын қатты ағысымен терідегі химиялық заттарды жуып тастау керек. Осыдан кейін қышқыл өсерін сілтімен натрий гидрокарбонатынын 2%-дық ерітіндісі, бор ұнтағы, магний тотығы, сабынды су, ал сілті өсерін қышқылмен (еіркесу жөне лимон кышқылынын 1-2%-дык ерітіндісі) бейтарап-тандырылған дұрыс. Напалммен закымданғанда, жанып жатқан киім дереу шешілуі тиіс. Жанған кшмнің қалған бөліктерін ауа еніп кетпеуінің алдьш алу үшін, дереу кез келген матамен немесе ылғал топыракпен жабу керек. Сөндірілген өртегіш қоспаның өзінен-өзі жануынын алдын алу үшін күйген қабатқа ылғал таңғыш салу керек жөне оны АМЖЖ немесе күйік ауруханасында қоспаны теріден толык кетірмейінше шешіп алмайды. Өңеш пен асқазанның химиялық күйігі кезінде алғашқы сағаттарда сақтықпен асқазанды жуу керек, зардап шегушіге кұстыру мақсатында көп су ішкізу қажет. 
Жалпы іс-шаралар ауқымды күйіктер кезінде күйіктік шоктан сақтандыру жөне шок құбылыстарын азайту үшін қажет. Бұл үшін тыныштық, жылыту, наркотиктер беру керек. Егер мүмкін болса, көп су ішкізу керек, мысалы, сода-тұз ерітіндісін (натрий хлоридінің 1 шай қасығын жөне натрий гидрокарбонатының 1/2 шай қасығын 1 л суға еріту) төулігіне 4-5 литрге дейін беруге болады. Алғашқы медициналық көмек көрсетілгеннен кейін, зардап шегуші АМЖЖ немесе күйік ауруханасьша жіберіледі. 
Сөулемен күю белгілері білінген кезде алғашкы медащинальщ көмек көрсеткенде, күйген жерге асеіггикалық (құрғақ немесе жакпамайлы) таңғыш салу керек. 
Осылайша зардап шегушіге алғашқы медициналық көмек көрсетудің бірінші міндеті — зақымдаушы агент өрекетін тоқтату. Ңайталап инфекция түсудің алдын алу үшін күйген кабатка асептикалык таңғыш салады. Шоктан сақтанудың жөне ауру синдромын азайту үшін шприц-тюбиктен промедол енгізеді, ал күйген аяқ-қолды колда бар кұралдармен иммобилизациялайды. Осыдан кейін күйген адамдарды көлікпен тасымалдайтын жерге жеткізеді, бұл жерде зардап шегушінің жағдайына сөйкес ОПМ эвакуация кезектілігі анықталады. 
Жоғарыда аталып өткендей, таңғыш салу үшін өмбебап таңу пакеттері колданылады, олар мата емес материалдан жасалып, жоғары жабыспауын камтамасыз ету үшін алюминий буында ұсталады. Аукымды жараларда үлкен стерильді тавдыш пайдаланған жөн. 

Жарақаттық шоктың пайда болуының алдын алу 
Өр түрлі зақымдану кездерінде шоктан сақтандыру аса маңызды. Бұл жерде жоғарыда айтылған шоктьщ дамуына жағдай жасайтьш барлык факторларды ескерген жөн. Кез келген жаракат (өсіресе ауыр) кезінде ауруды жене кан кетуді азайту үшін барльщ мүмкіндікті пайдалану қажет. Сондай-ақ, шоктың туындауына жағдай жасайтын тоңу, аштық, шөлдеу, ерекпу, козу, толку сияқты факторларды жою өте маңызды. Шоктан сақтандырудың маңызды іс-шаралары қатарына сынықты дер кезінде жөне жаксылап таңып тастау, кан кетуді тоқтату, сондай-ақ дұрыс тасымалдау жатады. 
АМЖЖ көлеміндегі іс-шараларға мыналар енеді: 1) дененін: зақымданған бөлігін таңып тастау (жара немесе күйік бар болса, ең өуелі стерильді таңғыш, ал қатты қан кетсе, қан токтататьш жгут салу керек); 

2) зардап шегушіні жылыту (ыстық сусынды іш куысы 
органдары зақымданған кезде беруге болмайды, көрпеге 
орау, жылтқы қою); 
3) тері астына промедол (2% ерітіндінің 1 мг) немесе 
морфин (1% ерітіндінщ 1 мл), кофеин (10 % ерітіндінщ 1— 
2 мл), лобелин (1 % ерітіндінің 1 мл жіберу керек); 
4) барынша тыныштық сақтау керек. 
Жараға таңғыш не жақтау кою кезінде, аддымен, шок жағдайында жатқан аурудың сыну бөлігіндегі киімін қию керек. Содан соң жапа шегушіні тез арада АМЖЖ-ға немесе таяу ауруханаға жібереді. Мұндай шүғыл тасымалдаудың алдында 20—30 минут бұрын ауруға тері астынан 1—2 мл 1 %-дық морфин ерітіндісін немесе басқа наркотик енгізу керек. 
Закымданған жерге (аяк-колға) алдын ала койылған қан тоқтатқыш жгут дөрігерлік көмек керсетілгенше алынбайды, өйткені жгутты алу кезінде қанға зақымданған тін бөлінісшщ улы өнімдер (токсемин) түсуі нөтижесінде шок құбылысы өршиді. Шок жағдайындағы ауру медкыз-метшінің үнемі бакылап тұруын қажет етеді жөне оны мүмкіндігінше дөрігердің бақылауына өткізген дұрыс. 
Асептика және антисептика туралы түсінік 
Жараға жұқпаның түсуі кез келген жараның жиі кездесетін жөне кауіпті асқынуларының бірі болып табылады. Міне, сондықтан да барлық хирургиялык жұмыстардың негізгі жара жұкпасынын алдын алу (сактандыру) қағидасына тіреледі. Жараның беткі кабатына тиетін нөрсенін барлығында ауру туғызатын микробтар болмау керек, (стерильдену кажет), сондай-ақ жарага түскен микробтарды барышпа өлсірету кажет. Жара жүқпасының алдын алу жөне онымен күресу үшін қазіргі заманда хирургияда жұқпадан сақтандырудың біртұтас жүйесін кұрайтын асептика мен антисептиканың өр алуан төсілдері қолданылады. 
Микробтарды жараға түскенге дейін жоюға бағытталған, сөйтіп, оны жұкпаға ұшыраудан сақтайтын іс-шаралардың (жара жұкпасынан сақтандыру өдістері) жиынтығы асептика деп аталады. Асептиканың негізгі заңы: жараға тиетін нөрсенің бөрі микробсыз, яғни стерильді болуы тиіс. Асептикаға қол жеткізу үшін, негізінен, микробтар үшін қатерлі жоғарғы температура (бумен, қайнату аркылы стерильдеу) және кейде өр түрлі химиялық заттар (спирт, йод), сонымен бірге ультрадыбыс, газдар, иондаушы сөулелену пайдаланылады. 
Жарадағы микробтар санын азайтуға немесе оларды жоюға бағытталған іс-шаралар жүйесі антисептика деп аталды. 
Антисептиканың төмендегідей түрлері бар: 
• механикалық (жұқпа түскен жараны алғашкы хирургиялық өндеуден өткізу, яғни микробтар мен өлітіндердіалып тастау мақсатында жараның түбімен шеттерін ойьш кесу): 
• физикалық (жараға ылғал тартқыш макта-дөке таңғышын салу, кептіргіш ұнтақ, тампон, білте, дөкенің ұзын жолағы түріндегі тампон немесе резина немесе пластмасса түтік түріндегі білтені пайдаланау, сондай-ақ жараны ауа көмегімен емдеудің ашык өдісімен кептіру). 
Осылайша микробтардың өмір сүруі мен көбеюіне кедергі келтіретін қолайсыз жөне тіндердің ыдырау енімдерімен улы заттар токсиндерінің сіңуін азайтатын жағдайлар жасалады. 
химиялық (бактериологиялық әрекеті микробтардың дамуы мен кебеюін басып тастайтын жөне бактерицидті өрекеті — олардың елуін қамтамасыз ететін антисеп-тикалық заттар колдану). 

в) Қорытынды бөлім – 10 минут. 

Сұрақтар мен тапсырмалар: 

Терроризм және оның зардаптары

Жарияланды 7-02-2014, 03:26 Категория Лекция

Тақырыбы: «Терроризм және оның зардаптары»
Мақсаты: А) Оқушыларға терроризм туралы терең түсінік беру, оның түрлері, себептері мен зардаптарын ұғындыру;
Ә) Жасөспірімге қоғамның әлеуметтік, құқықтық, діни сипаттарын ұғындыра отырып, оларды террорлық, лаңкестік және діни экстремистік бағытта арандатуға жол бермеу;
Б) Жасөспірімдерге бейбітшіліктің маңызын және мейірімділік пен ізгіліктің, адамдарға жақсылық жасай білудің өмірдегі басты ұстанымы екенін ұғындыру.
Өтілу түрі: ойталқы, пікірталас.
Көрнекілігі: бейнефильм, слайдтар.

Тәрбие сағатының жүрісі:
Жоспары:
1. Терроризм ұғымына, түрлеріне, қай уақытта пайда болғанына түсінік беру.
2. Террорлық әрекеттердің белең алуы неліктен? (Пікірталас)
3. Террористік ұйымдар мен діни секталардың таралуы.

Мұғалім сөзі:
- Терроризм не екендігі туралы біздің заманымызда айтылған сөз көп. Бұл сөздің анықтамасы адамдар мен қоғамға байланысты әртүрлі болады. Мысалы, көптеген тұлғалардың анықтамасы бойынша «терроризм» сөзі өзінің ұғымында джихадты, муджахидтарды, шариғат елдерінде жаза қолдануды қамтиды. «Терроризм» – араб тілінде «ирхаб» сөзімен аталады, мағынасы – «қорқыту». Тероризм мен діни экстремизм адамзат баласына қауіп пен қатер төндіретін ұйымдар. Олар өз мүдделерін жүзеге асыру үшін небір озбыр әрекеттерге барады. Билік пен байлыққа қол жеткізу үшін ештеңеден тайсалмайды. Билікті орнынан кетіріп, дінді сылтау етіп, адамдар өміріне қауіп ұялатады. Қоғам арасында алауыздықты тудырып, тыныштықты бұзады. Ендеше біз бүгінгі тақырыбымызда «терроризм» ұғымы туралы кеңінен түсінік алатын боламыз.

І. Ой қозғау.
- Оқушылар, «терроризм» деген сөзді айтқанда ең бірінші ойларыңа не келеді?
- Террорлық іс - әрекеттерден зардап шегетін кім?
( Ойларын дәптерге жазады)

ІІ. Мағынаны тану.
1. Терроризм - [ лат. terror - қорқыныш, үрей] - саяси мақсатты сылтауратып күш қолдану; ұғым XVIII соңында ұлы француз төңкерісі кезінде якобиндықтар жүргізген репрессиялық саясатты атауда қолданылды.

2. Пікірталас. «Террорлық әрекеттердің белең алуы неліктен?»
А) Бұл іске қандай адамдар барады?
Ә) Террористік іс - әрекеттер тек ер адамдарға қатысты ма?

Оқушылар өз ойларын айтады:
- Діни секталардың таралуы;
- Ашық дипломатиялық саясатымызды пайдаланып, заңсыз секталардың енуі;
- 18 - 30 жас аралығындағы ешқандай діни, саяси, қоғамдық пікірі қалыптаспаған, имандылық, патриоттық сезімдері жетілмеген жастар барады.
- Террористік іс - әрекетке тек ер адамдар емес, әйел адамдар да барады. Қазіргі кезде жанкешті - мерген әйел адамдардың көбеюі байқалады.